Sonymen qazaq tilining zandyq әuselesining bir tartysy ayaqtalyp keledi. Ózgergen nәrse joq, alayda, eldegi qoghamdyq kónil-kýy men yqpaldasu ara salmaghynda qozghalystar jybyry tuyndady. Qazaqstannyng sayasy subektisi Qazaq últy ekeni júrt bitkenning esine týsti, oilandyrdy, shoshytty, qapa etti, eregestirdi, ruhany jik týspese de kimning kim ekeni bilindi, kimning qanday qauqary bary bayqaldy... Alayda, múnyng bәri de qazaqtargha ghana qatysty edi: orystildi qazaq pen qazaqtildi qazaqtargha. Al, orystildi elektrondyq dýrligis negizinen jasyryn kýshterding jasandy әreketi ekeni belgili boldy. Nege?

Sebep: qazaq tiline qazaqtildilerding bir bóligi ghana barynsha mýddeli ekeni bayqaldy. Qalyng búqara qazaqtyng mol bóligi ózining jan-kýiin sezdiretindey jaghdaydyng joqtyghy: aqparat kenistigining tarlyghy men әleumettik kembaghaldyq ahualdyng shekten shyqqandyghy. Qazaqtildi elita ózining búl topqa qosylu-qosylmau mýddesi aiqyndalmaghandyghyn kórsetti. Aytuly hatqa qol qoyghandar men Almaty mitingisine shyqqan sanauly topty jәne «Qazaq tilining mәselesin kóteru - Qazaqstandaghy beybit ómirding oppozisiyasy» deytinderdi qospaghanda.

Sonymen qazaq tilining zandyq әuselesining bir tartysy ayaqtalyp keledi. Ózgergen nәrse joq, alayda, eldegi qoghamdyq kónil-kýy men yqpaldasu ara salmaghynda qozghalystar jybyry tuyndady. Qazaqstannyng sayasy subektisi Qazaq últy ekeni júrt bitkenning esine týsti, oilandyrdy, shoshytty, qapa etti, eregestirdi, ruhany jik týspese de kimning kim ekeni bilindi, kimning qanday qauqary bary bayqaldy... Alayda, múnyng bәri de qazaqtargha ghana qatysty edi: orystildi qazaq pen qazaqtildi qazaqtargha. Al, orystildi elektrondyq dýrligis negizinen jasyryn kýshterding jasandy әreketi ekeni belgili boldy. Nege?

Sebep: qazaq tiline qazaqtildilerding bir bóligi ghana barynsha mýddeli ekeni bayqaldy. Qalyng búqara qazaqtyng mol bóligi ózining jan-kýiin sezdiretindey jaghdaydyng joqtyghy: aqparat kenistigining tarlyghy men әleumettik kembaghaldyq ahualdyng shekten shyqqandyghy. Qazaqtildi elita ózining búl topqa qosylu-qosylmau mýddesi aiqyndalmaghandyghyn kórsetti. Aytuly hatqa qol qoyghandar men Almaty mitingisine shyqqan sanauly topty jәne «Qazaq tilining mәselesin kóteru - Qazaqstandaghy beybit ómirding oppozisiyasy» deytinderdi qospaghanda.

Taghy bir sebep ol - qazaq emes etnostar qanday jaghdaygha da sayasi, ekonomikalyq, әleumettik saqaday say ekeni. Slavyantektilerding deni  Reseyge alandaytyny, qariyalardyng jaghdayy zeynetpen, basqa da kerekpen qamtylghany, al jastardyng kópshiligi Reseyge baryp oqyp qalatyny, sonday-aq birshama qazaqstandyq azamattardyng reseylik tólqújatqa ie ekeni qúpiya boludan qaldy. Demek, Qazaqstandaghy memlekettik til mәselesi qazaq emester ýshin sonshalyqty ózekti de manyzdy jayt emes, olar búghan nazar audarudy ermek týrinde bolmasa әldebir kýshterding yqpalymen ghana aralasatyny mәlim bola týsti.

Búl jaghday qazaq tilin joqtaushylardyng әlsizdigi degen sóz emes, búl mәseleni ashyq qonggha belgili bir obektitivtik sebepterding tosqauyly barlyghy bayqalghanyn atap ótken jón. Onyng basty negizi - qazaqtardyng eldegi әleumettik qamtyluy boyynsha 7-orynda ekeninen habar beretin olardyng әleumettik qúldyq jaghdayynda boluy. Búl jayt teniz tolqynynday qayta ainalyp tegeurindi kýshpen soghuy kýtiletin uaqyttyng bar ekenin bildirdi. Tildik taqyryptyng әleumettik izdeniske aparatyn joldyng biri bolu yqtimaldyghyn kórsetti.

Basqa jaghynan alghanda, til mýddesin joqtaushylardyng taktikasyna shýbә keltirip, onyng dúrystyghyna kýmәndilerding kóptigi de bayqaldy. Alayda, atalmysh taktikany qolgha alghandar olardy bir ghana sózben «satqyn» dep baghalap, «mәrtebeledi». Búl tolqyn - qazaq tilining mýddesin osylay ghana joqtaugha bolady deytinder. Al, basqasha joqtap, til joghyn basqasha tabugha tiyistiler әzirge sapqa túryp, jýieli әreketke kirisken joq. Mysaly, memleketti birtildiler (orystildiler) basqaryp, elge memleket qyzmetin bir tilmen ghana atqaryp otyrghandar keypi ashylmady. Áli kýnge búl jaghday kýn tәrtibine qoyylmady, manyzdy sipatqa ainalmady. Áli kýnge qazaq tildi azamattardyng tildik qúqy men aqparat tútynu qúqynyng ayaqasty etilip kelgendigi tiyisti organdar men qoghamdyq kýshter tarapynan moyyndalmady, aiqyndalmady,saraptalmady, qarastyrylmady.

Elbasshynyng Qazaq elin kópetnosty ekendigin jiyrma jyl boyghy sayasy doktrinagha ainaldyrghanyn, tildik sayasattaghy túghyrdy birtildik emes, ýshtildik tújyrymgha tiregenin әzir eshkim eske is jýzinde almady, bazdanghan búl mәselege biylik tarapynan aua jetkizer «Attan!» estilmedi. Bar bolghany - tilding bar auyrtpalyghyn Zang ghana kóterip, retteydi degen oidan arylmaghandar músaldat bastamany jalau etti. Qogham soghan da riza boldy. Tilding joqtaushysy tabylghanyna shýkir etti. Al, birneshe tolqyngha bólinip, tenizdey tolqyp, әr tolqynnyn, әr buynnyn, әr taraptyng tilding bir salasyn qolgha alu kerektiginde, әrkimning óz mindetin ózi atqaruy qajettiginde qoghamnyn, búqaranyng saudasy bolmady. Aqparaty nasihatqa ainalghan elding últtyq sanasy da marqaymaytynyna taghy bir ret kóz jetti. Zannyng qúzyry da, oghan degen ózgeris te demokratiyalyq elde ghana bolatynyn eskeruge sanalyq sanylau jetispedi... Ata zandy da, ýlkendi-kishili qay zandy ózgertseng de, demokratiyalyq ýrdisi men dәstýri joq qoghamda jeldiyirmenmen alysqan Don Kihottay bolatynyndy sezdirmedi, әleumettik qúldyq...

"Abay-aqparat"