Beysenbi, 10 Qazan 2024
1758 0 pikir 16 Sәuir, 2020 saghat 21:41

Tótenshe jaghday kezinde auyzashar ótkizilmeydi

2020 jyldyng tabaldyryghyn býkil adamzat balasy ýlken qiyndyqpen attady. Qazaqstangha kórshiles Qytay halyq respublikasy aumaghynan bastau alghan koronavirus pandemiyasy kýnnen-kýnge órship, ertek alyp barady. Tipti búl indet barsha әlem júrtshylyghyn әbigerge saludy deuge tolyq negiz bar. Atalghan aty jaman auyru dýnie jýzinde birneshe million adamgha júghyp ýlgergeni belgili boldy. Tipti búl indetten әlemde neshe jýz myng adam qaytys bolyp, adamzat balasynyng songhy jyldardaghy eng qauipti jauyna ainalyp otyr.

Ortaq ghalamnyng ajyramas bir bólegi retinde búl indet bizding elge de, sýiikti Qazaqstanymyzgha da keldi. Áriyne ókinshike oray osylay bolyp túr. Ózimizding eldegi jaghdaygha nazar audarsaq, qazirgi tanda elimizde birneshe myng adam koronavirusty júqytyryp alghany anyqtaldy.

Árbir azamat Qazaqstan Respublikasynyng bagha jetpes baylyghy. Osyny basty nazarda ústaghan el biyligi býgingi tanda viruspen kýresting ortasynda jýr. Koronavirus indetin júqytyryp alghan alghashqy otandasymyz anyqtala salyp, elimizde indetting aldyn alu is-sharalary qatang týrde qolgha alynghan bolatyn. Koronavirustyng bertin qaytarugha baghyttalghan memlekettik sharalar әli de toqtausyz jýrgizilip jatyr. Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyng tikeley bastamasymen әrbir qazaqstandyq aty jaman auyrudy jenip shyghu maqsatynda tynbay kýres jýrgizip jatyr.

Virus júqtyrghan qazaqstandyq nauqas anyqtala sala elimizde birtútas tótenshe jaghday jariyalandy. Bәrimiz biletindey, 16 nauryzdan bastap elde jariyalanghan tótenshe jaghday әli kýshin joyghan joq. Býgin mine tura bir ay tolyp otyr. Tótenshe jaghdaymen qatar elimizding birqatar aumaghy karantinge jabyldy. Eng aldymen el astanasy Núr-Súltan men ontýstik astana Almaty qalasy, odan keyin Shymkent qalasy jәne basqada ónirler karantin rejiymine kóshti.

Der kezinde jýrgiziligen osynau saqtyq sharalarynyng arqasynda koronavirustyng elimizde jappay taraluynyng aldy aldyndy deuge negiz bar. Áriyne virus mýlde taralghan joq dep ótirik aitugha qaqymyz joq. Memlekettik resmy aqparattargha sýiene otyryp naqty sandy mәlimetter kýn sayyn ashyq jariyalanuda. Múnyng bәri halyqqa qol jetimdi.

Elde tótenshe jaghday jariyalanyp, karantin rejiymining engiziluine baylanysty, adamdardyng qalypty túrmys salty búzylghany ras. Sauda ortalyqtary, oiyn sauyq mekemeleri, bazarlar, mәdeniy-sporttyq  ortalyqtar tolyq jabyldy. Sonymen qatar diny oryndar da óz qyzmetin uaqytsha toqtatty. Meshitter, medireseler melmket zanyna say qyzmetin toqtata túrdy.

Ayta keterligi, sәuir aiynyng 24 júldyzy músylman qauymy ýshin asa qasiyetti ramazan aiy kiredi. Basqa kýnder bolsa tuysqandar, tanystar, qyzmettester bir-birin auyzashargha shaqyryp, ózara jaqsy tilek, jaqsy niyetterimen bóliser edi. Al tótenshe jaghday kezindegi jaghday ózgeshe. Múndayda adamdardyng toptasuyna, bas qosuyna, jinaluyna bolmaydy. Sol ýshin karantin kezindegi ramazan aiy, auyzashar da ózgeshe bolghaly túr.

Endi osy sózimizge dәlel retinde 2018 jyly elimizding Túnghysh Preziydenti Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng bastamasymen qúrylghan Týrkistan oblysyndaghy auyzashar, oraza sekildi diny joralghylardyng qalay jýzege asatynymen tanystyra keteyik. Biylghy jyly Týrkistan oblysynda Ramazan aiyndaghy auyzashar sekildi diny joralghylar ótkizilmeydi eken. Sonymen qatar oblys kólemindegi meshitterde tarauih namazy oqylmaytyn kórinedi.

Búl turaly Týrkistan oblysynyng Ónirlik kommunikasiyalar qyzmetining mәlimetine sýienip aityp otyrmyz. Atalghan habarlamada aityluynsha, tútas el kóleminde jariyalanghan tótenshe jaghday kezinde bir atap ótken diny joraghylardy atqarudyng ózgeshe ýlgisi engizilip otyr eken.

Múnday mәlimdemeni Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng Týrkistan oblysy boyynsha Bas imamy Músabek Aqtamberdi jetkizdi. Oblystyng bas imamy ónirlik kommunikasiyalar qyzmetinde ótken brifing barysynda  Bas mýfty Nauryzbay qajy Taghanúlynyng tapsyrmasyna silteme jasay otyryp, tótenshe jaghday rejiyminde auyzashar sekildi diny joralghylardyng qalay ótetinin týsindirdi.

Oblystyng Bas imamy Músabek Aqtamberdi atalghan baspasóz mәsilihatynda auyzashar, tarauih namazdary sekildi birqatar diny joralghylardy qalay oryndau kerek ekenin jәne eldegi diny merekege dayyndyq barysy jayly aitty. Sonymen qatar oblys kólemindegi jalpy diny ahual jayly da sóz etti.

Ol kisining aituynsha, elimizde koronavirus pandemiyasyna baylanysty tótenshe jaghday jariyalanyp, onyng merzimi sәuir aiynyng sonyna deyin úzartylghandyqtan ramazan aiyndaghy joralghylar, auyzashar beru, tarauih namazyn qalay óteu mәseleler tónireginde arnauly tәrtip bekitilgen kórinedi. Ol boyynsha, tarauih namazy meshitterde oqytylmaydy, qayta adamdar ýide ózderi oqidy. Sonymen qatar, ýide, dәmhanalarda kóp adam jinalyp auyzashar beruine jol qoyylmaydy.

«DDSÚ jana COVID-19 koronavirusyn pandemiya dep jariyalauyna baylanysty elimizde tótenshe jaghday engizilgeni belgili. Búl sәuir aiynyng sonyna deyin sozuyna baylanysty Ramazan aiynyng alghashqy kýni, jamaghatpen tarauih namazy, auyzashar beru mәselelerining tәrtibi belgilendi. Osy rette QMDB-nyng Ghúlamalar kenesi kelesidey tәrtipti úsynady. Jariyalanghan tótenshe jaghdaygha baylanysty meshitterde tarauih namazy uaqytsha oqylmaydy. Árkim óz ýiinde tarauih namazyn otbasymen óteydi. Kópshilik oryndarda (dәmhana, meyramhana t.b.) jinalmaugha ýndeymiz. Qazirgi jaghdaygha qaray oraza ústaghan adamdargha auyzashar beruding ornyna kelesidey amaldardy jasaugha shaqyramyz. Meyramhanalargha tapsyrys berip, auyzy berik adamdargha tamaq taratu, әleumettik jaghdayy tómen otbasylargha azyq-týlik taratu, auyzashargha júmsalatyn shyghyndardy oraza ústaghan adamdargha qarjylay beru de mol sauap bolady», – dedi Músabek Aqtamberdi.

Sonymen birge Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy osynday qiyn-qystau kýnde, tótenshe jaghday kezinde músylman qauymyn berke-birlikke, sabyr saqtaugha shaqyrdy. Memleket jalpy jaghdaydy baqylauda ústap, bәrin tәrtip boyynsha jýrgizip otyrghandyqtan, orynsyz ýreylenip, halyqty dýrliktiruge jol bermeu kerek. Sabyr saqtap jәne Alla Taghalagha dúgha etuge shaqyrady. Ári zang talaptaryna, karantin erejelerine qatang boysynudy súrady.

Elimizding ontýstik óniri, Týrkistan oblysynda Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng jeti jýz qyryq segiz filialdary men meshitteri júmys istep keledi. Memleket zanymen sәikes jýrgiziligen diny baghyttaghy ýgit-nasihattardyng arqasynda atalghan aimaqtaghy diny ahual óte túraqty dep baghalaugha bolady.

Sóz sonyna qaray, Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyng koronavirus pandemiyasyna baylanysty jasaghan mәlimdemesimen bólise keteyik, Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy músylman qauymyn qasiyetti Ramazan aiynda auyzashar sekildi diny joralghylardy tuys-tughandarymen bir dastarqan basynda bas qospay-aq, onlayn rejimde nemese ózge de beynebaylanys qúraldary arqyly ótkizuge shaqyrdy.

Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy taratqan mәlimdemede sonymen qatar jalsy úlghayghan kisler, әsirese jasy alpys bes jastan asqan kisilerding adam kóp jinalyp, shoghyrlanatyn jerlerge barmaghany dúrys ekeni aityldy. Sonymen birge densaulyghy syr berip, ózin jaysyz sezinetin adamdargha da osynday shekteu qoyylady. Al basqa jaghdaylarda jolyqqan adamdar ózara bir metr qashyqtyqty saqtay otyryp, ishara arqyly amandasyqany jón. Múnday bir-birine bas iyzeu, qol kóterip isharat bildiru jәne qoldy keudege qoyyp, izdet bildiruge bolady. Búl birinshiden saqtyq sharalaryn ústanyp, densaulyqqa kónil bólu bolsa, ekinshiden ózara sylastyqty attyrugha septigi tiyedi.

Taghy bir manyzdy mәsele, auyz bekitu barysynda keybir adamdardyng immuniytettik qabileti әlsireui de mýmkin. Búl әriyne adam densaulyghyna keri әser etui mýmkin. Sol ýshin de dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy auyz bekitken músylmandardy kókónisti jәne jemis-jiydekterdi kóbirek jeudi, paydaly súiyqtyqty kóp ishudi úsynyp otyr. Sonymen birge azamdardy koronavirus tarap jatqan qysyltayang kezde temeki tartu sekildi aghzagha ziyandy nashar әdetterden arylugha shaqyrdy.  Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyng pikirine sýiesek, ramazan aiynda oraza ústaghanda organizm belgili mólsherde әlsireydi. Onyng ýstine qazir koronavirus jalpy әlemde órship túr. Búl aty jaman auyru negizine osynday immuniyteti әlsiz adamdargha tez júghatynyn ghalymdar anyqtap otyr. Sol ýshin diny joralghylardy óteu barysynda densaulyq mәselesin esten shygharmau kerek ekeni úsynyldy. Birikken últtar úiymy da búl úsynystargha qoldau tanytyp otyn.

Qazir hristandar «Pashany», evreyler «Pesahty» toylap jatyr. Jaqyn kýnderi músylmandardyng «Ramazan aiy» da bastalady. Búl orayda barlyq din ókilderin birigip, aldymen qauipsizdik sharalaryna múqiyat bolugha shaqyramyn.  IYә, búl merekelerde jaqyndar jinalyp, saghynyshyn basady. Birge tamaqtanady. Týrli keshter úiymdastyrady. Degenmen, biyl pandemiya jaghdayynda ótkendikten, barlyq úsynylghan núsaulyqty oryndaugha shaqyramyn, - deydi Birikken últtar úiymynyng bas hatshysy Antoniu Guterrish myrza.

Abai.kz

0 pikir