Almaty – elimizding eng manyzdy sayasi-ekonomikalyq, mәdeniy-ruhany qalasy. Al, Almatynyng әkimi bolu әr kezde jauapkershiligi joghary qyzmet. Juyrda ghana búl qalagha QR Premier Ministr qyzmetin atqarghan Baqytjan Saghyntaev taghayyndaldy.

Sonymen ontýstik astananyng әkimderi el esinde qanday isterimen qalghanyna "Forbes" sayty sholu jasapty. Atalghan sholudy qazaqshagha qotaryp bere otyryp, aitylmay qalghan azdy-kem oiymyzdy qosqandy jón kórdik.

Zamanbek Núrqadilov (1992-1994)

Bilimi boyynsha iynejener-qúrylysshy. Medeu bógenining qúrylysyna qatysqan. Keyinnen partiya organdarynda jauapty qyzmetter atqardy. 1985-1991 jyldary Almaty atqaru komiytetining tóraghasy bolyp taghayyndalghan. Tәuelsizdik alghannan keyingi jyldarda Almatyny ekinshi ret basqardy.

Núrqadilov qala túrghyndarynyng esinde eng ashyq jәne qoljetimdi boluymen qaldy. Ol kóptegen jyldar boyy Almatynyng ereksheligine ainalghan “Aziya dauysy” halyqaralyq bayqauynyng negizgi úiymdastyrushysy boldy. Núrqadilovtyng kezinde jekeshelendiru bastalyp, qalada alghashqy kommersiyalyq kәsiporyndar, firmalar men bankter ashyla bastady.

Eldegi ekonomikanyng auyr hali oghan qalany jaqsartugha, qanday da bir әleumettik jobalardy iske asyrugha mýmkindik bermedi. Kerisinshe, jaryq pen gazdyng óshui, qoghamdyq kólik pen kommunaldyq sharuashylyq júmystarynda jii ýzilis bolyp túratyn.

Zamanbek Qalabayúly astanany bolashaq Astanagha kóshiruge qarsy boldy. Alayda, parlament osy mәsele boyynsha sheshim qabyldaghangha deyin (1994 jylghy 6 shilde) ol qyzmetten bosatyldy.

Núrqadilov ómirining sonyna deyin Almatyny erekshe sýiip ótti. 1994 jyly qyzmetten ketkennen keyin ol mәjilis deputaty bolyp saylandy. Keyinnen 1997-2001 jyldary Almaty oblysynyng әkimi bolyp, Almatyda qyzmet atqardy.

Sonday-aq, respublikanyng barlyq bólimshelerin jana astanagha auystyrugha qaramastan, 2001-2004 jyldary tótenshe jaghdaylar jónindegi agenttikti basqardy. Ózi ornynan týskennen keyin agenttik ministrlikke auystyrylyp, Astanagha kóshti.

2005 jyldyng 12-qarashasynda 61 jastaghy Núrqadilov óz ýiinde óli kýiinde  tabyldy.

Shalbay Qúlmahanov (1994-1997)

Mansaptyq joly Almatynyng aldynghy merimen úqsas. Qúlmahanov ta Núrqadilov sekildi qúrylys mamandyghy boyynsha bilim alghan, keyinnen partiyalyq jәne kenestik oryndarda júmys istedi. Almaty qalasy әkimining qyzmetinen ketkennen keyin ol eki ret Tótenshe jaghdaylar jónindegi komiytetti basqardy. Sodan keyin Almaty oblysynyng әkimi boldy. Sonymen qatar, 80-jyldary Qúlmahanov qalalyq әkimshilikte Núrqadilovtyng qol astynda qyzmet atqardy.

Qúlmahanovtyng atqarghan erekshe júmystary bolmady. Ol basqarghan jyldary Almaty da, qala túrghyndary da Núrqadilov basqarghan kezdegidey qiyn ekonomikalyq kezendi bastan ótkerdi.

2007 jyldyng qantarynda Tótenshe jaghdaylar ministri qyzmetinen ketkennen zeynetkerlikke shyqqan. Qazirgi uaqytta Qúlmahanovtar otbasy ýlken biznespen ainalysady. Al, keybir derekterge qaraghanda Shalbay Qúlmahanov uaqytynyng kóp bóligin shet elde ótkizedi.

Viktor Hrapunov (1997-2004)

Energetiyk. Kóp jyldar boyy Almatyda  túrghan. Ol da Núrqadilov siyaqty Almatyny eki ret basqarghan. Yaghni, 1991- 1992 jyldary qalalyq atqaru komiytetining tóraghasy boldy.

Dәl Hrapunov basqarghan jyldary Almaty elorda atynan aiyrylyp, Almatylyqtar “ontýstik astana túrghyndary” dep atala bastady.

90-jyldardyng sonyna qaray respublika ekonomikalyq órleudi bastan keshirip, qala belsendi týrde damy bastady. Ras búl jaghday kóbine únamady. Sebebi Almaty taularynyng etegine kottedjder salu ýshin, ondaghy Almatynyng sәnine ainalghan alma baqtary kesildi. Sonday-aq, túrghyndarmen su qorghau aimaghyn qúru turaly «kelissózder jýrgizu» mýmkindigi jýzege asty.

Hrapunov Almaty әuejayyna qatysty oqighamen erekshe este qaldy. 1994 jyly әuejay órtendi. Keyin ol úzaq uaqyt boyy qayta jasalyp, 2004 jyly ghana paydalanugha berildi.

Al,1999 jyldan bastap «Almaty - mening alghashqy mahabbatym» jana muzykalyq festivali ótkizildi.

Hrapunov 2004-2007 jyldar aralyghynda Shyghys Qazaqstan oblysynyng әkimi boldy. Al 2007 jyldyng qantarynan bastap qarashagha deyin Tótenshe jaghdaylar ministri bolyp taghayyndaldy. Búl lauazym ontýstik astananyng búrynghy әkimderi ýshin “qútty oryn”  boldy.

Hrapunov otstavkagha ketkennen keyin onyng ýstinen sybaylas jemqorlyq, alayaqtyq, úiymdasqan qylmystyq toptardyng qúryluy men basqaryluy turaly aiyptar bastaldy. 2018 jyldyng qazan aiynda Hrapunov syrttay 17 jylgha bas bostandyghynan aiyrylyp, barlyq ataqtar men marapattarynan aiyryldy.

Býginde Hrapunov jәne onyng otbasy shet elde túrady. Birneshe memlekette, sonyng ishinde Shveysariyada biznesin jýrgizip otyr. Al, Hrapunov ózine taghylghan aiyptyng sayasy astary bar dep esepteydi.

Imanghaly Tasmaghambetov (2004-2008)

Qalanyng tarihyndaghy eng bedeldi kóshbasshylardyng biri retinde qaldy. Onyng biyligi kezinde Almaty kósheleri tәrtipke keltirilip, qoqystardan tazartyldy, barlyq jerde joldar men kólik joldary salyndy. Jәne ol Tasmaghambetov 2011 jylghy Aziada oiyndaryn Almatyda ótkizuge arnalghan konkursty jenip aldy.

Degenmen, Tasmaghambetovtyng kezinde Almatyda әigili “Shanyraq oqighasy” boldy. 2006 jyldyng jazynda jaghday ushyghyp, zansyz ghimarattardy búzu kezinde túrghyndar men polisiya qyzmetkerlirining arasynda qaqtyghys bolyp, bir polisiya qaytys boldy.

Aytpaqshy, Tasmaghambetov kezeninde «Aziya dausy» festivali  jabyldy. Ol bayqau songhy ret 2004 jyly ótkizildi.

Keyinnen Tasmaghambetov Astana qalasynyng әkimi, QR Qorghanys ministri, Premier-Ministrding orynbasary boldy. 2017 jyldan kýni býginge deyin Qazaqstannyng Mәskeudegi Elshisi bolyp qyzmet atqarady.

Ahmetjan Esimov (2008-2015)  

Ol júmysyn qoghamdyq kólikting júmysyn ózgertuden bastady.  Jәne qalada birinshi bolyp avtobustargha arnalghan arnayy jolaqtardy engizdi. Onyng bastamasymen “Almaty - jayau jýrginshiler ýshin” atty qalalyq baghdarlama iske qosyldy. Kóptegen velosiyped joldary payda boldy, velosiyped jarysy ótkizildi. Ol Almaty avtokólikterine qatty әser etti.

Esimovtyng kezinde kóptegen sauda-oyyn-sauyq ortalyqtary salyna bastady, biraq kommunaldyq qyzmetter jaqsy júmys istemedi.

Sonday-aq, әigili “baraholka” bazary órtendi. Keyin ol bazar basqa jaqqa kóship, júmysyn bastady.

Ol Almatygha eki jana  Nauryzbay jәne Alatau audandaryn qosty. Almaty metropoliyteni júmysyn bastady. Jәne Aziyada oiyndary sәtti ótti.  «Almaty Tur» velosiyped jarysy ótkizilip, birneshe sporttyq nysandar qayta janartyldy. Sonymen qatar, Almaty qysqy Uniyversiada oiyndaryn ótkizu qúqyghyna ie boldy.

Alayda, Esimov myrza Almatydaghy Tәuelsizdikke tәu eter bir de bir jiyngha qatyspady. Ony Esimov ózining tughan kýnimen baylanystyrghan.

Almaty әkimdiginen ketkennen keyin Ahmetjan Smaghúlúly «Astana EKSPO-2017» Últtyq kompaniyasy »AQ basqarmasynyng bastyghy boldy. Al 2017 jyldyng jeltoqsanynan beri «Samúryq-Qazyna» Últtyq әl-auqat qory» AQ Basqarma tóraghasy bolyp qyzmet atqarady.

Bauyrjan Baybek (2015-2019)

Almatynyng eng jas әkimi. Ol Almatyda biznesti qyzu qolgha aldy. Kóp úzamay azamattar birqatar innovasiyalyq iygilikterdi kórdi. Jәne ol 4 jylda qalanyng bet-әlpetin edәuir ózgertti.

Ol qoghamdyq kólikting qyzmetin basqasha jalghastyrdy. Qoghamdyq kólikte “Onay” kartasyn engizip, avtobustar men trolleybustargha arnalghan arnayy jolaqtardyng sanyn kóbeytti. Jәne Timiryazev pen Mústafin kóshelerin qayta qalpyna keltirdi. Qalanyng avtobus parki qayta janartyldy. Qalanyng kóshelerinen tramvaylardy alyp tastady. Alayda ol isi qala túrghyndarynyng tarapynan syngha úshyrady. Biraq ol  LRT - jenil relisti qoghamdyq kóligin engizuge uәde berdi.

Baybek túrghyndar men qonaqtar ýshin jayau jýrginshiler aimaghyn salghan. Almatylyq túrghyndardyng birneshe jyldan bergi aulalary qayta qúryldy jәne barlyq jerde oiyn alandary salyndy. Qazir Almatyda Smart City jobasyn jýzege asyru boyynsha belsendi júmys jýrgizilip jatyr. Joldardyng qúrylysy jýrgizilip, aryq jýiesin auystyru jalghasuda. Alayda, Almatylyqtar qatty janbyr kezinde su tasqynynan zardap shegedi.

Baybekting qalada bir jaqty kóshelerdegi jyldamdyqty 40 km/sagh, al, qalanyng bas danghylyndaghy jyldamdyqty  60 km/sagh-qa qysqartu turaly sheshimi syngha úshyrady.

Biraq, onyng kezinde Uniyversiada oiyndary sәtti ótip, qalada birqatar sporttyq nysandar boy kóterdi. Sonday-aq, ol túrghyzghan “Atakenttegi” tiyinning mýsini biraz syngha úshyrady.

Al, 2019 jyldyng 28 mausymynda ol Almaty qalasy әkimining qyzmetinen bosap, «Núr Otan» partiyasy tóraghasynyng birinshi orynbasary bolyp taghayyndaldy.

Endi Almaty әkimi bolyp Baqytjan Ábdirúly Saghyntaev taghayyndaldy.

Saghyntaev qyzmetine kirisken bir aptanyng ishinde qala túrghyndarymen kezdesti. Qalany jezókshelerden tazartu turaly jedel tapsyrma berdi. Su jana әkimning sol tapsyrmasynan keyin polisiya ókilderi jalma-jan reyd jýrgizip, әlgi әidik kәsippen shúghyldanatyn birneshe adamdy, olardy әri-beri tasyp jýrgen birneshe taksiydi jәne jengetaylyq jasap jýrgen taghy birneshe adamdy ústady. Ústalghandardyng úzyn-yrghasy 130 adam boldy.

Aytpaqshy, ýidi-ýidi aralap shyqty. Ýy aralap jýrgende tipti, bir kelinshek әkimdi ýiine kirgizbey qoyghany әleumettik jelide әjeptәuir әngime boldy. Auruhanalar men polisiya qyzmetine bagha berdi. Avtojoldardy keneytu mәselesin sóz etti.

Baqytjan Ábdirúly qyzmetine kirise salysymen eks-әkim Bauyrjan Baybekpen әleumettik jelide әzildesti. Bauyrjan Baybek "Tvitterdegi" paraqshasynda "post sdal" dep jazsa, Baqytjan Saghyntaev oghan jauap retinde "post prinyal" dedi.

Onan son, almatylyqtargha beyne ýndeu joldap, túrghyndardy birlesip júmys isteuge shaqyrdy.

Baqytjan Saghyntaevtyng әkimdiktegi qyzmetine bir apta ghana uaqyt toldy. Sondyqtan, onyng qyzmeti turaly pәlendey saraptama jasau qiyndau. Degenmen, ol Ýkimetti basqaryp túrghanda "Saghyntaev Ýkimeti - eng kónbis Ýkimet" degen baghagha ie bolghanyn eske týsirgenimiz jón bolar.

Aytpaqshy, aqpanda otstavkagha ketken Baqytjan Saghyntaev ainalasy eki-ýsh aida eki-ýsh qyzmet auystyryp ýlgergen.

2019 jyldyng 21 aqpanynda otstavkagha ketti.

2019 jyldyng 1 nauryzynda QR Memlekettik hatshy bolyp taghayyndaldy.

2019 jyldyng 24 nauryzynda QR Preziydent Ákimshiligining jetekshisi bolyp taghayyndaldy.

2019 jyldyng 28 mausymynda Almaty әkimi bolyp keldi.

Aqpannan beri Memhatshylyq pen PÁ jetekshiligin kórgen Baqytjan Ábdirúlynyng Almaty әkimdiginde túraqtap qaluyna tilekshimiz, әriyne.Tilekshi bola otyryp, júmysty jezókshelerden bastaghan әkimning Almatynyn, almatylyqtardyng iygiligi ýshin shynynda kezek kýttirmes sharualardy sheshetinine ýmit artamyz dep týiindeyik...

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz