Ádilbek Niyazymbetov: Qazaq boksy ótpeli kezendi bastan keshirip jatyr
«Qyran býrkit kóterer erding narqyn, qyran jigit asyrar elding danqyn» dep tekten-tekke aitylmasa kerek. Búl sózdi bayraqty bәsekelerde qazaq elining abyroyyn asyryp, talay jasqa ýlgi bolghan sport sanlaghy, Olimpiada oiyndarynyng eki dýrkin kýmis jýldegeri Ádilbek Niyazymbetovke qaratyp aitsaq bolatynday. Jaqynda ghana «Qazaqstannyng qúrmetti azamaty» atanghan Ádilbekpen jolyghyp, az-kem súhbat qúrghan edik. Nazarlarynyzgha úsynamyz!
- Ádilbek, jaqynda «Qazaqstannyng qúrmetti azamaty» atandynyz. Qúttyqtaymyz! «Qúrmetti túlghalardyn» qataryna qosylaudyng jauapkershiligi de jenil bolmas...
- Ýlken raqmet! IYә, әriyne búl jaydan-jay berilgen dýnie emes. Búnyng jauapkershiligi óte ýlken. Qay jerde, qay elde bolmasyn, ózine artylghan jauapkershilikti sezinip túrasyn. Ózindi dúrys ústap, dúrys jýrsen, artynnan eshqanday sóz ermeydi, eshqanday jaman is bolmaydy. Aldaghy uaqytta osy artylghan senimning ýdesinen shyghyp, el ýshin qyzmet jasaytyn bolamyz.
- «Otyzynda orda búzbaghan, qyrqynda qamal almaydy» deydi. Osy jasqa deyin biraz jetistikterge qol jetkizdiniz. Endigi maqsat qanday?
- Býgingi tanda Núr-Súltan qalasyna kóship keldim. Jana júmysqa ornalastym. Júmys babymen biyl shetelde oqu josparlanyp otyr. Naqtyraq aitqanda, London qalasyna oqugha baruym kerek edi. Biraq qazir tandaghan mamandyghym Sochy qalasynda da bar eken. Endi qyrkýiek aiynda eki qalanyng birine baryp, «Sport menedjeri» mamandyghy boyynsha bilim almaqpyn. Qazirgi maqsat – bilim jetildiru, jana dýniyeler ýirenu, tәjiriybe jinaqtau.
- Jana qala, jana júmys, jana orta. Qazirgi júmysynyz jayynda az-kem aityp ótseniz.
- Áriyne, búl – basqa ómir. Qazir kóbisi birden bastyq bolghysy keledi. Búryn sondy qaghazben júmys jasap kórmegenbiz. Bylay alyp qaraghanda júmystaghy jetistiging de, sportta jetken jetistiging siyaqty bolu kerek. Mysaly, Qazaqstan chempionatyn útasyn, odan әri Aziya chempionaty, Álem chempionaty bar degen siyaqty. Búl da osylay óz satysymen kelu kerek. Adam óz maqsatyna birtindep qol jetkizedi. Sondyqtan, qazir eshqanday asyghystyq joq. Kompiuter aldynda qújattarmen júmys jasaymyn. Aghalarymyz jol siltep, baghyt-baghdar berip keledi. Tәjiriybe jinap, kórgen-bilgenimizdi oigha týiip jatyrmyz.
- 2018 jyly resmy týrde bokspen qoshtastynyz. Sol uaqytqa deyin bokstan ketemin degen oi boldy ma? Bokstan ketkennen keyingi sezim qalay boldy?
- Eki olimpiadalyq oiyndardan keyin, ýshinshi olimpiadagha qatysyp kóremin degen oy da boldy. Biraq densaulyghym syr berdi. Jattyghudy qiyndatyp jibersem, belime zaqym kelip jatty. Sonan song naqty bir oigha kelip, sheshim qabyldadym. Áriyne, bireuge jaqsy, bireuge jaman, biraq ishtey bir ókinish boldy. Ýshinshi olimpiadagha qatysu turaly da týrli oilar boldy.
Áriyne, eshqanday ókinish joq. Búl – ómir. Ómir bolghan song barlyghy da boldy. Sondyqtan bәrine shydap, tóze bilu kerek. Osy jylgha deyingi sporttaghy jetistigime shýkirshilik aitamyn. Osynday jaqsy kónilde nýktesin qoyghandy jón dep sanadym.
- Bokstan ketuinizge densaulyghynyz basty sebep bolghan eken. Qazir jaghdayynyz qalypty ma?
- Allagha shýkir, jaqsy! Qatty qinap jatqan eshkim joq. Tek júmys jasaymyz, búrynghyday auyr jattyghular da joq. Belge kýsh salyp jatqan joqpyn. Barlyghy bir qalypty.
- Áuesqoydan kәsipqoy boksqa auyssam degen oy boldy ma?
- Mende mýldem onday oy bolghan joq. Boksty qoysam tek osy әuesqoy boksta ayaqtaymyn dep sheshtim. Kәsipqoy boksqa auysamyn degendi oilaghan emespin.
- Túlgha bolyp qalyptasuynyzgha birden-bir sebepker әkeniz bolghanyn aityp jýrsiz. Ákeniz qoldau bildirmegende, Ádilbek qanday adam, qanday maman bolar edi?
- IYә, әkemning qoldauy óte zor. Ol kisi ózi sportty qatty jaqsy kórdi. Ýiining ýlkeni bolghan song ózi sportqa barugha mýmkindigi bolmady. Sondyqtan bizding sportpen ainalysyp, jetistikke jetuimizdi qalaghan birden-bir jan – әkemiz.
Sporttan bólek jol tandar bolsam, bәlkim ghalym bolar ma edim. Sebebi, mektepte sabaqty jaqsy oqydym. Qyzdar bes alsa, mende bes alyp, jarysyp oqitynmyn. Mektep kezinde oqu-bilimge yntyq boldym. Eger odan ózge jol bolsa, futbolshy bolar ma edim. Óitkeni tenbil dopqa yqylasym bólek. Qazirding ózinde búl mening sýiikti bir isime ainalghan.
- IYә, jaqynda jastardan qúralghan futbol komandasyn ashty dep estidik. Júmys qalay jýrip jatyr?
- Negizi búl Erjan Aughaliyev degen jaqyn dosymnyng bastamasymen qúrylghan komanda. Ózi maghan úsynys aityp, osy komandada oinaghanymdy qalady.
Qazirgi tanda komandamyzben jarystargha qatysudy bastap kettik. Erjan bauyrymynyng tughan jeri Qorghaljyng audany, Abay auyly bolghandyqtan, komanda atauyn «Abay» dep qoydyq. Komandanyng atyn ózgertuge de úsynys aityldy. Biraq men ony qalamadym. Qalay is bastaldy, solay eshqanday ózgerissiz qalghanyn qaladym. Endi sol aimaqataghy auyl jastaryn ózimizge tartyp, demushiler qarastyryp jatyrmyz.
Býginde qúrama sapynda 25 jas sportshy bar. Qazir әr jeksenbi sayyn Astana futbol ligasyna qatysyp, baq synap kelemiz. Jastardyng jigeri myqty, barlyghynan jaqsy ýmit kýtuge bolady.
- Alghash ret 2007 jyldyng jazynda Almaty qalasynda ótken jastar arasyndaghy Aziya chempionatynda jeniske jettiniz. Alghashqy jenisting әseri qalay boldy, qanday sezimde boldynyz? Esinizde me?
- IYә, әriyne. Almaty qalasynda ótken alghashqy jarystan alghan әserim әli kýnge deyin esimde. Ol kezdegi quanyshty sózben jetkizu mýmkin emes edi. Alghashqy altyndy alu men ýshin ýlken maqsattyng alghashqy satysy boldy. Erekshe sezim, tolqynys boldy. Mening sportqa degen jigerim, talpynsym artty. Ol jerde ata-anamnyng da qoldauy bar. Jarysqa shyghyp jatqan kezde sen ýshin erekshe quanatyndar da sol jandar. Qasynda bapkering bar. Tang ertennen keshke deyin qasynda jýrgennen keyin olardyng ýmitin aqtau degen keremet sezim. Sózben aityp jetkizu mýmkin emes.
- «Syn – erdi shyndaydy, qorqaqty qinaydy» deydi. 2009 jyly siz ýshin eng auyr jyldyng biri boldy dep oilaymyn. Sebebi, Milanda ótken әlem chempionatyna jol týspedi. Osy sәtten bastap sizde sport әlemindegi toqyru jyldary bastaldy. Sol kezdegi bozbala Ádilbek ózin qalay shyndady, qalay tyghyryqtan shygha bildi?
- Rasymen men ýshin auyr jyldar boldy. Qatarynan birneshe jarysta útylghan sәtterim boldy. «Sen nege olay jasaysyn, bir bastaghannan keyin sonynan deyin jetkizu kerek» dep bapkerim shynday týsti. Sodan keyin ishte bir oy tudy. Shynymen adam degen bir isti bastaghannan keyin shynyna jetkizbey qoyyp ketpeu kerek. Onyng ýstine, biz er adam bolghanan keyin jarty joldan ketip qalu auyr bolar edi. Adam bir isti bastaghanan keyin, aldyna maqsat qoyghanan keyin sonyna deyin jetu kerek. Sonyng shynyna jetkenshe enbek etu kerek. Boksqa qatysyp, birden әlem chempiony bolyp ketu mýmkin emes. Barlyghy qiynshylyqpen keledi. Sondyqtan osy qiynshylyqtardyng bәrine tóze bildik, kýrestik. Shýkir, birshama jetistikterge jettik.
IYә, Aziya chempionatynda qatelik jasadym. Sol qateligimdi kórip, bapkerler meni júdyryqtasa almaydy dep te oilady. Ol kezdegi jenilisime ókinbeymin. Men ýshin ýlken sabaq boldy. Nege deseniz, 2009 jyly chempion bolyp ketuim de yqtimal edi. Eng jas Ádilbek chempion bolyp, ertengi kýni boksty qoyyp ketui de mýmin be edi?.. Sondyqtan sol jenilis, mening әri qaray shyndaluyma, biyikterden kórinuime sebep boldy dep oilaymyn.
- Qazaq boksshylarynyng songhy kezdegi sәtsizdigi jii sóz bolady. Múny nemen baylanystyrugha bolady? Rasynda, qazir boks sayasatqa ainalyp ketti me, әlde qazaq boksy janaru kezeninde me?
- Sәl sheginis jasasaq, 2011 jyldan bastap 2018 jylgha deyin eki olimpiada ótti. Qazir sol kezdegi myqty qúrama auysyp jatyr. Barlyghy janaryp, qúrama sapyna jas sportshylar keldi. Alghashqy olipiadadan jenilis tabu qorqatynday dýnie emes. Barlyghy tәjiriybemen keledi, әli talay shynnan kórinedi. Múnday jaghdaylar әr elde bolady. Mysaly, 2006-2008 jyldar aralyghyndaghy kubalyq boksshylar qanday myqty boldy. Olargha qarap qyzyghatynbyz. Qazir tek qana kuba ne ózbek boksshylary myqty dep aita almaysyn. Barlyq elde boks jaqsy damyp, bәseke artyp keledi.
Jalpy aitqanda, qazaq boksy ótpeli kezendi bastan keshirip jatyr. Qúramada buyn almasqan kezde uaqytsha qúldyrau bolady. Búl әr salagha tәn qúbylys. Biraq odan qorqudyng eshqanday da qajeti joq. Bizding endigi jas buynnyng talay jarystarda top jaratynyna senimim mol.
- Olimpiada oiyndarynyng da auyly alys emes. Tokioda kimder top jarady dep oilaysyz?
- Qúramada Qayrat Eraliyev, Vasiliy Leviyt, Qamshybek Qonqabaev sekildi jigitterden ýlken ýmit kýtuge bolady. Búl jigitterding tәjiriybesi mol. Jastardyng da qalysyp túrghan eshtenesi joq. Kýshteri de, ózderine degen senimderi de zor. «Baq shaba ma, bap shaba ma» deydi. Baby men baghy kelisip, jastar arasynan da jenimpazdar shyghuy mýmkin. Búl jerde qazir naqty aitugha әli erte. Sebebi, olimpiadagha bir jylday uaqyt bar. Uaqyt jaqyndaghan kezde tújyrym jasaugha bolady.
- Súhbatynyzgha kóp raqmet! Aldaghy uaqytta júmysynyzgha sәttilik tileymiz!
Súhbattasqan: Marfugha Qaraman
Abai.kz