ەلىمىزدەگى جاستار ساياساتىنا سوڭعى كەزدەرى ايتىلىپ جۇرگەن سىن از ەمەس. ول سىندى ورىنسىز دەي  المايمىز. قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى دەپ سانالاتىن جاستاردىڭ جاسىقتىڭ جەيدەسىن كيىپ، جانتىقتىڭ جولىمەن جۇرۋىنە تاڭدانبايتىندا  بولدىق. كەيبىر كورگەندى اعالارىمىز كەمەلدى كەلەشەككە كۇدىكپەن قاراي باستادى. وسىدان كەلىپ قازىرگى جاستار ساياساتىنداعى احۋالعا ءبىرشاما شولۋ جاساۋعا تۋرا كەلدى.

ەلىمىزدەگى جاستار ساياساتىنا سوڭعى كەزدەرى ايتىلىپ جۇرگەن سىن از ەمەس. ول سىندى ورىنسىز دەي  المايمىز. قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى دەپ سانالاتىن جاستاردىڭ جاسىقتىڭ جەيدەسىن كيىپ، جانتىقتىڭ جولىمەن جۇرۋىنە تاڭدانبايتىندا  بولدىق. كەيبىر كورگەندى اعالارىمىز كەمەلدى كەلەشەككە كۇدىكپەن قاراي باستادى. وسىدان كەلىپ قازىرگى جاستار ساياساتىنداعى احۋالعا ءبىرشاما شولۋ جاساۋعا تۋرا كەلدى.

اڭگىمەنى ارىدان باستاساق، ەلىمىز ەگەمەندىگىن الىسىمەن كەڭەستىك كومسومولدىڭ قادامىن جالعاپ «قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن»، 2001 جىلى «قازاقستان جاستار كونگرەسى» سىندى ىرگەلى ۇيىمدار  «جولعا شىقتى». باستاماسى جامان بولمادى. مەملەكەتتىك دەڭگەيدە تالاي ءىرىلى-ۇساقتى ءىس-شارالار وتكىزدى. كەيىن «قازاقستان جاستار كونگرەسى»  «جاسىل ەل»، «ستۋدەنتتىك ەڭبەك جاساقتارى»، «ستۋدەنتتىك اليانس»، «اۋىل جاستارى وداعى» اتتى ۇيىمداردى قاناتىنا بىرىكتىردى. ودان كەيىن «وتان» پارتياسىنىڭ جانىنان جاستار قاناتى قۇرىلىپ بەردىوڭعاروۆ باستاعان «باتىرلار» ساياسات ساحناسىنا شىقتى. جۇمىستارى جەمىستى بولدى دەپ ايتۋ قيىن، جۇيەسىزدىك جەتىلۋگە مۇمكىندىك بەرمەدى. مۇنداي ارەكەتپەن الىسقا بارمايتىنىن سەزگەن جاستار قاناتى «جاس وتاندى» جانداندىرۋعا كىرىستى. 2008 جىلدىڭ 14 مامىرىندا العاشقى سەزدەرىن ۇيىمداستىرىپ، باعىتتارىن ايقىنداپ، ەلباسىدان باتا الدى. وسى ۋاقىتتان باستاپ مەملەكەتىمىزدەگى جاستار ساياساتىنداعى جەتەكشى ورىنعا «جاس وتان» جاستار قاناتى كوتەرىلدى. «جاسوتانشىلدار» «ديپلوممەن اۋىلعا»، «جاستار كادرلىق رەزەرۆى»، «جاستار وتانعا»، «قازاقشا سويلەسەيىك» اتتى جوبالارىن جۇزەگە اسىرا باستادى. وسى جوبالاردىڭ قانشالىقتى جەمىستى بولعانى كوزى اشىق كوكىرەگى وياۋ جاندارعا ءمالىم، بىراق اتلاعان ۇيىمعا باسەكەلەس، ۇزەڭگىلەس بولادى دەگەن «قازاقستان جاستار كونگرەسىنىڭ» قازىرگى ارەكەتىنەن باسەكەلەس بولماق تۇگىل، سوڭىنان ارەڭ ىلەسىپ جۇرگەنىن كورىپ وتىرمىز. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ تەك «قازاقستان جاستار كونگرەسى» عانا ەمەس، ونىڭ قاناتىنداعى 250-دەن استام ۇيىمنىڭ دا ۇيىقتاپ جاتقانىن بىلدىرەدى. اۋىل جاستارىن كوتەرەمىز، اۋىلدى كوگەرتەمىز دەگەن «اۋىل جاستارى وداعى» اۋىلعا بارماق تۇگىلى جىلىنا ءبىر فورۋم وتكىزىپ شارشاپ قالادى. اتاۋى ايشىقتى «ەسىرتكىسىز بولاشاق» جوباسى جاستاردى جەرىندىرگەن جەرىن كورمەدىك، تەك ءبىر كەزدىك اكتسيالارمەن اقتالىپ، «فۋتبولكا» تاراتۋمەن شەكتەلىپ ءجۇر. ال ەلىمىزدە ناشاقور جاستاردىڭ دا، ەسىرتكىنىڭ دە سانى ارتپاسا كەمىپ وتىرعان جوق.  ونەرلى جاستاردى ورگە باستايتىن «دەلفيلىك ويىندار» جوباسىنان جەڭىپ شىققان ۇلانداردىڭ جان-جاقتى تانىلىپ، ناسيحاتتالعانىن تاعى كورمەدىك. جاستاردى ەڭبەككە باۋليمىز دەگەن «ستۋدەنتتىك قۇرىلىس جاساقتارى» جوباسى جاقسى-اق باستالىپ ەدى، سوڭىندا جاستاردى جارىلقاي الماي قالدى. جاس وتباسىلاردى تۇرعىن ۇيمەن قارىق قىلامىز دەپ باستاعان «جاس وتاۋ» جوباسى وسى ۋاقىتقا دەيىن ءۇنسىز ءۇي، ارەكەتسىزدىكتەن الەم جاساپ وتىرعانى دا جاسىرىن ەمەس. ال رۋحاني جاعى شە، ول ءتىپتى جاستار كونگرەسسىنە قاجەت ەمەس سەكىلدى. وتكەن جىلى فورۋمدا  وسى تاقىرىپ ءبىر تالقىلاۋ الاڭدا اڭگىمە وزەگىنە اينالىپ ەدى، قازىر ءتىپتى ول تۋرالى ەستىمەيمىز دە. ءتىپتى، رەسمي سايتىن اشىپ، جاستار جاڭالىعىن وقيىن دەسەڭ قازاق تىلىندە ماتەريال تاپپايسىن. مىنە، بۇل ءبىزدىڭ كونگرەسستىڭ قازىرگى كەيپى. جوعارىداعى تۇجىرىمدار «قازاقستان جاستار كونگرەسىنىڭ» دامۋ ەمەس، قاجۋ نەمەسە توزۋ ۇدەرىسىن كورسەتىپ وتىر.

ەندى جاستار ساياساتىنداعى قوعامدىق بىرلەستىكتەردەن قايتىپ، وسى ۇيىمداردىڭ ىستەرىنە ۇيىتقى بولىپ وتىرعان مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىنە توقتالساق، مىناداي جايتتارعا كۋا بولامىز. مەملەكەتىمىزدەگى جاستار ساياساتىن جۇرگىزۋ  ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتىنە بەرىلگەن. وندا جاستار ساياساتى دەپارتامەنتى جۇمىس ىستەيدى. جالپى جاستار ساياساتىنىڭ جۇمىسىن جۇيەلەۋ، ستراتەگيالىق باعىتتاردى ايقىنداۋ، ماقساتتاردى بەلگىلەۋ وسى دەپارتامەنتتىڭ ەنشىسىندە. شتات بىرلىگىنىڭ ازدىعىنان با نەمەسە قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكسىزدىگىنەن بە بەلگىسىز،  ورىندالمايتىن جاستار ساياساتىنداعى زاڭنامالىق اكتىلەردىڭ جىرىن، جىل وتكەن سايىن كۇردەلەنە باستاعان جاستار پروبلەمالارىن شەشۋگە، اشىعىن ايتقاندا، دەپارتامەنتتىڭ الەۋەتى جەتپەي وتىر. ال دەپارتامەنت قىزمەتىن دەمەيدى دەگەن مينيسترلىگىمىز ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋدىڭ شۋىنان شارشاپ، وقۋشىلاردىڭ ءوز-وزىنە قول جۇمساۋىنان ەلىمىز الەمدە ءۇشىنشى ورىندى يەمدەنىپ جۇرگەندە بۇل جۇمىستىڭ جاندانىپ كەتەتىنىنە سەنىم از. جاستارعا رۋحاني تاربيە بەرەتىن، مادەنيەتتىلىككە باستايتىن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ ارەكەتىنە دە سىن از ەمەس. كينو-مادەنيەتتىڭ تورەسى دەپ بىلەتىن مينيسترلىكتەگىلەر  «كەلىنمەن» بەتاشار جاساپ، «رەكەتيردى» قوسىپ ليكۆيداتورمەن اياقتالاتىن كينو شەدەۆرلەرىن تۇسىرۋدەن قولدارى تيمەي ءجۇر. ەندى وسى كينونى كورگەن جاستاردىڭ قانداي تاربيە، قانداي رۋحاني اسەر الاتىنىن تۇسىنە بەرىڭىز. ناتيجەسىندە ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ اقپارىنان ەلدە جاسالعان قىلمىستىڭ جەتپىس پايىزىن جاستار جاسايتىنىن جانە جىلدان جىلعا جاستار قىلمىسىنىڭ ءورشىپ وتىرعانىن كورەمىز.

اۋىلداعى مادەنيەت ۇيلەرى مەن كلۋبتار شە؟ ولاردان مينيسترلىك ايرىلعالى قاشان. قازىر ولار جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ قاراماعىندا. بۇل جۇيەسىزدىك ەمەس دەپ قالاي ايتپايمىز! اكىم-قارالار بىلگەنىن ىستەپ جاتىر، اۋىل مادەنيەتىنە باسىندا مۇلدەم ءبىلىمى جوق، مادەنيەتتەن ادا باسشىلاردى جوق دەپ تە ايتا المايمىز! الەۋمەتتىك ماسەلەلەردە ارەكەتسىزدىك تانىتقان اكىم مادەنيەتتى نە قىلسىن! وسىدان بارىپ مينيسترلىكتىڭ ارەكەتى تەك استانامەن شەكتەلەتىنىن، اۋىل مادەنيەتىنىن جەتىمسىرەگەنىن كورەمىز. سونىمەن بىرگە مينيسترلىك جاستار تاريبەسىندەگى ماڭىزدى قۇرال اقپارات سالاسىن دا بەرىپ قويدى. بۇل نەگىزى جول بەرىلمەيتىن قادام ەدى. امال قانشا، اقپارات بايلانىس مينيسترلىگىنە بۇيىردى. ءبىز وسى قادامنىڭ جاعىمسىز سالدارىن كورەتىن بولامىز، ول قازىردىڭ وزىندە كورىنىپ قالدى. «مادەنيەتسىز اقپارات» دەرتى بۇل - ەرتەڭ الەمدە بەلەڭ العان اقپاراتتىق سوعىستا ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ قورعانىشتىق قاسيەتىنە تۇسەتىن قۇرت بولۋى ابدەن مۇمكىن. جاستار قاۋىمىنىڭ تەلەديدارعا تەلمىرىپ، عالامتوردى عاجايىپ مەكەن ەتىپ العانىن ەسكەرسەك، اۋىزدىقسىز اقپاراتتىڭ الىسقا اپاراتىنىن سەزۋگە بولادى.

جاستاردىڭ جانىنان تابىلۋعا ءتيىستى تاعى ءبىر ورگان تۋريزم جانە سپورت  مينيسترلىگىنە توقتالماسقا بولمايدى.  بۇل ورگاننىڭ دا اۋىل-ايماقتا جۇمىسى كەمشىن. قازىرگى ولاردىڭ باستى جۇمىسى مەملەكەتتىڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعانىن بايقايمىز. اۋىلدا سپورت كەشەندەرىن جوندەمەگەنمەن، عالامدىق جارىستار وتكىزۋدەن الدارىنا جان سالماي ءجۇر.

ۇلت قازىناسىنا يە ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ دا ايماقتارعا زاۋقى جوق. بار تاپقانىن جىلدىق شىعىنى ميلليونداعان امەريكان اقشاسىن قۇرايتىن ۆەلوكلۋب مەن حوككەي كلۋبىنا جۇمسايدى، جاقىندا وعان باسكەتبول كلۋبى دا قوسىلدى. ال اۋىل سول باياعى جارتاس سول جارتاس كۇيىندە قالىپ وتىر. ال كورشىلەس رەسەيدىڭ گازپرومى بولسا،  سالعان سپورت كەشەندەرىنىڭ سانىن 100-گە جەتكىزدى. وسىدان-اق،  رەسەيدىڭ ىرگەلى جارىستاردا ۇنەمى جەڭىس تورىنەن كورىنەتىنىن باعامداي بەرىنىز.

ەندى جوعارىداعى ورگانداردىڭ جارىمسىز جۇمىسىنىڭ سالدارىنان سىننان كوز اشپايتىن ورتالىق ورگاندارعا توقتالايىق. قازىر جاستار اراسىندا اۋرۋ تۇرلەرىنىڭ  مەڭدەپ بارا جاتقانىن كوزىمىز كورىپ تۇرىپ، اسكەرگە شاقىرىلعان ون جاستىڭ سەگىزى جارامسىز بولىپ باتىر بابالارىمىزدىڭ ۇرپاقتارى جەرگە قاراتقانىن قايدا جاسىرامىز. كىنالىنى ىزدەيمىز. كىمگە بارامىز؟  ونسىز دا باسى داۋدان بوسامايتىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن جازعىرامىز. سەبەبىن سىزىپ تاستاپ، سالدارىنا جابىسامىز. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە دە سول، قىلمىس كوبەيدى، اشىلۋى كورسەتكىشى كەم دەپ تابالايمىز. ىشكى ىستەر ورگاندارى قالاي پروفيلاكتيكا جۇمىستارىن جۇرگىزەدى، ەگەر حالىق الدىندا جاعىمدى بەينەسىن قالىپتاستىرا الماسا، كىمدەر تىڭدايدى، قانداي ونەگە الادى؟! ارينە، اڭگىمەدەن ارى بارمايتىن ارەكەتتەردىڭ جاستارعا بەرەر اسەرى ءالسىز، ناتيجەسى نانىمسىز بولادى. ءبىز قالىپتاسقان پروبلەمانىڭ تامىرىن قازىپ، وزەگىن تاۋىپ، الدىن الۋدىڭ، بولدىرماۋدىڭ امالىن جاسامايمىز. ونىڭ ايعاعى رەتىندە اقتوبە وبلىسىندا ورىن العان جانكەشتىلەردىڭ ءىسىن ايتا الامىز. بارلىعى دەرلىك 18-30 جاس ارالىعىنداعى ورىمدەي جاستار. ءبىزدىڭ جاستار! جازالادىق! جارايدى! قۇتىلدىق پا؟ جوق! تۇتىلدىق! جاhاندانۋعا كەزەكتى رەت جۇتىلدىق! كىم ايىپتى؟ ءوزىمىز ايىپتىمىز! ناقتىراق ايتقاندا قازىرگى جۇيەسىز، سالعىرت جاستار ساياساتىندا بولىپ تۇر بار ماسەلە. جاستار ساياساتىن زاڭدى تۇرعىدا رەتتەيدى دەگەن «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭى ءبىر كۇش الماي-اق قويدى. ناقتى ورىندالۋ تەتىگى قاراستىرىلماعان. وسى زاڭ شەڭبەرىندە بىرلەسكەن شارالار جۇرگىزەتىن مەملەكەتتىك ورگاندار جاۋاپكەرشىلىكتى ءبىر-بىرىنە لاقتىرىپ الەك. ءبىرلى-جارىمدى جاستار ۇنەمى كەزدەسىپ جۇرەتىن كەزەكشى شەنەۋنىكتەردەن باسقا شەنەۋنىكتەر كەيىنگى بۋىنمەن كەزدەسۋدەن قاشادى. امال جوق تاعى دا رەسەيدى قاراساق، باسقا شەنەۋنىكتەرىن ىسىرىپ قويعاندا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ  ءوزى  جاستارمەن  كەز كەلگەن جەردە شۇيىركەلەسىپ ەركىن پىكىرلەر الاڭىن قىزدىرىپ جاتادى. ال ءبىزدىڭ جاستار كەيبىر شەنەۋنىكتەردى تانىمايدى دەسەم دە قاتەلەسپەيمىن. ال پارلامەنتتەگى احۋالدى ءتىپتى ايتۋ ۇيات، جاستاردىڭ جوعىن جوقتايدى دەگەن دەپۋتاتتارىمىزدىڭ ءبىرى ارىپتەستەرىن كەلمەسكە كەتكەن كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرى كۇنىمەن قۇتتىقتاپ ۇياتقا قالسا، ءبىرى اتا زاڭعا ءۇشىنشى ءتىل رەتىندە اعىلشىن ءتىلىن ەنگىزەمىز دەپ ايدى اسپانعا شىعاردى. وسىنداي ءىس-ارەكەتتەن سوڭ جاستار ساياساتى قايتىپ كوگەرە قويسىن. ناتيجەسىندە، مىنە، بۇگىنگى سوراقى جاعدايلارعا كەلىپ وتىرمىز. ەگەر جاستار ساياساتى وسى باعىتتا كەتە بەرەتىن بولسا، ەل بولاشاعىنىڭ بۇلىڭعىر بولاتىنى ءسوزسىز. الەۋمەتتىك سانادان شىعىپ، رۋحاني تانىمعا باستايتىن جاستار ساياساتى قاجەت بىزگە.  ۇراننان ۇلى ىستەر شىقپايتىنىن ۇقسا ەكەن جاستار ساياساتىنداعى، كوشباسشى قاۋىم!

«اباي-اقپارات»