Айгул Кохаева. ҰБТ: қазақ баласы неге кемдік көреді?

2011 жылы Қазақстанда ҰБТ -ны 126168 талапкер тапсырыпты. Оның ішінде 84168 - қазақша және 42 000 - орыс тілінде ҰБТ тапсырған, пайызға шаққанда, сәйкес түрде: 67% және 33 %.

Білім беру гранттары таратылған екшемге (конкурсқа) 71029 адам қатысқа, бұл барлық талапкерлердің 56,30%. Тілге шаққандағы үміткерлердің білім алу мүмкіндігі төмендегіше үлестелген.

Білім алу түрі

қазақ

орыс

барлығы

күндізгі

47882

70,48%

20057

29,52%

67939

сырттай

1069

76,03%

337

Білім алу түрі	қазақ	%	орыс	%	барлығы
күндізгі	47882	70,48%	20057	29,52%	67939
сырттай	1069	76,03%	337	23,97%	1406
Күндізгі қысқартылған	486	71,79%	191	28,21%	677
Сырттай қысқартылған	775	76,96%	232	23,04%	1007

Мемлекеттік білім беру гранттарын үлестіру нәтижесі бойынша 31699 адам грант алған, бұл - ҰБТ тапсырғандардың - 25%-ын және барлық үміткерлердің - 45%-ын құрайды. 59% грант - 19481 қазақтілді білім алушыларға және 36,6% - 11904 грант орыстілді білім алушыларға бөлінген, 1497 - 4,8% сырттай және білім берудің қысқартылған түрлері бойынша үлеске түскен. Білім беру түрлеріне бөлінген гранттар тілдік үлес бойынша былайша таратылыпты.

	Қазақ бөлімі	қазақ+орыс қосындысына шаққандағы %	Орыс бөлімі	қазақ+орыс қосындысына шаққандағы %	Барлық грант санына шаққандағы %
күндізгі	18402	62%	11486	38 %	29888 - 95.2%
сырттай	485	70.4 %	204	29.6 %	689 - 2.2%
Күндізгі қысқартылған	370	73.1 %	136	26.9%	506 - 1.6 %
Сырттай қысқартылған	224	74.2 %	78	25.8 %	302 - 1%

Бұл кестеде қазақ бөлімдері пайыздық көрсеткіш бойынша біршама грант кем алғаны және орыс бөлімдерінің барынша тиімді жағдайға ие екені көрініп тұр. Енді осы әділетсіз көрсеткіштің мамандықтар бойынша нәтижесін алу үшін гистограмма құрып, қазақ тілді білім алу мамандықтарына қатысты пайыздық аралықтардағы үлесті қарастырайық.

% - аралықтар	Грант саны	Күндізгі бөлім % -на шаққанда	Барлық қазақтілді гранттар % - на шаққанда	Мамандықтар саны
>70%	1257	4,2%	6,8%	23
>65% және <=70%	1575	5,3%	8,6%	22
>60% және <=65%	8477	28,4%	46,1%	51
>55% және <=60%	6550	21,9%	35,6%	46
>50% және <=55%	333	1,1%	1,8%	7
<=50%	210	0,7%	1,1%	22
Небәрі	18402	62%	100%	171

Егер де 35% -ға қарсы 65% грант бөлу мүмкіндігі бар дегеннің өзінде, бұл аралықта қазақ бөлімдеріне үлестелген мамандықтардың тек қана 45 түрі мен барлық гранттың 10%-дан кем үлесі тиген. Бұл дегеніңіз, басқа барлық мамандықтар бойынша грант бөлу қазақ мектептерін бітірген түлектер құқығын кемсіту есебінен орыстілді мектеп бітіргендерге грант бөлінгенін білдіреді.

Мемлекеттік тапсырыс көптеген мамандықтарға тілдік білім алу жағын тіпті де ескермеген, жай ғана грант санын қақ бөле салған. Мұндай жағдай барлық мамандықтардың 50%-дан аса түрлеріне қолданылған. Оған көз жеткізу үшін маған көпшіліктің қолжетер ақпаратындағы мәліметтер базасын қалпына келтіруіме тура келді. Барлық әділетсіз құқықбұзымдардың ішінен ең сорақысына қатысты мәліметті келтірейін. Бұл тілдік білім беру қатынастары бойынша да, үлкен айырма өту баллдарына да қатысты.

Әрбір 100 жағдайда мамандыққа өту баллдары 4 пункттен жоғары мөлшерде алшақ, қазақ топтарының баллы 71 рет орыс топтарынан асып кеткен, оның саны - 8004 грант, бұған қарсы 29 рет 2259 грантпен орыс топтарының баллы қазақ топтарының баллынан артқан.

Сонымен, өту баллдарының 10 пункттен асатын алшақтығы бар мамандықтарға грант бөлу көрінісі былайша:

N	Мамандық	Грант саны	қазақ+орыс қосындысына шаққандағы %	Қазақ бөліміне өту баллы	1 орынға екшелу (адам)	Орыс бөліміне өту баллы	1 орынға екшелу (адам)		Өту баллдарының айырмасы
1	Ағаш бұйымдарын өңдеу технологиясы (қолдану саласы бойынша)	45	56.25%	79	1,2	50	0,2	-29
2	Теңіздік техника мен технология	66	66%	78	0,95	52	0,15	-26
3	Астрономия	45	64.28%	82	1,08	56	0,28	-26
4	Полиграфия	31	60.78%	79	0,96	54	0,25	-25
5	Химия	183	60.59%	74	2,35	50	0,75	-24
6	Жеңіл өнеркәсіп бұйымдарының технологиясы мен құрастырымы	283	65.35%	73	1,7	50	0,17	-23
7	Кәсіптік білім алу	633	64.65%	72	2,41	50	0,51	-22
8	Математика	93	60.78%	81	1,94	59	0,95	-22
9	Кітапхана ісі	20	57.14%	82	2,2	60	0,13	-22
10	Информатика	258	67.53%	75	2,1	54	0,81	-21
11	Өңдеу өндірісі технологиясы (салалар бойынша)	152	60.31%	72	0,76	51	0,46	-21
12	Кескіндеме	5	50%	92	2	72	0,8	-20
13	Әлеуметтік педагогика және өзін өзі тану	205	58.73%	79	2,45	60	1,27	-19
14	Дінтану	5	50%	87	1,6	69	0,2	-18
15	Ақпараттық жүйе	363	57.98%	72	2,59	55	1,88	-17
16	Мектепке дейінгі білім мен тәрбие	196	54.44%	78	6,31	61	1,28	-17
17	Бастауыш әскери дайындық	65	73.03%	78	9,07	61	1,3	-17
18	Мелиорация, рекультивация және жер күзеті	36	59.01%	80	1,17	63	0,4	-17
19	Ауыл шаруашылығын қуатпен қамту	20	64.51%	87	4,9	70	1,6	-17
20	Сәндеу (Декоратив) өнері	10	66.66%	92	3,6	75	0,6	-17
21	Дәстүрлі музыйкалық өнер	6	75%	92	8,6	75	1	-17
22	Пайдалы қазбаны байыту	37	59.67%	71	0,68	55	0,72	-16
23	Радиотехника, электроника және телекоммуникация	313	62.72%	72	5,02	58	2,94	-14
24	Педагогика мен бастауыш білім әдістемесі	161	60.07%	77	5,47	63	2,29	-14
25	Азық технологиясы	145	59.18%	71	1,25	57	0,77	-14
26	Құрылыс материалдары, бұйымдары мен құрастырмалар өндірісі	140	58.33%	84	1,9	70	0,54	-14
27	Дефектология	131	60.09%	80	3,88	66	2,75	-14
28	Режиссура	6	54.54%	93	5	79	1,6	-14
29	Бейнелеу өнері мен сызу	74	71.84%	64	2,56	51	2,9	-13
30	Ядролық физика	60	54.54%	88	1,18	75	0,64	-13
31	Мұрағаттау,құжаттау және құжаттамалық қамту	5	50%	94	2,6	81	1,6	-13
32	Тарих	156	60.23%	76	6,18	65	3,06	-11
33	Физика	77	60.62%	79	2,05	68	1,04	-11
34	Мата материалдарының технологиясы мен жобаламы	67	62.61%	69	2,43	58	0,7	-11
35	Метеорология	41	57.74%	88	1,45	77	0,33	-11
36	Мұражай ісі және ескерткіштер күзеті	15	60%	89	3,4	78	0,8	-11
37	Көлік жасау	10	50%	87	2,7	76	1,6	-11
38	Математика	322	58.01%	60	2,97	50	0,64	-10
39	Гидрология	30	50%	88	2,13	78	0,63	-10

Бұл кестеде 1 орынға көрсетілген 1-ші мамандық бойынша анықталған. Сондықтан да, екшелу көрсеткішінің төмендігі, бұл мамандықтың бірінші көрсетілмегендігі, оның екінші, бәлкім, үшінші не төртінші болғандығы.

Мұнда мамандыққа өту баллының қалай алшақталғаны бадырайып тұр,және де қазақ бөлімінен үміткердің ренішін түсінуге әбден болады, өйткені, оның орыстілді құрбысы өзінен үлгерім көрсеткішінің төменгі баллын алса да сол мамандыққа түсіп тұр. Оның үстіне грант санының орыстілді білім алушылар пайдасына пайыздық үлес бойынша ығысқандығы да көзге ұрып тұр.

Жалпы, қазақ мектебін бітірушілер құқығын аяқасты ету ҰБТ тапсырғанға және грант екшемі шыққанға дейін-ақ, «Қазақстан республикасы Білім және ғылым министрінің 16.03. 2011 ж. №97 бұйрығына 1-Қосымша» құжаты шыққан күннен бастап бұзылған. Бұл құжат білім алудың тілдік қатынасындағы пайыздық үлесті ескеруі тиіс еді. Алайда, бұл құжат көптеген мамандықтарға гранттық мемтапсырыс 50% на 50% бойынша тең бөліске түскендігін ресмилеп тұр.

Ашық түрде қол жетпесе де, білім беру тілдері бойынша статистика Білім министрілігінде бар. Жыл сайынғы ашық дереккөздері бойынша ҚР Статистика жөніндегі агенттігі жариялайтын дереккөзге жүгінсек, 2010 жылдың басында, яғни 2009 жылғы мәліметтер өңделген кезде, жалпы білім беретін мектептердің тілдік арақатысы: 1 551 000 - 62% қазақтілді, 868 500 - 34% орыстілді және 99600-4% басқа тілдерде екенін білдім. Соңғы жылдардағы мәліметтер мен оқушылардың тілдік білім алу жөніндегі сыныптар бойынша нақты үлес дерегі атымен жоқ.Бірақ, сол жинақта ҚР халқының жастары бойынша мәлімет бар. Ол мәлімет мына суретте:

2011жылғы түлектер 15 -19 жас аралығына жатады. 2009 жылғы 15 жасарлар 2011 жылы 17 жасар түлек болып шыққаны белгілі. Бұл жерде ауылдық жеткіншектердің үлесінің молайғаны қалай жасырсаң да көрініп тұр.Осыған орай, қалалардағы қазақтілді мектеп саны да өсуі керек еді. Бұл үрдісті біздің билік әлі күнге ескермеуде. Грант пен қаржы бөлудегі тілдік көрсеткішке немқұрайлы қарау, елде кәзірдің өзінде тілдік ушығуды қоздырып, қазақтілді білім алушылар құқығын шектеп отыр.

Ауылдық түлектер құқығы аяққа басылып, ақылы бөлімдер сомасын анықтауда да жалғасуда. Егер де оларға тиісті гранттар саны кеміген болса, олар ақылы оқуға түсіп, білім алуға қалалықтармен бірге қаржы шығындауда. Мұндай «теңдікті» қандай ауыл тұрғыны көтере алады? Бұл қазақ мектебін бітірушілер жағдайын одан бетер ушықтырып, қазақтілді азаматтарды одан ары кемсіту мен олардың құқығын бұзу көрінісін барынша айқындата түседі.

Сонымен бірге, орыстілді түлектердің Ресейге барып оқуы да білім беру ресурсын бөліске саларда ескерілмеген.ҰБТ-ны қазақстандық ЖОМдарда білім алумен бірге, аттестаттағы бағаны дәлелдеу үшін де тапсырылады ғой.

Статистикалық мәліметтерде тілдік білім алу көрсеткішін ескере отырып, шығарылған оқулықтар турасында да дерек жоқ. ЖОМдарды қазақтілді оқулықтармен қамту туралы ешбір есеп беру мәліметі жоқ. Мемлекеттік тілдегі оқыту материалдары қорын толықтыруға арналған бағдарлама да жоқ.

Ақпараттық технология заманында қоғамды маманмен қамту мен мемлекеттік тіл тұрғысынан елді нығайту саласында, білім беруде БҒМ барлық ресурстарды үлестіру мәселесінде БАРЫНША МӨЛДІР, МЕЙЛІНШЕ ӘДІЛ болуы керек еді...

Ықшамдалып аударылды

«Абай-ақпарат»

0 пікір

Үздік материалдар

Аймақ

Айгул Кохаева. ҰБТ: қазақ баласы неге кемдік көреді?

Үздік материалдар

Ордабасында жылына 14 мың тонна ұн өнімдерін өндіретін кәсіпорын іске қосылады

Қазақстанға алғашқы АЭС-ті Қытай сала ма?

«Ауыл» партиясына 25 жыл: Ел болашағы үшін адал қызмет

«Тор» операциясы: Украина Ресей ұшақтарын талқандады

Ең көп оқылған

Үздік материалдар

Ордабасында жылына 14 мың тонна ұн өнімдерін өндіретін кәсіпорын іске қосылады

Қазақстанға алғашқы АЭС-ті Қытай сала ма?

«Ауыл» партиясына 25 жыл: Ел болашағы үшін адал қызмет

«Тор» операциясы: Украина Ресей ұшақтарын талқандады

Мобильді қосымшаны жүктеп алыңыз!