Elimizdegi jastar sayasatyna songhy kezderi aitylyp jýrgen syn az emes. Ol syndy orynsyz dey  almaymyz. Qoghamnyng qozghaushy kýshi dep sanalatyn jastardyng jasyqtyng jeydesin kiyip, jantyqtyng jolymen jýruine tandanbaytynda  boldyq. Keybir kórgendi aghalarymyz kemeldi keleshekke kýdikpen qaray bastady. Osydan kelip qazirgi jastar sayasatyndaghy ahualgha birshama sholu jasaugha tura keldi.

Elimizdegi jastar sayasatyna songhy kezderi aitylyp jýrgen syn az emes. Ol syndy orynsyz dey  almaymyz. Qoghamnyng qozghaushy kýshi dep sanalatyn jastardyng jasyqtyng jeydesin kiyip, jantyqtyng jolymen jýruine tandanbaytynda  boldyq. Keybir kórgendi aghalarymyz kemeldi keleshekke kýdikpen qaray bastady. Osydan kelip qazirgi jastar sayasatyndaghy ahualgha birshama sholu jasaugha tura keldi.

Ángimeni arydan bastasaq, elimiz egemendigin alysymen kenestik komsomoldyng qadamyn jalghap «Qazaqstannyng bolashaghy ýshin», 2001 jyly «Qazaqstan jastar kongresi» syndy irgeli úiymdar  «jolgha shyqty». Bastamasy jaman bolmady. Memlekettik dengeyde talay irili-úsaqty is-sharalar ótkizdi. Keyin «Qazaqstan jastar kongresi»  «Jasyl el», «Studenttik enbek jasaqtary», «Studenttik aliyans», «Auyl jastary odaghy» atty úiymdardy qanatyna biriktirdi. Odan keyin «Otan» partiyasynyng janynan jastar qanaty qúrylyp Berdiongharov bastaghan «batyrlar» sayasat sahnasyna shyqty. Júmystary jemisti boldy dep aitu qiyn, jýiesizdik jetiluge mýmkindik bermedi. Múnday әreketpen alysqa barmaytynyn sezgen jastar qanaty «Jas Otandy» jandandyrugha kiristi. 2008 jyldyng 14 mamyrynda alghashqy sezderin úiymdastyryp, baghyttaryn aiqyndap, Elbasydan bata aldy. Osy uaqyttan bastap memleketimizdegi jastar sayasatyndaghy jetekshi oryngha «Jas Otan» jastar qanaty kóterildi. «Jasotanshyldar» «Diplommen auylgha», «Jastar kadrlyq rezervi», «Jastar Otangha», «Qazaqsha sóileseyik» atty jobalaryn jýzege asyra bastady. Osy jobalardyng qanshalyqty jemisti bolghany kózi ashyq kókiregi oyau jandargha mәlim, biraq atlaghan úiymgha bәsekeles, ýzengiles bolady degen «Qazaqstan jastar kongresinin» qazirgi әreketinen bәsekeles bolmaq týgil, sonynan әreng ilesip jýrgenin kórip otyrmyz. Búl neni bildiredi? Tek «Qazaqstan jastar kongresi» ghana emes, onyng qanatyndaghy 250-den astam úiymnyng da úiyqtap jatqanyn bildiredi. Auyl jastaryn kóteremiz, auyldy kógertemiz degen «Auyl jastary odaghy» auylgha barmaq týgili jylyna bir forum ótkizip sharshap qalady. Atauy aishyqty «Esirtkisiz bolashaq» jobasy jastardy jerindirgen jerin kórmedik, tek bir kezdik aksiyalarmen aqtalyp, «futbolka» taratumen shektelip jýr. Al elimizde nashaqor jastardyng da, esirtkining de sany artpasa kemip otyrghan joq.  Ónerli jastardy órge bastaytyn «Delfiylik oiyndar» jobasynan jenip shyqqan úlandardyng jan-jaqty tanylyp, nasihattalghanyn taghy kórmedik. Jastardy enbekke baulimyz degen «Studenttik qúrylys jasaqtary» jobasy jaqsy-aq bastalyp edi, sonynda jastardy jarylqay almay qaldy. Jas otbasylardy túrghyn ýimen qaryq qylamyz dep bastaghan «Jas Otau» jobasy osy uaqytqa deyin ýnsiz ýi, әreketsizdikten әlem jasap otyrghany da jasyryn emes. Al ruhany jaghy she, ol tipti jastar kongressine qajet emes sekildi. Ótken jyly forumda  osy taqyryp bir talqylau alanda әngime ózegine ainalyp edi, qazir tipti ol turaly estimeymiz de. Tipti, resmy saytyn ashyp, jastar janalyghyn oqiyn deseng qazaq tilinde material tappaysyn. Mine, búl bizding kongressting qazirgi keypi. Jogharydaghy tújyrymdar «Qazaqstan jastar kongresinin» damu emes, qaju nemese tozu ýderisin kórsetip otyr.

Endi jastar sayasatyndaghy qoghamdyq birlestikterden qaytyp, osy úiymdardyng isterine úiytqy bolyp otyrghan memlekettik organdardyng qyzmetine toqtalsaq, mynaday jayttargha kuә bolamyz. Memleketimizdegi jastar sayasatyn jýrgizu  Bilim jәne ghylym ministrligining qúzyretine berilgen. Onda Jastar sayasaty departamenti júmys isteydi. Jalpy jastar sayasatynyng júmysyn jýieleu, strategiyalyq baghyttardy aiqyndau, maqsattardy belgileu osy departamentting enshisinde. Shtat birligining azdyghynan ba nemese qyzmetkerlerding biliksizdiginen be belgisiz,  oryndalmaytyn jastar sayasatyndaghy zannamalyq aktilerding jyryn, jyl ótken sayyn kýrdelene bastaghan jastar problemalaryn sheshuge, ashyghyn aitqanda, departamentting әleueti jetpey otyr. Al departament qyzmetin demeydi degen ministrligimiz últtyq birynghay testileuding shuynan sharshap, oqushylardyng óz-ózine qol júmsauynan elimiz әlemde ýshinshi oryndy iyemdenip jýrgende búl júmystyng jandanyp ketetinine senim az. Jastargha ruhany tәrbie beretin, mәdeniyettilikke bastaytyn Mәdeniyet ministrligining әreketine de syn az emes. Kino-mәdeniyetting tóresi dep biletin ministrliktegiler  «Kelinmen» betashar jasap, «Reketirdi» qosyp Likvidatormen ayaqtalatyn kino shedevrlerin týsiruden qoldary tiymey jýr. Endi osy kinony kórgen jastardyng qanday tәrbiye, qanday ruhany әser alatynyn týsine beriniz. Nәtiyjesinde Ishki ister ministrligining aqparynan elde jasalghan qylmystyng jetpis payyzyn jastar jasaytynyn jәne jyldan jylgha jastar qylmysynyng órship otyrghanyn kóremiz.

Auyldaghy mәdeniyet ýileri men klubtar she? Olardan ministrlik airylghaly qashan. Qazir olar jergilikti atqarushy biylikting qaramaghynda. Búl jýiesizdik emes dep qalay aitpaymyz! Ákim-qaralar bilgenin istep jatyr, auyl mәdeniyetine basynda mýldem bilimi joq, mәdeniyetten ada basshylardy joq dep te aita almaymyz! Áleumettik mәselelerde әreketsizdik tanytqan әkim mәdeniyetti ne qylsyn! Osydan baryp ministrlikting әreketi tek Astanamen shekteletinin, auyl mәdeniyetinin jetimsiregenin kóremiz. Sonymen birge Ministrlik jastar tәriybesindegi manyzdy qúral aqparat salasyn da berip qoydy. Búl negizi jol berilmeytin qadam edi. Amal qansha, aqparat Baylanys ministrligine búiyrdy. Biz osy qadamnyng jaghymsyz saldaryn kóretin bolamyz, ol qazirding ózinde kórinip qaldy. «Mәdeniyetsiz aqparat» derti búl - erteng әlemde beleng alghan aqparattyq soghysta bizding memleketting qorghanyshtyq qasiyetine týsetin qúrt boluy әbden mýmkin. Jastar qauymynyng teledidargha telmirip, ghalamtordy ghajayyp meken etip alghanyn eskersek, auyzdyqsyz aqparattyng alysqa aparatynyn sezuge bolady.

Jastardyng janynan tabylugha tiyisti taghy bir organ Turizm jәne sport  ministrligine toqtalmasqa bolmaydy.  Búl organnyng da auyl-aymaqta júmysy kemshin. Qazirgi olardyng basty júmysy memleketting imidjin qalyptastyrugha baghyttalghanyn bayqaymyz. Auylda sport keshenderin jóndemegenmen, ghalamdyq jarystar ótkizuden aldaryna jan salmay jýr.

Últ qazynasyna ie últtyq kompaniyalardyng da aimaqtargha zauqy joq. Bar tapqanyn jyldyq shyghyny milliondaghan amerikan aqshasyn qúraytyn veloklub men hokkey klubyna júmsaydy, jaqynda oghan basketbol kluby da qosyldy. Al auyl sol bayaghy jartas sol jartas kýiinde qalyp otyr. Al kórshiles Reseyding Gazpromy bolsa,  salghan sport keshenderining sanyn 100-ge jetkizdi. Osydan-aq,  Reseyding irgeli jarystarda ýnemi jenis tórinen kórinetinin baghamday beriniz.

Endi jogharydaghy organdardyng jarymsyz júmysynyng saldarynan synnan kóz ashpaytyn ortalyq organdargha toqtalayyq. Qazir jastar arasynda auru týrlerinin  mendep bara jatqanyn kózimiz kórip túryp, әskerge shaqyrylghan on jastyng segizi jaramsyz bolyp batyr babalarymyzdyng úrpaqtary jerge qaratqanyn qayda jasyramyz. Kinәlini izdeymiz. Kimge baramyz?  Onsyz da basy daudan bosamaytyn Densaulyq saqtau ministrligin jazghyramyz. Sebebin syzyp tastap, saldaryna jabysamyz. Ishki ister ministrliginde de sol, qylmys kóbeydi, ashyluy kórsetkishi kem dep tabalaymyz. Ishki ister organdary qalay profilaktika júmystaryn jýrgizedi, eger halyq aldynda jaghymdy beynesin qalyptastyra almasa, kimder tyndaydy, qanday ónege alady?! Áriyne, әngimeden ary barmaytyn әreketterding jastargha berer әseri әlsiz, nәtiyjesi nanymsyz bolady. Biz qalyptasqan problemanyng tamyryn qazyp, ózegin tauyp, aldyn aludyn, boldyrmaudyng amalyn jasamaymyz. Onyng aighaghy retinde Aqtóbe oblysynda oryn alghan jankeshtilerding isin aita alamyz. Barlyghy derlik 18-30 jas aralyghyndaghy órimdey jastar. Bizding jastar! Jazaladyq! Jaraydy! Qútyldyq pa? Joq! Tútyldyq! Jahandanugha kezekti ret jútyldyq! Kim aiypty? Ózimiz aiyptymyz! Naqtyraq aitqanda qazirgi jýiesiz, salghyrt jastar sayasatynda bolyp túr bar mәsele. Jastar sayasatyn zandy túrghyda retteydi degen «Memlekettik jastar sayasaty turaly» Zany bir kýsh almay-aq qoydy. Naqty oryndalu tetigi qarastyrylmaghan. Osy Zang shenberinde birlesken sharalar jýrgizetin memlekettik organdar jauapkershilikti bir-birine laqtyryp әlek. Birli-jarymdy jastar ýnemi kezdesip jýretin kezekshi sheneunikterden basqa sheneunikter keyingi buynmen kezdesuden qashady. Amal joq taghy da Reseydi qarasaq, basqa sheneunikterin ysyryp qoyghanda Ýkimet Basshysynyn  ózi  jastarmen  kez kelgen jerde shýiirkelesip erkin pikirler alanyn qyzdyryp jatady. Al bizding jastar keybir sheneunikterdi tanymaydy desem de qatelespeymin. Al Parlamenttegi ahualdy tipti aitu úyat, jastardyng joghyn joqtaydy degen deputattarymyzdyng biri әriptesterin kelmeske ketken Kenes odaghynyng әskeri kýnimen qúttyqtap úyatqa qalsa, biri Ata Zangha ýshinshi til retinde aghylshyn tilin engizemiz dep aidy aspangha shyghardy. Osynday is-әreketten song jastar sayasaty qaytip kógere qoysyn. Nәtiyjesinde, mine, býgingi soraqy jaghdaylargha kelip otyrmyz. Eger jastar sayasaty osy baghytta kete beretin bolsa, el bolashaghynyng búlynghyr bolatyny sózsiz. Áleumettik sanadan shyghyp, ruhany tanymgha bastaytyn jastar sayasaty qajet bizge.  Úrannan úly ister shyqpaytynyn úqsa eken jastar sayasatyndaghy, kóshbasshy qauym!

«Abay-aqparat»