(Ángime)

Atamdy songhy kórgenimde qabaghy synyq eken. Qolyndaghy kýregine sýienip, auyl shetindegi qyrdan janaryn almay, qarap túr. Sol qyrdaghy qaz-qatar ornalasqan «aruaqtar» auylynda elu jylgha juyq otasqan kempiri suyq topyraqty kórpe etip jamylyp, qalyng úiqyda jatyr. Bәibishesinen aiyrylghaly jyldar ótse de atam jii kóz tigip, kempiri qol bylghaytynday sol qyrgha jii moyyn búrady. Men beybaq atamnyng tilim-tilim bolyp, qan jylap jýrgen jýregin sәl de bolsa emdegim kelip, kemsendegen jýzine kýlki ýiirip, kónilin kóteruge tyrysamyn-au. Biraq búl joly onbay qatelestim. Sol qateligim ýshin ókinemin...

Atam qoy auzynan shóp almas momyn әri balajan edi. Balalarynyng eshbirine de qabaq shytyp, eshqaysysynyng kónilin qaldyrghan emes. Bala dese bauyr etin ýzip beruge dayyn. Al, balalarynan kórgen nemereleri ýshin baryn da, janyn da beretin jan. Onyng ýstine maljandy bolatyn. Qarday appaq kóniline, maqtaday taza niyetine qaray Jaratqan ie yrys-dәuletin mol etip, mal-jandy qyldy. Degenmen sol momyndyghynan, sәbiydey sengish anqaulyghynan kóp opyq jep qalatyn. Auyldastarynyng birinen asau bie satyp alyp, ayaghynan aiyryldy. Qúryq salynyp kórmegen asau bie atamdy jazym etti. Jalghyz ayaqpen qalsa da shanyraghymyzdyng bәiteregi jasymady. «E, Alla, abyroy bere gór» dep qolynan keler kәsibimen ainalysyp, nesibesin tapty. Aghash ayaqpen jýrip, ýiirlep jylqy, otarlap qoy, tabyndap siyr ústady. Sol asau attan taraghan jylqylardyng ishinen ata men әjem qasqataydy erekshe jaqsy kórdi. Ala shúbar boz bie qúlyndaghannan keyin ólip ketti. Kózi jәutendep qalghan qúlynshaqty atam men әjem ayap, baladay baptady. Qúlyn onalyp, jem jegen sayyn atam kýrsinip: «Seni ýiirge qosyp jibersem, armanym bolmas edi» deytin.

Qasqatay  qúlyn kezinen ózi sonday sýikimdi boldy. Mandayynda appaq jýrekshe bar edi. Atam sol tanbasyna qarap, qúlyndy qasqatay atady. Úl-qyzdan ergen nemerelerin jazdykýni erte oyatyp alyp, qasqataygha shaqpaq qant bergizetin. Ájemizding kózin ala bere atam bastaghan «úry top» as ýiden qant úrlaymyz. Áreketimizdi әjem kórse, úrysa jóneletin. Peyishte núry shalqyghyr, ol kisi dausyn sәl kóterip, úrysynqyraghanymen, jýzinen meyirimdilikting shuaghy shashylyp túratyn. Atamnyng qyr basyna jii moyyn búryp, janaryn jasqa malatyny shýikedey qara kempirin saghynyp, ishtey múng shaghuy meyirimdilikti ansauy edi. ...Kýn kókke kóterilip, ainalagha jyluyn tókken sayyn atam men әjemdi eske alamyn...

...Qasqatay tay bolyp, qúlyndaytyn jyly әjem mәngilik mekenge ketip qaldy. Ájemdi aqtyq sapargha attandyrghanda aty mal demesek, Qasqatay da kózinen jas parlatty. Kilemge oralghan mýrdeni ýiding tabaldyryghynan shygharmay jatyp, Qasqatay arqangha oratylyp, shóp salatyn nauagha qúlap, ishindegi qúlynyn óltirip aldy. Sol kýnnen keyin Qasqataydy da kónilsizdik basty. Atam búrynghyday qant bermek týgili, jalynan sipap erkeletudi de qoydy. Oiyn balasy biz de úmyttyq. Keyin Qasqatay izim-ghayym joghalyp ketti. Jylqyny qansha izdegenimen, taba almadyq. Biz ony ne qasqyrgha talandy, bolmasa úrylar qoldy qyldy dep sheshtik...

... Sol jyldyng Jana jylyn toylau ýshin auyldan qalagha attandym. Poyyzgha minbes búryn atamnyng ýiine keldim. Sol jyly qar qalyng jaudy. Atam ýy artynyng qaryn kýrep jýr eken. Aghash ayaghy alystan «әndetip», syqyrlap jýr.

- Ata, nege demalmaysyz? Qansha kýregeninizben qazir qayta qar jauyp, enbeginiz zaya ketedi.

Auzym búrtiyp, ózimshe aqylymdy aita bastadym. Kózin syghyrayta kýlgen atam:

- Á, men jatsam auyryp qalamyn, sosyn meni kim baghady? - dedi.

Ýstine kupәiki kiygenimen, moyny ashyq eken. Qozghalyp jýrgendikten be, azynaghan jelding suyqtyghyn eler emes.

- Ata, tondynyz ghoy - dedim ayap.

- Jogha, júmys qyzghan kezde qystyng suyghy úmyt qalady, - dedi taghy balasha yrjiyp.

Kózim kóilegining jaghasyna týsti. Janym auyryp ketti. Kópten juylmaghan kóilekting kiri bes batpan.

- Ata, ýige kirip, basqa kóilek kiyiniz. Qaladan kelgen song kóileginizdi juyp beremin, - dedim, dauysymdy qataytyp.

- Ýige osy kóilek jaraydy. Qansha jughanymen, sinip qalghan kir ketpeydi. Onyng ýstine kirlengen kiyim tondyrmaydy, - dedi.

- Endeshe qaladan jana ýlgide shyqqan kóilek әkelip beremin.

- E-e, men nemene, kempir alghaly jýr deysing be?

Yzalanyp kettim de ayaghymmen qardy teuip kep qaldym.

- Jaraydy, qazir ýige kirip auystyramyn. Ózing qayda bara jatyrsyn? - dedi.

- Qalagha baramyn. Jana jyldy dostarymmen qarsy alayyn dep edim...

- Ózing qalada oqisyng ghoy, biylghy jylda mening qasymda bol. Búl menin...

- Týi, ata, auylda týk qyzyq joq. Onyng ýstine... - Aytyp jatyrmyn, aityp jatyrmyn. Atam mening sózime mәn bermey taghy kempiri jatqan qyrdaghy qorymgha kóz tikti.

- Ata, Qasqataydy kýtip túrsyz ba? - dedim.

- Joq, qyzym, men qasqataydy kýte almaymyn...

Men búl joly alaqanday jýregining tilim-tilim bolyp, qan jylap túrghanyn sezsem de, esh júbanysh sóz aita almadym.

Poyyz uaqyty tayap qalghan edi.

Jana jyldy qarsy alyp, dostarymmen dumandatyp jýrgenimde, atam jana kóilek kiymesten «úiyqtap» ketipti.

Qasqatay menen әldeqayda aqyldy bolyp shyqty. Adam aitsa, sengisiz, biz úshty-kýili joghaltyp alghan Qasqatay atam baqilyq bolghan kýni qaydan kelgeni belgisiz, ýige oralypty. Qoragha kirip, ózi túratyn oryngha baryp, jem salghyshyn aqyrghy ret iyiskepti. Ýidegiler jylqy malynyng tektiligine kýni býginge deyin tang qalady. Sirә, atam da sezse kerek, «Qasqatay jol tauyp ýige kelse, janazama soyyndar» degen kórinedi. Áuletting ýlkenderi aqyldasyp, marqúmnyng aqtyq saparyna aitqan tilegin oryndady. Qasqatay osylay sýiikti atamnyng janazasyna soyyldy.

Al, men ol kezde atama kóilek aludy úmytyp ketken edim... Atamdy bir quanta almay ketkenim, mәngilik ókinishime ainalatynyn sezgenim joq...

Aygýl Júbanysh

Abai.kz