Býginde qytaylardyng jýrmeytin jeri joq. Alyp el Amerikanyng ózinde «Shaina taune» qalashyghy salynyp, qúrama shtatqa qytaylar da biyligin jýrgize bastady. Resmy kórsetkish boyynsha, qytay halqy jer betindegi halyqtyng altydan bir bóligin qúraydy. Qytaytanushy ghalymdardyng payymdaularyna qaraghanda, Qytaydyng jalpy tabighy resurstary 2 milliard adamdy qamtamasyz etuge ghana jetip, odan keyin óz mýmkindigin sarqa beretin kórinedi. Osynday bir tyqyrdyng tayap kele jatqanyn Qytaydyng ózi de joqqa shygharmaydy. Su kózderi tartylyp, orman siyrep, jayylymdar azyp, egistik alqaptar ulanyp, ekologiyalyq apat tóne bastaghany haqynda ózderi de dabyl qaghyp jatyr...

Býginde qytaylardyng jýrmeytin jeri joq. Alyp el Amerikanyng ózinde «Shaina taune» qalashyghy salynyp, qúrama shtatqa qytaylar da biyligin jýrgize bastady. Resmy kórsetkish boyynsha, qytay halqy jer betindegi halyqtyng altydan bir bóligin qúraydy. Qytaytanushy ghalymdardyng payymdaularyna qaraghanda, Qytaydyng jalpy tabighy resurstary 2 milliard adamdy qamtamasyz etuge ghana jetip, odan keyin óz mýmkindigin sarqa beretin kórinedi. Osynday bir tyqyrdyng tayap kele jatqanyn Qytaydyng ózi de joqqa shygharmaydy. Su kózderi tartylyp, orman siyrep, jayylymdar azyp, egistik alqaptar ulanyp, ekologiyalyq apat tóne bastaghany haqynda ózderi de dabyl qaghyp jatyr...
Býginde qazaq baspasózi betterindegi Qytay eline, halqyna qatysty jariyalanyp jýrgen maqalalardyng birqataryna zer sala ýnilsek, hansu halqyn ýlgi tútyp, olardy jaqsy jaqtarynan kórsetu airyqsha beleng alyp bara jatqanday kórinedi. Basqalay aitqanda, eshkim súramay-aq, qytaylardyng jaghymdy beynesin qalyptastyrugha bel sheshe kirisip ketken tәrizdimiz. Shynymen de, qytaylardyng enbekqor, kózdegen maqsattaryna jetpey qoymaytyn qaysarlyghy bar. Degenmen, mening oiymsha, olar osy maqsattarymen-aq, talay eldi soghyssyz-aq «jaulap» alatynday. Ghalamtordy aqtaryp otyryp, hansulardyng aua jayyluy jayynda qyzyqty hәm qorqynyshty derekterdi kezdestiresin. Mәselen, qytaylar Indoneziya elin qarusyz-aq «basyp alghan». Ondaghy shaghyn jәne orta biznes - hansulardyng enshisinde. Sol sekildi Malayziya, jalpy Ontýstik-Shyghys Aziya elderining birqatarynda qytaylar qaptap ketkeli qay zaman?!
Búryn-sondy syrttan kelip jatqan qytaylargha sergek sanamen qaraytynbyz. Al qazir bolashaq «qytay ekspansiyasyna» moyynsyna bastaghandaymyz. Jappay qytay tilin ýirenuge kiristik, tipti keybir bolashaqty «boljaghysh» kisiler balalaryn Qytaydaghy mektepte oqytyp jatyr. Qysqasy, arghy bettegi qazaqtardy kóshirip aludyng ornyna, ózimiz jappay «qytaylanugha» bet búra bastadyq...
Otandyq búqaralyq aqparat qúraldary Qytay ekonomikasyn, ondaghy oqyp jatqan qazaq jastary turaly aita otyryp, Ajdaha elin Alash júrtyna qúdandalyq týgili, týbi bir tuysqangha ainaldyru sharuasyna bel sheshe kiriskendey kórinedi de túrady!
Bar halyqpen, onyng ishinde kórshilerimizben jaqsy qarym-qatynasta boluymyz kerek. Búl - basy ashyq mәsele. Alayda, eng aldynghy qatarda Alash mýddesi túrghany abzal. Endeshe, qytay bolmysyn tym jaqsy túrghyda kórsetuge degen býgingi shekten tys әuestenushilik ertengi sorymyzgha ainalmasa bolghany!
Qysqasy, qytaylardy ózimizge ýlgi etemiz dep jýrip, úrynyp qalmasaq jarady... Basqalardy tym jarnamalap, taghylym alarlyq dengeyge kótere bergenimiz - ruhymyzdyng osaldyghyn bildiredi. «Orys» bolyp kórdik qoy, sodan sabaq alatyn kez boldy emes pe?! Endeshe, eshkimge de bas úrmay, bir sәt qazaq boludy oilaghanymyz dúrys-au!

«Núr Astana» gazeti