(Syqaq)

O, týbi joq Aspan, domalanghan jer! Bir syrymdy ekeuine qúlay senip, qúpiyalamay-aq aityp edim, «Úiqym qanbay jýr» dep, - enesin úryp jiberdinder me, - eshtene bolmay qaldy ghoy?!.  «Maghan Nobaydyng kýmis medәli kerek!» dedim. Ekeuine de, Mәkem men Sәkeme de sendim. Alayda... i-iy-ә-ә-ә, qalayda senderden qayyr neghaybyl ekenin sezgen siyaqtanyp edim, sonym kóregendik bolghanyn qarashy!  Ózime ghana sengenimdi esime týsirip otyrmyn. Ózime senu  ózimning ishki sharuam edi. Solay bolghan song qazyna qambamnyng qalyndyghy jyrtaqarys bolat esigining jartysyn ashyp, alty qap altyndy Ydyr men Qoqaygha, Sydyrqúl men Olpúlgha, Mýtәik men Sýtbaygha  qúshaqtatyp, alty «Boingke» otyrghyzyp, Vashington men Niu-Yorkke, London men Parijge, Shosiya men Teli-avivke qústay úshyrdym. Bәrine tastemirdey etip bir-aq tapsyrma berdim, ol - sol jaqtarda mysyqtabandap jýrgen meshokovichterime qosyla kýndiz-týni jan alyp, jan berip, «Nobaydyn» betin beri, maghan qaratyp, medәlin alyp kelu! «Altyn kórse, perishte joldan tayady» degen...  no mynaday bir mәtel bar (oylap shygharghan - Nayqal Naubay, yaghny men!): «Zamanyna qaray mәteli, velesepetine  qaray pedәli» degen. Solay bolyp shyqty.

(Syqaq)

O, týbi joq Aspan, domalanghan jer! Bir syrymdy ekeuine qúlay senip, qúpiyalamay-aq aityp edim, «Úiqym qanbay jýr» dep, - enesin úryp jiberdinder me, - eshtene bolmay qaldy ghoy?!.  «Maghan Nobaydyng kýmis medәli kerek!» dedim. Ekeuine de, Mәkem men Sәkeme de sendim. Alayda... i-iy-ә-ә-ә, qalayda senderden qayyr neghaybyl ekenin sezgen siyaqtanyp edim, sonym kóregendik bolghanyn qarashy!  Ózime ghana sengenimdi esime týsirip otyrmyn. Ózime senu  ózimning ishki sharuam edi. Solay bolghan song qazyna qambamnyng qalyndyghy jyrtaqarys bolat esigining jartysyn ashyp, alty qap altyndy Ydyr men Qoqaygha, Sydyrqúl men Olpúlgha, Mýtәik men Sýtbaygha  qúshaqtatyp, alty «Boingke» otyrghyzyp, Vashington men Niu-Yorkke, London men Parijge, Shosiya men Teli-avivke qústay úshyrdym. Bәrine tastemirdey etip bir-aq tapsyrma berdim, ol - sol jaqtarda mysyqtabandap jýrgen meshokovichterime qosyla kýndiz-týni jan alyp, jan berip, «Nobaydyn» betin beri, maghan qaratyp, medәlin alyp kelu! «Altyn kórse, perishte joldan tayady» degen...  no mynaday bir mәtel bar (oylap shygharghan - Nayqal Naubay, yaghny men!): «Zamanyna qaray mәteli, velesepetine  qaray pedәli» degen. Solay bolyp shyqty.

Menin  arnauly ókilderim,  kәneshno, әdeyilep barghan song ayanghan joq. «Nobaygha» aparar joldy, medәlin әperer qoldy izdep, úiqy men kýlkini qaytar joldaryna qaldyryp, ittey arsalandap alasúrdy. Yghynan «Nobaydyn» iysi shyghatyndardyng qaltalaryn kirpik qaqpay andyp, qaytkende toltyrudy (nemenemen ekenin ózderiniz nobaylap otyrsyzdar) omalmay oilap, sәti týse qalghanda qoldarynan sýiip, men ýshin janyp-kýiip jýrdi. Ol jaqtaghylardyng qaltalary bizding qaltamyzben salystyrugha tatymaydy eken: әri auzy tar, әri týbi tayaz. Mәselen, Sýtbay  jinishke qolyn jymiyp súqsa da, toltyryp jarymapty, tayazgha ne ne siyp, ne túrushy edi?! Al Qoqaydyng qoly basynan ýlken eken, onysyn men qaydan bileyin, nobayshylardyng qaltalaryna Qoqaydyng súqsausaghy sisa, basbarmaghy batpay, basbarmaghy batsa, súqsausaghy simay  sorlapty. Jalghyz sausaq pen jalghyz barmaq jeke-jeke jýrip ne tyndyra alushy edi?!.

Arada alty apta ótken kýni Sýtbay Shosiyadan telefon soghyp: «Áke, kóke, Naha...  bolmay qaldy...  silyqty salmaqtaytyndar ne esikterinen, ne terezelerinen syghalatpay qoydy, qayteyik...  keshiriniz, Naha, keshire kóriniz!  Altauymyz da, mine, egilip, býgilip otyrmyz, ainalayyn kóke, sadaghang bolayyq! - dep eniredi.

Ne isteu kerek? Búl tilining qyzyghyn kórgen talay-talay sheshen men kósemning auzynan shyqqan súraq. Mening de auzymnan shyqty. Da, maghan  endi ne isteu kerek?!. Múnda qalghan nókerlerimdi týp-týgel jinap aldym da, osy ómirlik súraghyma  dereu jauap berulerin talap ettim.

-Áy, qazaqpaylar! Senderge Nayqal Naubay kerek pe, joq pa? - degen súraghymdy da suyryp alyp, qosyp kep jiberip edim (ashulanghan adamnyng aitpaytyn sózi de, qoymaytyn súraghy da bolmaydy), bәri qol qusyryp, dizerlep otyra ketip:

-Kereksiz, Naha, kereksiz!

-Naha, sizsiz kýnimiz qaran!

-Qúrmetti Naha, sizdi bizge qúday bergen!

-Naha, siz - bizding payghambarymyzsyz!

-Bizding әuliyemiz - ózinizsiz, Naha!

-Sizdey kemengeri bar biz baqyttymyz!

-Naha, sizding jolynyzgha mening janym qúrban!.. - dep jamyray jylarman bolghanda  qúlaghyma shu tolyp, basyma bu tolyp, әlgi... basjazghym kelgendey bolyp, jynym júdyryghyma jinala qalyp, emen ýstelimdi eki ret perip-perip  jiberip:

-Manyramandar! Meni senderge qúday bergenin de, senderding mensiz jan saqtay almaytyndaryndy da, al ózimning kemenger, әuliye, payghambar ekenimdi de bilemin!  Biraq múny anau Nobaydyng medәlin bergish albastylar bilmedi. Endi ne isteu kerek?!  Kәne, tilimen kóktegi búltty iyirgish qazaqtar, mening osy súraghyma jauap izdender! Kәne, adamsha dúrys otyryndar da, oilanyndar, bes miynót berem! - dedim. Demegende she?! Ynjyq bolyp tumaghan son, ynjyq bop óleyin be?

Meni bayaghydan biletin bayghústarym búl joly da bildi. Men ózderine bes miynót uaqyt emes, atu jazasyn beretindey bәri alaqtap, qibyjyqtap, ekeu-ýsheuden ózara ymdasyp, sybyrlasyp, kýbirlesip, maghan japaqtap qarap qoyyp, tórt miynótten song Myryqbay ornynan sýiretile túrdy da, kenirdegin qasyp, auyzyn ashty:

-Atanyzday qayratty, ananyzday aibatty Naha, ainalayyn kóke, biz aqyldastyq, óziniz kórip otyrsyz, ayanbadyq, sóitip...  sizge mynaday úsynys jasaudy kelistik: Nobaydyng medәline sizden layyqty eshkim joq edi, biraq, amal ne, búiyrmaghan... bylay ketedi,  endi aldaghy jylghysyn aluymyz kerek, ol ýshin iske kirisuimiz kerek. Nasihat júmysyn óte keng jýrgizuimiz kerek. Jany basqa bolsa da qany bir aghayyndarymyzdy, tipti alys-berisimiz bar  alys-jaqyndaghy  tanys-bilisti týgel qamtuymyz kerek...

-Áy, Myryqbay, sen «әitu kerek, býitu kerek» dep, nemene, ýkimetting týkke túrmaytyn  qyryq-elu bet qaulysyn jatqa oqyp túrghannan sausyng ba? - dep jekip qalyp edim, Myryqbay myqyrayyp  qaldy. Solay bolaryn bilip, kýtip otyrghanday Dóken eptep qolyn da kóterip, ózi de kóterilip, qighash kózi jypylyqtap:

-Nah-agha, eger rúhsat etseniz, men... jana... bizding úsynysymyzdy men aityp kóreyin, - dep maghan әreng qarady.

-Sóile! - dedim. Ol sóilep ketti:

-Qúrmeti Nah-agha, biz kelistik, Býken, Týkeng bar bәrimiz, bylay  isteyik  dedik, propaganda masshtabymyz ózimizding býgingi júmysymyzday keng bolsyn dedik. Mysaly, Býkeng Mәskeudegi punktymyz arqyly... óziniz «mening qaqyryqbasym» deytin Gorodnichevke shyqsa, onymen  ózinizding sóileskeniniz neleu ghoy, oghan kishireymeniz, Býkeng onyng tilin tabar, yaghny «qaqyryqbastyn» komandasy sizding kandidaturanyzdy qoldap qújat jasap berse, jana Myqang aitqanday, aldaghy jylghysyn alugha, Naha-agha, siz ghana layyqsyz. Týkenning de úsynysy bar, - dep Dóken Týktihangha qarady. Jiyn jandanyp, úsynystar úsynyla bastady:

-Naha, Dókeshting sózining jany bar... - dey bergen Týktihangha:

-Onyng sózin qaytesin, óz sózinning toq eterin  ait! - dedim.

-Maqúl, Naha, aitayyn. Toq eteri: qyrghyz aghayyndarymyzdyng Bishkek qalasynda mening qúdam túrady, Ghylymiy-zertteu institutynda, óte bedeldi, men sol qúdamnyng újymynan sizding kandidaturanyzdy qoldaghan qújat alumen ainalysayyn.

-Dúrys! Mende de úsynys bar. Mәselen, mening cheshen dostarym kóp, Vaha degen dosym ortalyqtarynda - Groznyy qalasynda túrady, óte krutoy biznesmen, bәrine tilin aldyryp jýr. Naha, vot mening sol Vaha dosym men ne tilesem, sony oryndaydy, qolymdy qaqpaydy, - dedi Júqaghaliy.

-Naha, óziniz bilesiz, Minski qalasynda mening naghashy agham túrady,  ministrding orynbasary, ol da, sóz joq, qoldaydy! - dedi  Ápelbek.

-Mening jiyen inim Tәshkent... jo-joq, Nauay qalasynda rektor, ýlken oqymysty, óte prinsipialinyi, uniyversiytetining qaulysyn shygharyp beredi, bez nikakiyh! - dedi  Músaqúl.

-Qúrmetti Nayqal Naubay myrza, mening úsynysym bylay: biz búl jerde úsynysty kóbeytip, sizding qymbat uaqytynyzdy almayyq, biz Nobay silyghynyn  kýmis medәline aldaghy jyly sizdi úsynu jóninde qazir, osy jerde orgkomiytet qúrayyq ta, sózden iske kósheyik. Ol komiytetti men basqara alamyn, komiytette bes kisi bolsaq, jetip jatyr, - dedi  Jalaubay. Júrt:

-Dúrys!

-Bәrekeldi!

-Jәkeng biledi ghoy! - desip birden riza boldy.

-Naha, myrzalar! Mende bir týzetu bar. Jәkeng jaqsy sóiledi, biraq, meninshe, «Nobay silyghynyng kýmis medәline aldaghy jyly sizdi úsynu jóninde» dep emes, «Nobay silyghynyng kýmis mәdelin aldaghy jyly sizge alyp beru jóninde» deu kerek, konkretnyy bolsyn, - dedi Parymbet.  Júrt du qolshapalaqtady. Men de.

«Konkretnyy bolghan dúrys!

Biz byltyr konkretnyy bolmay, biyl ala almadym.

Biz biyl konkretnyy bolamyz da, aldaghy jylda alamyn!» - dedi Nahal...  keshirinizder, Nayqal Naubay,  sol týni tósegine týneuge bet alarda, úiqy shaqyratyn demidroliding jarty týimesin jútqaly otyryp.

«Abay-aqparat»