www.worldometers.info  - Birikken Últtar Úiymynyng liysenziyasyn alghan birden bir informasiyalyq-analitikalyq sayt. Qysqasha sipattasaq «әlemning jalpy jaghdayy» dep aitugha bolady. Koronavirustyng әlem elderindegi taraluy jәne basqa da mәlimetterdi jurnalister ne aitady eken dep kýtpey-aq osy aradan baqylay alasyz.

Mynau kestede Qytaydyng nәtiyjesi kýmәndi. 80881 adam osy nauqaspen auyrghan, qaytys bolghandar – 3226, emdelgender 68715 adam.

Biraq, osy mәlimetterdi shyn dep oilasaq, Qytay búghan temirdey tәrtibining arqasynda qol jetkizdi. Tәj virusy bastalyp az uaqyttan keyin qytay býkil qalany japty. Tipti, qalagha kiretin joldardy ýkimet tarapynan әdeyi býldirdi. Kóptegen ghimarattardyng shyghar esigin temir tormen dәnekerlep tastady. Jalghyzdyqqa, qamaugha tózbegen keybir adamdar óz-ózine qol júmsaugha deyin bardy. Bala-shaghasynan, otbasynan alysta qamalyp qalghandar myn-milliondap edi. Biyik ghimarattan óz-ózin laqtyrghandar da tabyldy. Biraq, kommunistik jýiening tәrtibi bәribir de temirdey suyq, qatal boldy.

Osy kestede virusqa shaldyqqandardyng sanynyng kóptigi jaghynan ekinshi el әuel basta Japoniya bolatyn. Dәl qazir osy obany jenude ong kórsetkishke jetken elderding ishinde eng tabystysy da japondar. Olar ne istedi? Alghash Qytaydyng Uhan qalasynan barlyq memleketter óz adamdaryn qútqaryp, alyp ketip jatqanda, otanyna qaytudan bas tartyp, býkil әlemdi tang qaldyrghan da japondar bolatyn. Virus arqalap, óz eline qaytudy namys sanaghan samuraylardyng ruhy ata jauy qytaydyng ózin tebirentti, sýiindirdi. Elge auru tarap jatqan mezgilde әr elge sayahattap ketip oralghan japondar karantin merizimi bitkenshe laynerden, arnayy qonaqýilerden shyghudan da bas tartty. Árbir halyq eshqanday qysymsyz, búiryqsyz-aq barlyq talaptardy búljytpay oryndady. Ýkimetting qaulysyn últ namysy, janashyrlyq, әr adamgha degen ótinish dep týsinetin el ekenin taghy bir dәleldedi.

Al kestede Amerika, Fransiya, tipti eng alghash jәne eng kóp auru taralghan Ontýstik Koreyany «basyp ozghan» Nemisterding beyghamdyghy әr kimdi tang qaldyrady. Medisinasy әlem boyynsha mandayaldy memleketting asa myqty ekonomikalyq quaty búl aurugha ne ýshin dәrmensizdik tanytyp jatqanyn bir qúday bilsin. Keybir aqparatqa sensek, olar aurumen kýresuge qúlyqsyz. Jan sanynyng 60 payyzgha juyghyn zeynetkerler qúraytyn el oba arqyly búl «әdiletsizdikten» qútylghysy keledi-mys. Ol da mýmkin!

Osy auyr jaghdaydy qayyspay enserip kele jatqan elderding qataryna Ontýstik Koreyany da jatqyzugha bolady. Qazirgi eng auyr jaghday Europa elderinde. Jalpy jaqtan alghanda shaldyqqandar men qaytys bolghandar sany kýrt artyp, emdelgender salystyrmaly týrde azayyp keledi. Búl eselenu bizge «Shahmat taqtasyndaghy matematika» deytin ýndining anyzyn eske salady. Biraz kýn búryn halyqaralyq sarapshylar men ghalymdardyng «Álemde búl aurugha 60 milllion adam shaldyghuy mýmkin» deytin ýreyli boljamyna qaray grafiktegi diagramma syzyghy tik úshaq sekildi kóterilip, jaqyndap bara jatyr.

Beyresmy derekterde Qytaydaghy әr nauqasty emdep jazu ýshin 100 myng dollardan artyq aqsha júmsaldy deydi. Ony emdeuge júmsalatyn dәri-dәrmekterding bizding elde óndirilmeytinin, onday tehnikanyng bizding elde joqtyghyn, koronavirusty birden anyqtaytyn qúrylghygha ýkimetting tym kesh tapsyrys bergenin, onyng aldyn alugha júmsalatyn adam kýshi men qarjynyng jetispeytinin jәne oghan myna suretterdegi ýreyli sandy mәlimetterdi qosynyz. Búdan ótken qauipti, búdan ótken apatty jaghdaydy elestetu mýmkin be?!

Qazaqtyng biylikke degen senimi myng ólse de, bir tirilgen emes. Biraq, qansha jerden ýkimetke qarsy bol, biylikke narazy bol, dәl osy kezende solardyng aitqanyna kónip, Densaulyq Saqtau Ministrligining aidaghanyna jýruden basqa jol joq! Mening ýkimetimde kommunistik tәrtip te, ózimde japondyq etika da joq (bizde dep aityp namysynyzgha tiygim kelmeydi). Ózimizdi ózimiz ghana qútqaramyz. Qazaqy beyghamdyq, nemqúraylylyq ómirinizdi jargha bastauy mýmkin!

«Saqtansang saqtaymyn» degen. Tәnir-taghala bәrimizding saulyghymyz ben sabyrymyzdy bekem etsin!

Qaysar Qauymbek 

Abai.kz