Aygul Kohaeva. ÚBT: qazaq balasy nege kemdik kóredi?

2011 jyly Qazaqstanda ÚBT -ny 126168 talapker tapsyrypty. Onyng ishinde 84168 - qazaqsha jәne 42 000 - orys tilinde ÚBT tapsyrghan, payyzgha shaqqanda, sәikes týrde: 67% jәne 33 %.

Bilim beru granttary taratylghan ekshemge (konkursqa) 71029 adam qatysqa, búl barlyq talapkerlerding 56,30%. Tilge shaqqandaghy ýmitkerlerding bilim alu mýmkindigi tómendegishe ýlestelgen.

Bilim alu týri

qazaq

orys

barlyghy

kýndizgi

47882

70,48%

20057

29,52%

67939

syrttay

1069

76,03%

337

Bilim alu týri	qazaq	%	orys	%	barlyghy
kýndizgi	47882	70,48%	20057	29,52%	67939
syrttay	1069	76,03%	337	23,97%	1406
Kýndizgi qysqartylghan	486	71,79%	191	28,21%	677
Syrttay qysqartylghan	775	76,96%	232	23,04%	1007

Memlekettik bilim beru granttaryn ýlestiru nәtiyjesi boyynsha 31699 adam grant alghan, búl - ÚBT tapsyrghandardyng - 25%-yn jәne barlyq ýmitkerlerding - 45%-yn qúraydy. 59% grant - 19481 qazaqtildi bilim alushylargha jәne 36,6% - 11904 grant orystildi bilim alushylargha bólingen, 1497 - 4,8% syrttay jәne bilim beruding qysqartylghan týrleri boyynsha ýleske týsken. Bilim beru týrlerine bólingen granttar tildik ýles boyynsha bylaysha taratylypty.

	Qazaq bólimi	qazaq+orys qosyndysyna shaqqandaghy %	Orys bólimi	qazaq+orys qosyndysyna shaqqandaghy %	Barlyq grant sanyna shaqqandaghy %
kýndizgi	18402	62%	11486	38 %	29888 - 95.2%
syrttay	485	70.4 %	204	29.6 %	689 - 2.2%
Kýndizgi qysqartylghan	370	73.1 %	136	26.9%	506 - 1.6 %
Syrttay qysqartylghan	224	74.2 %	78	25.8 %	302 - 1%

Búl kestede qazaq bólimderi payyzdyq kórsetkish boyynsha birshama grant kem alghany jәne orys bólimderining barynsha tiyimdi jaghdaygha ie ekeni kórinip túr. Endi osy әdiletsiz kórsetkishting mamandyqtar boyynsha nәtiyjesin alu ýshin gistogramma qúryp, qazaq tildi bilim alu mamandyqtaryna qatysty payyzdyq aralyqtardaghy ýlesti qarastyrayyq.

% - aralyqtar	Grant sany	Kýndizgi bólim % -na shaqqanda	Barlyq qazaqtildi granttar % - na shaqqanda	Mamandyqtar sany
>70%	1257	4,2%	6,8%	23
>65% jәne <=70%	1575	5,3%	8,6%	22
>60% jәne <=65%	8477	28,4%	46,1%	51
>55% jәne <=60%	6550	21,9%	35,6%	46
>50% jәne <=55%	333	1,1%	1,8%	7
<=50%	210	0,7%	1,1%	22
Nebәri	18402	62%	100%	171

Eger de 35% -gha qarsy 65% grant bólu mýmkindigi bar degenning ózinde, búl aralyqta qazaq bólimderine ýlestelgen mamandyqtardyng tek qana 45 týri men barlyq granttyn 10%-dan kem ýlesi tiygen. Búl degeniniz, basqa barlyq mamandyqtar boyynsha grant bólu qazaq mektepterin bitirgen týlekter qúqyghyn kemsitu esebinen orystildi mektep bitirgenderge grant bólingenin bildiredi.

Memlekettik tapsyrys kóptegen mamandyqtargha tildik bilim alu jaghyn tipti de eskermegen, jay ghana grant sanyn qaq bóle salghan. Múnday jaghday barlyq mamandyqtardyng 50%-dan asa týrlerine qoldanylghan. Oghan kóz jetkizu ýshin maghan kópshilikting qoljeter aqparatyndaghy mәlimetter bazasyn qalpyna keltiruime tura keldi. Barlyq әdiletsiz qúqyqbúzymdardyng ishinen eng soraqysyna qatysty mәlimetti keltireyin. Búl tildik bilim beru qatynastary boyynsha da, ýlken aiyrma ótu balldaryna da qatysty.

Árbir 100 jaghdayda mamandyqqa ótu balldary 4 punktten joghary mólsherde alshaq, qazaq toptarynyn bally 71 ret orys toptarynan asyp ketken, onyng sany - 8004 grant, búghan qarsy 29 ret 2259 grantpen orys toptarynyng bally qazaq toptarynyng ballynan artqan.

Sonymen, ótu balldarynyng 10 punktten asatyn alshaqtyghy bar mamandyqtargha grant bólu kórinisi bylaysha:

N	Mamandyq	Grant sany	qazaq+orys qosyndysyna shaqqandaghy %	Qazaq bólimine ótu bally	1 oryngha ekshelu (adam)	Orys bólimine ótu bally	1 oryngha ekshelu (adam)		Ótu balldarynyng aiyrmasy
1	Aghash búiymdaryn óndeu tehnologiyasy (qoldanu salasy boyynsha)	45	56.25%	79	1,2	50	0,2	-29
2	Tenizdik tehnika men tehnologiya	66	66%	78	0,95	52	0,15	-26
3	Astronomiya	45	64.28%	82	1,08	56	0,28	-26
4	Poligrafiya	31	60.78%	79	0,96	54	0,25	-25
5	Himiya	183	60.59%	74	2,35	50	0,75	-24
6	Jenil ónerkәsip búiymdarynyng tehnologiyasy men qúrastyrymy	283	65.35%	73	1,7	50	0,17	-23
7	Kәsiptik bilim alu	633	64.65%	72	2,41	50	0,51	-22
8	Matematika	93	60.78%	81	1,94	59	0,95	-22
9	Kitaphana isi	20	57.14%	82	2,2	60	0,13	-22
10	Informatika	258	67.53%	75	2,1	54	0,81	-21
11	Óndeu óndirisi tehnologiyasy (salalar boyynsha)	152	60.31%	72	0,76	51	0,46	-21
12	Keskindeme	5	50%	92	2	72	0,8	-20
13	Áleumettik pedagogika jәne ózin ózi tanu	205	58.73%	79	2,45	60	1,27	-19
14	Dintanu	5	50%	87	1,6	69	0,2	-18
15	Aqparattyq jýie	363	57.98%	72	2,59	55	1,88	-17
16	Mektepke deyingi bilim men tәrbiye	196	54.44%	78	6,31	61	1,28	-17
17	Bastauysh әskery dayyndyq	65	73.03%	78	9,07	61	1,3	-17
18	Meliorasiya, rekulitivasiya jәne jer kýzeti	36	59.01%	80	1,17	63	0,4	-17
19	Auyl sharuashylyghyn quatpen qamtu	20	64.51%	87	4,9	70	1,6	-17
20	Sәndeu (Dekoratiyv) óneri	10	66.66%	92	3,6	75	0,6	-17
21	Dәstýrli muzyikalyq óner	6	75%	92	8,6	75	1	-17
22	Paydaly qazbany bayytu	37	59.67%	71	0,68	55	0,72	-16
23	Radiotehnika, elektronika jәne telekommunikasiya	313	62.72%	72	5,02	58	2,94	-14
24	Pedagogika men bastauysh bilim әdistemesi	161	60.07%	77	5,47	63	2,29	-14
25	Azyq tehnologiyasy	145	59.18%	71	1,25	57	0,77	-14
26	Qúrylys materialdary, búiymdary men qúrastyrmalar óndirisi	140	58.33%	84	1,9	70	0,54	-14
27	Defektologiya	131	60.09%	80	3,88	66	2,75	-14
28	Rejissura	6	54.54%	93	5	79	1,6	-14
29	Beyneleu óneri men syzu	74	71.84%	64	2,56	51	2,9	-13
30	Yadrolyq fizika	60	54.54%	88	1,18	75	0,64	-13
31	Múraghattau,qújattau jәne qújattamalyq qamtu	5	50%	94	2,6	81	1,6	-13
32	Tariyh	156	60.23%	76	6,18	65	3,06	-11
33	Fizika	77	60.62%	79	2,05	68	1,04	-11
34	Mata materialdarynyng tehnologiyasy men jobalamy	67	62.61%	69	2,43	58	0,7	-11
35	Meteorologiya	41	57.74%	88	1,45	77	0,33	-11
36	Múrajay isi jәne eskertkishter kýzeti	15	60%	89	3,4	78	0,8	-11
37	Kólik jasau	10	50%	87	2,7	76	1,6	-11
38	Matematika	322	58.01%	60	2,97	50	0,64	-10
39	Gidrologiya	30	50%	88	2,13	78	0,63	-10

Búl kestede 1 oryngha kórsetilgen 1-shi mamandyq boyynsha anyqtalghan. Sondyqtan da, ekshelu kórsetkishining tómendigi, búl mamandyqtyng birinshi kórsetilmegendigi, onyng ekinshi, bәlkim, ýshinshi ne tórtinshi bolghandyghy.

Múnda mamandyqqa ótu ballynyng qalay alshaqtalghany badyrayyp túr,jәne de qazaq bóliminen ýmitkerding renishin týsinuge әbden bolady, óitkeni, onyng orystildi qúrbysy ózinen ýlgerim kórsetkishining tómengi ballyn alsa da sol mamandyqqa týsip túr. Onyng ýstine grant sanynyng orystildi bilim alushylar paydasyna payyzdyq ýles boyynsha yghysqandyghy da kózge úryp túr.

Jalpy, qazaq mektebin bitirushiler qúqyghyn ayaqasty etu ÚBT tapsyrghangha jәne grant ekshemi shyqqangha deyin-aq, «Qazaqstan respublikasy Bilim jәne ghylym ministrining 16.03. 2011 j. №97 búiryghyna 1-Qosymsha» qújaty shyqqan kýnnen bastap búzylghan. Búl qújat bilim aludyng tildik qatynasyndaghy payyzdyq ýlesti eskerui tiyis edi. Alayda, búl qújat kóptegen mamandyqtargha granttyq memtapsyrys 50% na 50% boyynsha teng bóliske týskendigin resmiylep túr.

Ashyq týrde qol jetpese de, bilim beru tilderi boyynsha statistika Bilim ministriliginde bar. Jyl sayynghy ashyq derekkózderi boyynsha QR Statistika jónindegi agenttigi jariyalaytyn derekkózge jýginsek, 2010 jyldyng basynda, yaghny 2009 jylghy mәlimetter óndelgen kezde, jalpy bilim beretin mektepterding tildik araqatysy: 1 551 000 - 62% qazaqtildi, 868 500 - 34% orystildi jәne 99600-4% basqa tilderde ekenin bildim. Songhy jyldardaghy mәlimetter men oqushylardyng tildik bilim alu jónindegi synyptar boyynsha naqty ýles deregi atymen joq.Biraq, sol jinaqta QR halqynyng jastary boyynsha mәlimet bar. Ol mәlimet myna surette:

2011jylghy týlekter 15 -19 jas aralyghyna jatady. 2009 jylghy 15 jasarlar 2011 jyly 17 jasar týlek bolyp shyqqany belgili. Búl jerde auyldyq jetkinshekterding ýlesining molayghany qalay jasyrsang da kórinip túr.Osyghan oray, qalalardaghy qazaqtildi mektep sany da ósui kerek edi. Búl ýrdisti bizding biylik әli kýnge eskermeude. Grant pen qarjy bóludegi tildik kórsetkishke nemqúrayly qarau, elde kәzirding ózinde tildik ushyghudy qozdyryp, qazaqtildi bilim alushylar qúqyghyn shektep otyr.

Auyldyq týlekter qúqyghy ayaqqa basylyp, aqyly bólimder somasyn anyqtauda da jalghasuda. Eger de olargha tiyisti granttar sany kemigen bolsa, olar aqyly oqugha týsip, bilim alugha qalalyqtarmen birge qarjy shyghyndauda. Múnday «tendikti» qanday auyl túrghyny kótere alady? Búl qazaq mektebin bitirushiler jaghdayyn odan beter ushyqtyryp, qazaqtildi azamattardy odan ary kemsitu men olardyng qúqyghyn búzu kórinisin barynsha aiqyndata týsedi.

Sonymen birge, orystildi týlekterding Reseyge baryp oquy da bilim beru resursyn bóliske salarda eskerilmegen.ÚBT-ny qazaqstandyq JOMdarda bilim alumen birge, attestattaghy baghany dәleldeu ýshin de tapsyrylady ghoy.

Statistikalyq mәlimetterde tildik bilim alu kórsetkishin eskere otyryp, shygharylghan oqulyqtar turasynda da derek joq. JOMdardy qazaqtildi oqulyqtarmen qamtu turaly eshbir esep beru mәlimeti joq. Memlekettik tildegi oqytu materialdary qoryn tolyqtyrugha arnalghan baghdarlama da joq.

Aqparattyq tehnologiya zamanynda qoghamdy mamanmen qamtu men memlekettik til túrghysynan eldi nyghaytu salasynda, bilim berude BGhM barlyq resurstardy ýlestiru mәselesinde BARYNShA MÓLDIR, MEYLINShE ÁDIL boluy kerek edi...

Yqshamdalyp audaryldy

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Aymaq

Aygul Kohaeva. ÚBT: qazaq balasy nege kemdik kóredi?

Ýzdik materialdar

Ordabasynda jylyna 14 myng tonna ún ónimderin óndiretin kәsiporyn iske qosylady

Qazaqstangha alghashqy AES-ti Qytay sala ma?

«Auyl» partiyasyna 25 jyl: El bolashaghy ýshin adal qyzmet

«Tor» operasiyasy: Ukraina Resey úshaqtaryn talqandady

Ең көп оқылған

Ýzdik materialdar

Ordabasynda jylyna 14 myng tonna ún ónimderin óndiretin kәsiporyn iske qosylady

Qazaqstangha alghashqy AES-ti Qytay sala ma?

«Auyl» partiyasyna 25 jyl: El bolashaghy ýshin adal qyzmet

«Tor» operasiyasy: Ukraina Resey úshaqtaryn talqandady

Мобильді қосымшаны жүктеп алыңыз!