Arman Bayeke. Maytalman mamannyng moyyndaluy
Sonymen, birazdan beri múnay jәne gaz salasynyng qyr-syryna ýnilip jýrgen jurnalister men sarapshylardyng taqyrybyna túzdyq bolghan «Gazprom» AAQ Diyrektorlar kenesining jana qúramyna qatysty әngimege nýkte qoyyldy. 2011 jyldyng 30 mausym kýni Mәskeude Reseydegi eng iri energetikalyq kompaniya bolyp sanalatyn - «Gazprom» aksionerlerining kezekten tys jalpy jinalysy ótip, onda onyng Diyrektorlar kenesining jana mýsheleri saylandy. Olardyng ishinde «Samúryq-Qazyna» Últtyq әl-auqat qory» AQ-nyng Basqarma tóraghasy Timur Qúlybaev bar. Osylaysha reseylik qana emes, әlemdik naryqtaghy gaz salasynda da jetekshi oiynshy bolyp eseptelinetin «Gazpromnyn» diyrektorlar kenesining qúramyna túnghysh ret Qazaqstan azamaty, onda da qazaq últynyng ókili tәuelsiz diyrektor retinde kirip otyr. Kenesting búl jolghy qúramyn saylau әdettegiden ózgeshe boldy. Ol negizinen preziydent D. Medvedevting tapsyrmasymen baylanysty edi. Resey basshysy 2011 jyldyng nauryzynda memlekettik kompaniyalardyng (búl sanatqa «Gazprom» da jatady) Diyrektorlar kenesinen sheneunikterdi shygharyp tastap, olardy tәuelsiz diyrektorlarmen almastyrudy talap etken bolatyn. Núsqaugha sәikes, sheneunikter bәsekelestik ortada júmys isteytin kompaniyalardyng diyrektorlar kenesinen 1 shildege deyin ketuge tiyis boldy. Sondyqtan da kenes qúramynan eki túlghanyng - RF Energetika ministri Sergey Shmatko men RF Ekonomikalyq damu ministri Elivira Nabiullinanyng shyghatyny o bastan-aq belgili boldy. Aqyry, 11 adamnan túratyn diyrektorlar kenesining qúramyna 12 kandidat ýmit artty. Búlardyng basym kópshiligi Diyrektorlar kenesining aldynghy qúramynan kele jatqandar bolatyn jәne olar onaylyqpen jyly oryndaryn suytpaytyny anyq edi. Al qalghan 3 orynnan ýmitti 4 kandidat: Reseydegi iri ghylymiy-zertteu jәne bilim beru ortalyqtarynyng biri - Halyq sharuashylyghy jәne memlekettik qyzmet akademiyasyn basqaratyn kórnekti ghalym Vladimir Mau, IY.M.Gubkin atyndaghy Resey múnay jәne gaz memlekettik uniyversiytetining rektory Viktor Martynov, «Gazprombanktin» basshysy Andrey Akimov, sonday-aq qazaqstandyq «Samúryq-Qazyna» qorynyng Basqarma tóraghasy Timur Qúlybaev - jana túlghalar boldy. «Sen túr men atayyn» deytin osy tórttikten Diyrektorlar kenesining qúramyna mýshelikke engen ýshtikting qatarynda T. Qúlybaevtyng boluy, mýmkin, bәzbireuler ýshin kýtpegen jaghday bolghan shyghar. Alayda «Gazpromnan» úsynys jasalghanda T. Asqarúlynyng eng aldymen iri kompaniyalardy basqaru isinde mol tәjiriybe jinaqtaghany, múnay-gaz salasynyng qyr-syryn jetik biletin bilikti maman ekendigi nazargha alynghany anyq. Osyny eskersek, búghan kezdeysoqtyqtan góri, zandylyq dep qaraghan jón.
Al jalpy T. Qúlybaevtyng «Gazpromnyn» Diyrektorlar kenesine mýshe boluyn mynaday faktorlarmen baylanystyrugha bolady. Birinshiden, Qazaqstannyng tәuelsizdik jyldarynda ekonomika salasynda kýrdeli reformalar jasap, zor tabystargha jetkenin dýnie jýzining barlyq memleketteri kórip-bilip otyr jәne moyyndady. Onyng ishinde kórshimiz Resey de bar. Bizding memleketimizding investisiya qúigha (әsirese múnay-gaz salasyna) jәne biznesti jýrgizuge qay jaghynan alyp qarasa da asa qolayly el ekenine, kez-kelgen salada әriptestik ornatugha jәne odan eki jaqqa da payda bolatynyna barlyq elding kózi anyq jetti. Búl rette Resey Qazaqstanmen ekonomika, әsirese múnay-gaz salasynda qalyptasqan yntymaqtastyqty odan әri terendetuge mýddelilik tanytuda. Ekinshiden, Qazaqstannyng energetikalyq sektorda tek Euraziya kenistiginde ghana emes, sonymen qatar odan da keng óriste jetekshi oiynshygha ainala bastaghany jyl ótken sayyn aiqyn bilinude. Búny әlemning barlyq elderi derlik, sonday-aq múnay-gaz sektorynda júmys istep jatqan alpauyt kompaniyalar da sezip otyr. Ýshinshiden, T. Qúlybaevtyng jeke basynyng qasiyeti. Ol ózin osy jyldar ishinde iri kompaniyalardy basqarugha qabiletti azamat retinde ghana emes, sonday-aq otandyq, odan qala berdi әlemdik múnay-gaz salasyndaghy jaghdaydy jaqsy biletin, zamannyng betalysyn anghara alatyn, uaqyt talabynyng tamyryn dóp basatyn top-menedjer retinde kórsete bildi. Osy aitylghandardy bir týiindesek, T.Qúlybaevtyng Reseyding asa iri energetikalyq kompaniyasynyng Diyrektorlar kenesine saylanuy Qazaqstan men Resey arasyndaghy ekonomikalyq yntymaqtastyqtyn, әsrese múnay-gaz sektoryndaghy seriktestikting airyqsha sipat alghanyn, manyzdylyghyn kórsetedi jәne maytalman mamannyng biliktiliginin, kәsiby dengeyining el ishinde ghana emes, shetelde de moyyndalghanyn anghartady.
Osy tústa aita keterligi, T. Qúlybaevtyng «QazMúnayGaz» kompaniyasynyng birinshi viyse-preziydenti bolghan kezende (2002 jyldyng aqpan aiynan 2005 jyldyng qazan aiyna deyin) Qazaqstan men Reseyding múnay-gaz asalysyndaghy yntymaqtastyghyn damytugha qosqan ýlesi nazardan tys qalmaghany anyq. Sol jyldarda Qazaqstan men Resey arasynda gazdy óndiruge jәne tasymaldaugha qatysty birqatar manyzdy kelisimshartargha qol qoyyldy. Mәselen, 2002 jyly Qazaqstan men Reseyding «QAZROSGAZ» birlesken kәsiporny qúryldy. Qúryltayshylary: Qazaqstan jaghynan - «QazMúnayGaz» últtyq kompaniyasy» AQ (50%), Resey jaghynan - «Gazprom» AAQ (50%). Kәsiporynnyng missiyasy - Qazaqstan men Reseyding ózara teng qúqyly, ózara tiyimdi, túraqty jәne úzaqmerzimdi yntymaqtastyghynyng negizinde qazaqstandyq gazdyng tiyimdi eksportyn qamtamasyz etu jәne gaz salasyndaghy investisiyalyq jobalardy jýzege asyru. Al biyl sәuir aiynda osy «QazRosGaz» Imashev transshekaralyq gaz kondensaty keshenin zertteu jobasynyng operatory bolyp anyqtaldy. Áriyne, sonymen qatar T. Qúlybaevtyng «Gazpromnyn» Diyrektorlar kenesining mýshesi boluyna «KAZENERGY» Qazaqstan múnay-gaz jәne energetika kesheni úiymdary qauymdastyghynyng basshylyghynda atqarghan jәne atqaryp jatqan júmystary da septigin tiygizgeni dausyz.
Sarapshylar «Gazpromnyn» diyrektorlar kenesining qúramyna «Samúryq-Qazyna» qory basshysynyng saylanuy Qazaqstan men Resey arasyndaghy ekijaqty energetikalyq yntymaqtastyqtyng kezen-kezenmen damuyn qamtamasyz etuge mýmkindik beretinin aituda. Al jalpy, sala mamandarynyng pikirlerinshe, Diyrektorlar kenesining jana qúramy kompaniyanyng reseylik jәne halyqaralyq gaz naryghynda odan әri nyghayyn qamtamasyz etumen baylanysty mәselelerdi keshendi týrde sheshuge qabiletti.