Qazaqstan Respublikasynda halyqty túrghyn ýimen qamtu maqsatynda jýrgizilip jatqan sharalar az emes. Azamattardyng baspana aluyna qolayy bolu ýshin kóptegen memlekettik baghdarlamalar qolgha alynghan. Búl qatargha elding bәri biletin «7-20-25», «Núrly jer» syndy birqatar iri memlekettik túrghyn ýy baghdarlamalaryn ataugha bolady. Búl baghdarlamalar halyqtyng erterek baspanaly bolsam degen asyl armanyna qanat bitirip otyr.

Túrghyn ýy alghysy kelgen azamatqa jogharyda atalghan memlekettik baghdarlamalar ne ýshin qajet? Múnyng basty artyqshylyghy qolyna baspana alugha qarajaty jetkiliksiz otandastarmyz osy baghdarlamalar ayasynda bólip tóleu arqyly baspana satyp ala alady. Ýy alghysy kelgen azamat atalghan baghdarlama boyynsha kelisimshart negizinde ay sayyn qajetti tólemderin jasap otyrady. Osy arqyly túrghyn ýiding aqshasyn on, on bes, tipti jiyrma jylda tóleuge bolady.

2019 jyly ekinshi qyrkýiekte joldaghan «Syndarly qoghamdyq diatlog - Qazaqstannyng túraqtylyghy men órkendeuining negizi» atty Qazaqstan halqyna arnaghan Joldauynda memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev birtútas túrghyn ýy sayasatyn jýzege asyryp, osy baghytta júmys nysanyn belgilegen bolatyn.

Memleket basshysy atalghan Joldauynda:

-Iri qalalardyng túrghyndary kóbeyip kele jatqany bayqalady. Sonymen qatar, jana túrghyndargha qolayly jaghday jasalghan Pavlodar jәne Petropavl syndy qalalarda adamdar men enbek resurstarynyng tapshylyghy bar.

Ýkimet kóshi-qon ýderisin basqaru ýshin pәrmendi sharalar qabyldauy tiyis.

Men saylau aldyndaghy baghdarlamamda birynghay túrghyn ýy sayasatyn әzirleu qajettigin aitqan bolatynmyn.

Negizgi qaghidat – túrghyndar, әsirese, әleumettik túrghydan әlsiz toptar ýshin baspananyng qoljetimdiligin arttyru.

Ýkimet jýiesiz baghdarlamalar qabyldau tәjiriybesin toqtatyp, túrghyn ýy sayasatyn jetildiruding birynghay modelin әzirleui qajet.

Mәselen, bastapqyda әleumettik mýddege oraylastyrylghan «7-20-25» baghdarlamasy ayasynda qaryz alushynyng otbasylyq tabysy ortasha eseppen aiyna 320 myng tengeni qúrauy tiyis. Tabysy az adamdar  búghan qatysa almay otyr, - degen bolatyn.

El Preziydentining tapsyrmasyna say, elde túrghyn ýy baghdarlamalary túraqty júmys istep, azamattardyng baspanaly boluyna barynsha jaghday jasalyp otyr. Biz býgingi materialymyzda «Núrly jer» memlekettik túrghyn ýi-kommunaldyq damu baghdarlamasy ayasynda istelgen júmystar jayly sóz etemiz. Atalghan memlekettik baghdarlama túrghyndar ýshin baspananyng qoljetimdiligin arttyru maqsatynda 2017 jyldan beri júmys istep keledi.

«Núrly jer» memlekettik baghdarlamasynyng eng basty ereksheligi jәne maqsaty retinde el budjetining túrghyn ýy qúrylysyna barynsha az júmasaluyn qamtamasyz etu ekenin ataugha bolady. Týsinkti sózben aitar bolsaq, «Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy eldegi naryqtyq mehanizm damuyn eng negizgi nazarda ústaydy. Búl baghdarlama ayasynda túrghyn ýy qúrlysy negizinen jeke investisiyalar jәne halyqtyng jinaqtaryn tartu arqyly jýrgiziledi.

«Núrly jer» memlekettik túrghyn ýi-kommunaldyq damu baghdarlamasy ayasynda salynatyn túrghyn ýiler orta eseppen memlekettik investisiyalardan bir tenge, al jeke investisiyalardy tartylu qyzmeti boyynsha bes tengeni qúraydy. Osydan-aq, búl baghdarlamanyng ekonomikalyq tiyimdiligin angharugha bolady. Sonymen qatar,«Núrly jer» baghdarlamasy memlekettik qoldau arqyly qamtamasyz etiledi.

Biyl biz sóz etip otyrghan «Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy ayasynda Atyrau oblysynda qarjylandyru kózderi boyynsha 800 myng sharshy metr túrghyn ýy salynu josparlanyp otyr. Búl degeniniz 6,5 myng túrghyn ýidi qúraydy. Biylghy jyldyng birinshi toqsanynda atalghan salagha 8,1 milliard tenge investisiya baghyttalghan. Búl boyynsha, jalpy mólsheri 149,6 myng sharshy metrdi qúraytyn 1287 túrghyn ýy qoldanysqa berildi.

Sonymen qatar, injenerlik-kommunikasiyalyq infraqúrylymdar men túrghyn ýige 20,3 milliard tenge júmsalyp, toqsan bes joba jýzege asyryldy. Osynyng arqasynda ónirde 925 adam júmyspen qamtamasyz etildi.

- Ótken jyly biz «Núrly jer» baghdarlamasy boyynsha 246 pәter, biylghy jyldyng birinshi toqsanynda 252 pәterding kiltin tapsyrdyq. Óz kezeginizdi elektrondyq ýkimet portalynan baqylaugha bolady, - deydi Atyrau qalalyq túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq bólimining túrghyn ýy sektorynyng mengerushisi Rafhat Joldiyev.

Qazaqstan Respublikasy Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligi baspasóz qyzmetining habarlauynsha, kredittik nemese úzaq merzimge jalgha beriletin 620 túrghyn ýidi qoldanysqa týsiru josparlanyp otyr eken. Múnyng ishinde jalgha beriletin (satyp alu qúqyghy qamtylmaghan) túrghyn ýy qúrylysyna on ýsh jobany iske qosu kózdelgen. Ol ýshin bes milliard tenge bólu josparlanghan.

Biylghy jyldyng alghashqy toqsanynyng qorytyndysynda aimaqtyq әkimdikke 1,1 milliard tenge kóleminde qarjy audarylyp, búl qarajat tolyq iygerildi. Biyl jyl ayaghyna deyin jalpy kólemi 10,2 myng sharshy metrdi qúraytyn 157 jalgha beriletin pәter qoldanysqa beriletin bolady.

Oblys halyqynyng keybir az qamtylghan әleumettik toptaryna, kópbalaly otbasylargha beriletin túrghyn ýilerding jalpy qúrylysyna 480 adam júmysqa alyndy. Al salynyp jatqan kredittik túrghyn ýy qúrylysyna jalpy qyryq ýsh jobany iske asyru saqsatynda bes milliard tenge kóleminde qarjy qarastyrylyp otyr. Búl qarjygha 27,8 myng sharshy metr túrghyn ýy salynady. Búl degeniniz 463 pәter paydalanugha beriledi degen sóz.

Sonymen birge «Núrly jer» memlekettik túrghyn ýi-kommunaldyq damu baghdarlamasy shenberinde eki payyzdyq nesie beretin «Baqytty otbasy» memlekettik baghdarlamasy jýzege asyrylady. Sol ýshin biyl respublikalyq budjetten Atyrau oblysynyng әkimdigine 239 túrghyn ýy salugha 2,4 milliard tenge mólsherinde qaryz beru josparlanyp otyr.

Atyrau oblysynda túrghyn ýy salu qúrylysy injenerlik-kommunikasiyalyq infraqúrylym júmystaryn jýrgizuge otyz toghyz joba jýzege asyrylady. Osy maqsatqa arnayy 10,3 milliard tenge qarastyrylyp otyr. Biylghy jyldyng birinshi toqsanynda atalghan qarajattyng 2,8 milliard tengesi oblystyq budjetke audarylyp, 2,2 milliard tengesi qazirding ózinde iygerildi. Biz aityp otyrghan búl jobalar ayasynda 445 adam júmyspen qamtamasyz etildi.

Atyrau qalasynda qazirgi tanda túrghyn ýy alu kezeginde 21 myng 532 adam túr.  Búl aqparatty atyrau qalalyq túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq bólimining túrghyn ýy sektorynyng mengerushisi Rafhat Joldiyev mәlimdegen.

Búl túryghndardyng arasynda eki myng elu bir kópbalaly otbasy, on eki myng elu toghyz memlekettik qyzmetkerler men budjet qyzmetkerleri, bir myng qyryq bir jetimder ýiining tәrbiyelenushileri bar. Búdan bólek apatty ýilerde túratyn jýz alpys adam, sonymen qatar әleumettik túrghyda az qamtylghan otbasy sanatyna jatatyn 6 myng 121 otbasy bar.

Al jogharyda biz aitqan «Baqytty otbasy» memlekettik baghdarlamasy ayasynda 2019 jyly jetpis eki otbasy túrghyn ýige qol jetkizgen bolatyn. Biyl búl baghdarlama boyynsha baspana alugha 118 adam ótinish berdi. Biraq tútas elde tótenshe jaghday rejiymining engizilui sebepti atalghan ótinishter әli qaralghan joq, uaqytsha toqtatylyp túr.

Qazirgi tanda Atyrau qalasynda apatty dep tanylghan 79 túrghyn ýy tirkelgen. Onyng arasynda on jataqhana bar. Memlekettik-jeke menshik әriptestik ayasynda apatty dep tabylghan túrghyn ýiding ornyna janadan ýy salu kózdelgen. Oghan ýy kezeginde túrghan atalghan eski ýiding túrghyndaryna pәter bólu qarastyrylyp otyr.

Joldiyevting aituynsha, «Núrly jer» memlekettik baghdarlamasy ayasynda jalgha beriletin túrghyn ýilerdi jeke menshkke satyp alugha zang boyynsha tyiym salynghan. Biyl 2013-2014 jyldardan beri túrghyn ýy kezeginde túrghan kópbalaly otbasylargha pәter bólinedi eken. Sonymen qatar, 2009 jyldan baspana kýtip jýrgen budjet qyzmetkerlerining de kezegi biyl kelgenin mәlimdedi.

Abai.kz