Biznesti ashugha arnalghan memlekettik qoldau - biznesti ashu ýshin eng ýlken kedergi.

Búl jolghy әngime «Damu» qory jayynda. Jeti jylday aqparat salasynda qyzmet etip, osy baghyttaghy memlekettik qoldaular jayly aityp kelgem. Biraq, jeti ay shapqylaghanda jaghdaydyng mýlde basqasha ekenine kóz jetti. Y to búl júmsartyp jetkizip túrghanym.

Sonymen, «Damu»-da neng bar deysiz ghoy? Jarnamasy jer jaryp jatqan memlekettik qoldaudy alu ýshin osy qorgha bardyq. Óitkeni, kepil bolamyz dep túr saytynda. Jalpy, negizgi funksiyalarynyng biri ghoy. Biraq, oghan qol jetkizu ýshin biraz shapqylaugha tura keledi dedi. Tekserisi bar, basqasy bar, әiteuir, sonyng bәrinen ótu kerek eken. Álbette. Jýgiristi bastadyq. Qysqasy, osy jarty jyldan astam uaqytta biz barlyq tekseristen óttik. Qorlyghyna da, zorlyghyna da kóndik. Absurdqa toly talaptaryn oryndadyq. Býkil taraptan rúqsat alyp, (tipti, jeke sanalatyn bankting ózi maqúldady) ainalyp qayta qorgha kelmeymiz ba?! Konsert osy jerde bastaldy. Anany-mynany qazbalap, tyrnaq astynan kir izdegendey boldy. Óitkeni, qordyng resmy «otkazynda» eshqanday sebep kórsetilmegen. Biraq, auyzsha aitty. Kezinde әielim nesiyesin keshiktirip tólegen. Odan keyin ghimarattyng jalgha alu aqysy qymbattyghyn algha tartty. Qysqasy, anau-mynau dep jyly shygharyp saldy ghoy. Naqty kóz jetkizgenim, memlekettik qoldaudy alu tetikteri sol qoldaudy beretinderge ynghayly qylyp jasalghan. Yaghni, bergisi kelse, bәrine kóz júma salugha bolady. Bergisi kelmese, әiteuir, birdene tabugha bolady. Oghan taghy bir dәlel – jýgiristi bastaghanda-aq «tanyssyz bolmaydy» degen әngimeni estidik. Biraq, tappadyq. Izdegenimiz de shamaly. Óitkeni, senim boldy ghoy. Senimmen jarty jyl oinap, laqtyra salu jaqsy nәrse emes.

Jarty jyl demekshi. «Damu» qory menedjerimen bolghan dialogtan:
- Qújattarmen shapqylap jýrgeninizge qansha boldy?
- Jarty jyl
- Bizde adamdar jyldan astam da uaqyt jýredi.

Osynyng ózinen-aq eldegi biznesting ahualy, naqty aitqanda, oghan degen memlekettik qoldaudyng dengeyi anyq kórinip túr. Óitkeni, bir jyl uaqytta kez-kelgen biznes-jospar shirip ketpey me?! Qazirgi zamanda kýndelikti jana tehnologiya men qyzmet týrleri shyghyp jatyr. Al, bir jyl ishinde qay-qaysy da ózekti bolmay qaluy mýmkin. Basqa elder 1 kýnde, tipti, 1 saghatta sheshetin mәseleler bizde nege jyldargha sozylady? Al, sonynda «otkaz»!

Odan keyin jalpy «Damudyn» funksiyalaryna qatysty súraq kóp. Óitkeni, biznesti bastaytyndargha kepil bolamyz deydi. Qymbat mýliging bolmasa, kepildi alu mýmkin emes. Qymbat mýliging bolsa, qorsyz-aq nesie alugha bolady. Onda «Damudyn» ne qajeti bar? Ýkimet biznesti qoldaugha qarjy bóledi. Ekinshi dengeyli bankter beredi. Yaghni, qordyng qyzmetisiz-aq biznes óz qarqynymen jýre beredi ghoy.

Búghan qosa, «Damu» qorynan «otkaz» alghan jalghyz biz eken. Yaghni, býginge deyin onday jaghdaylar tirkelmedi dedi. Biraq, әleumettik jelidegi jazbalarymnan keyin, biraz sabylyp, biraz sandalyp, aqyry sanyn soghyp qalghandar kóp ekenin bayqadym. Jekege shyghyp, múnyn shaghyp jatqandar jeterlik.

Sebepterge qatysty taghy birer sóz. Olardy joqqa shyghara almaymyn. Rasymen de, keybir olqylyqtar bar. Biraq, endi memlekettik qoldaudy alyp jatqandardyng bәri perishte emes qoy. Olar sonda anasynyng jatyrynan shygha salyp tikeley qorgha qaray tarqan ba? Ómir sýrgesin әrtýrli jaghdaylar bolady. Oghan «otkaz» beruding sebebi retinde qarap, sony ghana núqy beruding qajeti joq dep oilaymyn. Kerisinshe, memlekettik qoldau osynday jaghdaylardy retteuge, oraylastyrugha, kómektesuge arnalghan emes pe? Biraq, ony jýzege asyratyndar basqasha oilaytyn siyaqty. Oghan bir dәlel – birde elordadaghy kensesine baryp, jauapty mamandarymen jolyqtyq. Súraqtarynyng bәri birtýrli: «Ol biznes jýrmey qalmay ma?», «Keyin bankrot bolmaysyz ba?», «Tútynushylar tappay qalmaysyz ba?», «Nesiyeni tóley almauynyz mýmkin ghoy»... Bizding jauap: keshiriniz, pissimist bolghanynyzgha biz kinәli emespiz!

Osynsha tyrnaqshanyng ishindegi janashyrlyq tanytularyn týsinbedim. Óitkeni, nesiyeni alatyn biz. Ol jauapkershilik mәngilik bizding moyynda. Al, beriletin aqsha Ýkimettiki. Yaghni, siz ben bizding salyghymyz ghoy bylay aiqanda. Biraq, oghan qol jetkizuge qor mýmkindik bermedi.

Kóp qyrtyp kettim-au) Aytatyn mәsele әli de jetedi negizi. Qysqa qayyrar bolsam, osy memlekettik qoldaugha aparatyn baspaldaqtyng әr satysynda bir-bir pyshaqtan jasyryp qoyghanday әser qaldyrdy. Algha basqan sayyn qadala týsedi. Auyrsynghandar birden artqa sheginedi. Al, sheginbegender... Sheginbegender biz ghoy. Bәribir eshtenege qol jetpeydi.

Aslan Qajenning әleumettik jelidegi jazbasynan

Abai.kz