QR Preziydent baspasóz hatshysy

Berik Uәly men QR Jurnalister

odaghynyng basshysy Seyitqazy Mataevtin

nazaryna

28 mausym - jurnalister qauymynyng kәsiby merekesi. Osy atauly kýn qarsanynda biylik qalam ústaghan tilshiler qauymyn marapattyng astynda qaldyrady. Ras, әdil baghalanyp elding múnyng múndap, joghyn joqtap jýrgen jurnalister úlyqtalyp jatsa býgin sóz shyghyndamas edik. Amal ne, "saray aqyn", "saray jurnalisterdin" aiy onynan tuyp, búqara ýshin ter tókkender elenbey kólenkede qalyp ketip jýr...

Sózimiz úsaq shyqpauy ýshin әngimeni Preziydent grantynan tóteley bastayyq. Osydan eki kýn búryn Qasym-Jomart Toqaev aqparat salasyndaghy syilyqtar men granttardy tapsyrdy. Ol syilyqqa kimder ie bolghanyn myna siltemeden ózderiniz oqyp alarsyzdar.

Ras. Memleket basshysynyng qolynan syilyq alghan jurnalisterding bәri de elimizding aqparat salasyna ýlken ýles qosyp otyrghan kóne-kәsiby mamandar ekenin joqqa shygharmaymyz. Alayda, syilanghandar tizimine sәp salsaq, kóbi memlekettik iri basylymdardyng bas redaktorlary nemese basshylary... Basshynyng mindeti - úiymdastyrushylyq. Olar qalyng qazaqtyng arasynda diktofonyn kóterip alyp, jýgirip jýrgender emes. Olar "keshegi sansyz mitingilerden shynayy aqparat taratamyn" dep poliyseylermen "arpalysatyndar" da emes. Olardyng deni jayly kresloda otyrghandar. Olar Qazaqstannyng әr qiyrynda qúrmetti qonaq bolyp shalqyp jýrgender. Sol qúdayy-qonaq etken júrt peyiline arnap, tym qúrysa Áshirbek Syghay aghamyzsha bir auyz jyly sóz jazyp, "jegen tamaqtaryn da" aqtamaytyndar. Búl sóz ózimiz jaqsy kóretin aghalarymyzgha auyrlau tiyer. Preziydent syilyghyn olardan qyzghanyp ta otyrghan joqpyz. Biraq, osynday kishigirim aqiqattar dәl býgingidey merekede aityluy da, jazyluy da kerek.

Bizding oiymyzsha, Preziydentting syilyghy aldymen "arqalaghany altyn, jegeni jantaq" qara-tilshilerge berilgeni jón. Tapsyrma bergen emes, tapsyrmany oryndaymyn dep manday terin tókken adam marapattaluy tiyis emes pe? Basqasha aitqanda, búrynnan kele jatqan, elge belgili mamandardy marapattay bergennen eshtene ózgermeydi. Eger QR Preziydentining granty әldebir redaktorgha emes, sauatty maqalalarlardy tópeletip jazyp jýrgen Ashat Qasenghali, Aqniyet Amanjolqyzy, yaky Manas Qayyrtaygha tosynnan berildi delik. Búl birinshiden janadan biylikke kelip jatqan Toqaev komandasyna ýlken abyroy әperer edi. Ekinshiden, jurnalisterdi biylikshil hәm oppozisiya dep jikteuding aldyn alar edi. Ýshinshiden, biylikting halyqqa qaray naqty bir qadam jasaghanynyng belgisi bolar edi. Tórtinshiden, múndaydy kórgen halyqtyng da әdil baghalaugha ishi jylyp qalary anyq. Besinshiden, Preziydent syilyghyn alghan jana esim arqyly elimizde jana túlghalardy tanytugha jol ashylady.

Memlekettik nagradalardy biyik minberge bir taban jaqyn túlghalargha tabystay bergende ne ózgeredi? Áleumettik jelilerde qúttyqtau sóz qaptar. "Kóp jylghy enbeginiz elenipti" degen syndy pikirler jazylar. Kóp jylghy enbekting elenui anau jayly kreslogha jetkeni emes pe? Biz búl jerde diyrektorlar men redaktorlar syilyq almasyn deuden aulaqpyz. Alsyn, biraq sol alghan syilyqqa layyq maqala jazsyn! Osydan on jyl búrynghy Nazarbaev dәuirinde jazghan maqalasy ýshin Toqaev dәuirinde marapattaluy әdilettilik emes. Múny bir deniz.

Ekinshiden, jurnalisterding júmysy tek jaqsylyqty jarnamalap, biylikting kózqarasymen janalyq taratu emes. Olar eldegi eng ózekti mәselelerdi kóterip, kemshilikterdi kórsetip, qatelikterding qanyn sorghalatyp túryp aitugha mindetti. Kerek bolsa, memlekettik basylymnyng ózi biylikti synap, jaza basqan jerlerin eskertip otyruy tiyis. Osynday jalantós batyr redaktorlar bolmaghan song biylik elding neni ansap otyrghanyn angharmay qalyp jatyr. Sonyng sebebinen de kýnde miting, kýnde narazylyq kóbeide... Jogharydaghy siltemedegi tizimdi qayta qaranyz. Kóbi búryn batyr bolghan jurnalister. Biraq, agha-әpkelerimiz keshirimmen qarasyn, qazir sol batyrlyqtyng júrnaghy da qalghan joq.

Qosh! Tәuelsiz jurnalister ýshin janaghyday memlekettik nagradalargha jol jabyq eken delik. Sonda shyndyqty shyryldap aityp, eldegi kemshilikterdi ashyq jazyp jýrgen jurnalisterding enbegi eskerusiz qala berui tiyis pe? Joq әlde, olar da on-jiyrma jyl kýtip, beynetining zeynetin kelesi preziydentten kýtkeni jón be?

Bizding oiymyzsha, jylyna bir mәrte keletin jurnalister kýnin oidaghyday ótkizu ýshin, naghyz layyq mamandar halyqtyq marapatqa úsynyluy ýshin tikeley osy mәselemen ainalysatyn tәuelsiz úiym qajet. Onday úiym bar. Ol - Seyitqazy Mataev aghamyz basqaratyn Qazaqstan jurnalister odaghy. Osy odaq bir jýiege týsken, Preziydent grantymen bәsekelese alatyn halyqaralyq dengeydegi syilyqty jylyna bes myqty mamangha túraqty berip otyruy kerek. Jurnalister odaghynda әlemdik adam qúqyqtary úiymdary men týrli әlemdik jurnalister birlestikterimen kelisimge kelip, búl syilyqtyng mәrtebesin Ortalyq Aziya, qala berdi býkil әlemdik dengeyge deyin kóteruine mýmkindik bar. Býgingidey almaghayyp zaman óz batyrlaryn tughyzyp jatyr. Qazaqstandaghy azamattyq jurnalistikanyng dәuiri saltanat qúryp keledi. Yaghni, osy bir syilyq arqyly býkil memleket jýiesine jurnalisting "aq-qarasy" bolmaytynyn týsindiruge jol ashylady.

Qazir de Qazaqstan Jurnalister odaghynyng atynan syilyqtar taghayyndalyp keledi. Biraq olardyng salmaghy memleket tarapynan beriletin Preziydent granty jәne «Ýrker» syndy nagradalarmen salystyrugha kelmeydi. Ony Seyitqazy Mataev aghamyz da moyyndaytyn bolar. Biylikting marapatyna para-par Pulitser syilyghynday syilyq jasaugha kóp bolyp kirissek, odan qazaq útylmaydy.

Órkeniyetti elderde tәuelsiz jurnalistika salasynda beriletin tanymal syilyqtar az emes. Sonyng biri Reporters Without Borders («Shekarasyz tilshiler») úiymy taghayyndaytyn Piyter Makler syilyghy. Búl jýlde sóz bostandyghy shekteuge qarsy túryp, baspasóz qúqyqtaryn qorghaghan jurnalisterge beriledi. Búl jýldeni kezinde «Uraliskaya nedeliya» gazetining tilshisi Lúqpan Ahmediyarov alghan bolatyn. Al Pulitser syilyghy tek jurnalistikada ghana emes әdebiyet salasynda da asa bedeldi syilyqtardyng biri sanalady. Osynday mysaldar myndap sanalady.

Shynyn aitqanda, qazirgi tanda Qazaqstan baspasózi qatang baqylauda ekeni aitylyp ta, jazylyp ta jýr. Tәuelsiz baspasóz joqtyng qasy. Kóptegen BAQ memleketting mayly jiligin mýjip, solardyng sózin sóilep otyr. Az sandy jeke basylymdar óz betinshe júmys istegisi kelgenimen, «qysqa jip kýrmeuge kelmey», qayta ainalyp biylikting baqshasyna baylanady. Osydan baryp, elimizde әleumettik jeliler aqparat qúraldarynyng qolynan kelmegen auyr mindetti arqalap otyr. Týrli әlemjelidegi tәuelsiz avtorlar men azamattyq jurnalister memlekettik budjetke baylanghan baspasózge qaraghanda ýlken anys tughyzuda.

Sondyqtan da, Piyter Makler, Pulitser sekildi syilyq qajet-aq. Bәlkim, ol Sherhan Múrtaza atyndaghy syilyq bolar. Búl jaghyn aldaghy jyly Jurnalister odaghynyng basshysy Seyitqazy Mataev oilana jatar. Odaq basshysy oilanghansha, búl iydeyany QR Preziydenti baspasóz qyzmetining basshysy Berik Uәly jýzege asyryp tastasa, alghystan basqa aitarymyz joq.

Týiin

Jýldesiz de júmys isteuge bolady. Syilyq bermedi dep sýiikti kәsibinen bas tartqan kәsiby jurnalisti kórgen joqpyz. Dese de, eldegi eng ózekti oqighalardyng ortasynda jýrip habar taratyp, biylikting ghana emes, halyqtyng sózin sóilep jýrgen aqparat qyzmetkerlerining enbegin eskerusiz qaldyrmaghan jón. Azamattyq pozisiyasyn ashyq aityp, shynayy aqparat berip jýrgen tәuelsiz basylymdardyng әrbir tilshisi kez-kelgen syilyqqa layyq. Bizding aitpaghymyz osy.

Quanysh Qappas

Abai.kz