2020 جىلدىڭ تابالدىرىعىن بۇكىل ادامزات بالاسى ۇلكەن قيىندىقپەن اتتادى. قازاقستانعا كورشىلەس قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى اۋماعىنان باستاۋ العان كوروناۆيرۋس پاندەمياسى كۇننەن-كۇنگە ءورشىپ، ەرتەك الىپ بارادى. ءتىپتى بۇل ىندەت بارشا الەم جۇرتشىلىعىن ابىگەرگە سالۋدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. اتالعان اتى جامان اۋىرۋ دۇنيە جۇزىندە بىرنەشە ميلليون ادامعا جۇعىپ ۇلگەرگەنى بەلگىلى بولدى. ءتىپتى بۇل ىندەتتەن الەمدە نەشە ءجۇز مىڭ ادام قايتىس بولىپ، ادامزات بالاسىنىڭ سوڭعى جىلدارداعى ەڭ قاۋىپتى جاۋىنا اينالىپ وتىر.

ورتاق عالامنىڭ اجىراماس ءبىر بولەگى رەتىندە بۇل ىندەت ءبىزدىڭ ەلگە دە، سۇيىكتى قازاقستانىمىزعا دا كەلدى. ارينە وكىنشىكە وراي وسىلاي بولىپ تۇر. ءوزىمىزدىڭ ەلدەگى جاعدايعا نازار اۋدارساق، قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە بىرنەشە مىڭ ادام كوروناۆيرۋستى جۇقىتىرىپ العانى انىقتالدى.

ءاربىر ازامات قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باعا جەتپەس بايلىعى. وسىنى باستى نازاردا ۇستاعان ەل بيلىگى بۇگىنگى تاڭدا ۆيرۋسپەن كۇرەستىڭ ورتاسىندا ءجۇر. كوروناۆيرۋس ىندەتىن جۇقىتىرىپ العان العاشقى وتانداسىمىز انىقتالا سالىپ، ەلىمىزدە ىندەتتىڭ الدىن الۋ ءىس-شارالارى قاتاڭ تۇردە قولعا الىنعان بولاتىن. كوروناۆيرۋستىڭ بەرتىن قايتارۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك شارالار ءالى دە توقتاۋسىز جۇرگىزىلىپ جاتىر. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن ءاربىر قازاقستاندىق اتى جامان اۋىرۋدى جەڭىپ شىعۋ ماقساتىندا تىنباي كۇرەس جۇرگىزىپ جاتىر.

ۆيرۋس جۇقتىرعان قازاقستاندىق ناۋقاس انىقتالا سالا ەلىمىزدە ءبىرتۇتاس توتەنشە جاعداي جاريالاندى. ءبارىمىز بىلەتىندەي، 16 ناۋرىزدان باستاپ ەلدە جاريالانعان توتەنشە جاعداي ءالى كۇشىن جويعان جوق. بۇگىن مىنە تۋرا ءبىر اي تولىپ وتىر. توتەنشە جاعدايمەن قاتار ەلىمىزدىڭ بىرقاتار اۋماعى كارانتينگە جابىلدى. ەڭ الدىمەن ەل استاناسى نۇر-سۇلتان مەن وڭتۇستىك استانا الماتى قالاسى، ودان كەيىن شىمكەنت قالاسى جانە باسقادا وڭىرلەر كارانتين رەجيمىنە كوشتى.

دەر كەزىندە جۇرگىزىلىگەن وسىناۋ ساقتىق شارالارىنىڭ ارقاسىندا كوروناۆيرۋستىڭ ەلىمىزدە جاپپاي تارالۋىنىڭ الدى الدىندى دەۋگە نەگىز بار. ارينە ۆيرۋس مۇلدە تارالعان جوق دەپ وتىرىك ايتۋعا قاقىمىز جوق. مەملەكەتتىك رەسمي اقپاراتتارعا سۇيەنە وتىرىپ ناقتى ساندى مالىمەتتەر كۇن سايىن اشىق جاريالانۋدا. مۇنىڭ ءبارى حالىققا قول جەتىمدى.

ەلدە توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، كارانتين رەجيمىنىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى، ادامداردىڭ قالىپتى تۇرمىس سالتى بۇزىلعانى راس. ساۋدا ورتالىقتارى، ويىن ساۋىق مەكەمەلەرى، بازارلار، مادەني-سپورتتىق  ورتالىقتار تولىق جابىلدى. سونىمەن قاتار ءدىني ورىندار دا ءوز قىزمەتىن ۋاقىتشا توقتاتتى. مەشىتتەر، مەدىرەسەلەر مەلمكەت زاڭىنا ساي قىزمەتىن توقتاتا تۇردى.

ايتا كەتەرلىگى، ءساۋىر ايىنىڭ 24 جۇلدىزى مۇسىلمان قاۋىمى ءۇشىن اسا قاسيەتتى رامازان ايى كىرەدى. باسقا كۇندەر بولسا تۋىسقاندار، تانىستار، قىزمەتتەستەر ءبىر-ءبىرىن اۋىزاشارعا شاقىرىپ، ءوزارا جاقسى تىلەك، جاقسى نيەتتەرىمەن بولىسەر ەدى. ال توتەنشە جاعداي كەزىندەگى جاعداي وزگەشە. مۇندايدا ادامداردىڭ توپتاسۋىنا، باس قوسۋىنا، جينالۋىنا بولمايدى. سول ءۇشىن كارانتين كەزىندەگى رامازان ايى، اۋىزاشار دا وزگەشە بولعالى تۇر.

ەندى وسى سوزىمىزگە دالەل رەتىندە 2018 جىلى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان تۇركىستان وبلىسىنداعى اۋىزاشار، ورازا سەكىلدى ءدىني جورالعىلاردىڭ قالاي جۇزەگە اساتىنىمەن تانىستىرا كەتەيىك. بيىلعى جىلى تۇركىستان وبلىسىندا رامازان ايىنداعى اۋىزاشار سەكىلدى ءدىني جورالعىلار وتكىزىلمەيدى ەكەن. سونىمەن قاتار وبلىس كولەمىندەگى مەشىتتەردە تاراۋيح نامازى وقىلمايتىن كورىنەدى.

بۇل تۋرالى تۇركىستان وبلىسىنىڭ وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنىپ ايتىپ وتىرمىز. اتالعان حابارلامادا ايتىلۋىنشا، تۇتاس ەل كولەمىندە جاريالانعان توتەنشە جاعداي كەزىندە ءبىر اتاپ وتكەن ءدىني جوراعىلاردى اتقارۋدىڭ وزگەشە ۇلگىسى ەنگىزىلىپ وتىر ەكەن.

مۇنداي مالىمدەمەنى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ تۇركىستان وبلىسى بويىنشا باس يمامى مۇسابەك اقتامبەردى جەتكىزدى. وبلىستىڭ باس يمامى وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگ بارىسىندا  باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىنىڭ تاپسىرماسىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، توتەنشە جاعداي رەجيمىندە اۋىزاشار سەكىلدى ءدىني جورالعىلاردىڭ قالاي وتەتىنىن ءتۇسىندىردى.

وبلىستىڭ باس يمامى مۇسابەك اقتامبەردى اتالعان ءباسپاسوز ءماسىليحاتىندا اۋىزاشار، تاراۋيح نامازدارى سەكىلدى بىرقاتار ءدىني جورالعىلاردى قالاي ورىنداۋ كەرەك ەكەنىن جانە ەلدەگى ءدىني مەرەكەگە دايىندىق بارىسى جايلى ايتتى. سونىمەن قاتار وبلىس كولەمىندەگى جالپى ءدىني احۋال جايلى دا ءسوز ەتتى.

ول كىسىنىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنا بايلانىستى توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، ونىڭ مەرزىمى ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن ۇزارتىلعاندىقتان رامازان ايىنداعى جورالعىلار، اۋىزاشار بەرۋ، تاراۋيح نامازىن قالاي وتەۋ ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ارناۋلى ءتارتىپ بەكىتىلگەن كورىنەدى. ول بويىنشا، تاراۋيح نامازى مەشىتتەردە وقىتىلمايدى، قايتا ادامدار ۇيدە وزدەرى وقيدى. سونىمەن قاتار، ۇيدە، ءدامحانالاردا كوپ ادام جينالىپ اۋىزاشار بەرۋىنە جول قويىلمايدى.

«ددسۇ جاڭا COVID-19 كوروناۆيرۋسىن پاندەميا دەپ جاريالاۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي ەنگىزىلگەنى بەلگىلى. بۇل ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن سوزۋىنا بايلانىستى رامازان ايىنىڭ العاشقى كۇنى، جاماعاتپەن تاراۋيح نامازى، اۋىزاشار بەرۋ ماسەلەلەرىنىڭ ءتارتىبى بەلگىلەندى. وسى رەتتە قمدب-نىڭ عۇلامالار كەڭەسى كەلەسىدەي ءتارتىپتى ۇسىنادى. جاريالانعان توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى مەشىتتەردە تاراۋيح نامازى ۋاقىتشا وقىلمايدى. اركىم ءوز ۇيىندە تاراۋيح نامازىن وتباسىمەن وتەيدى. كوپشىلىك ورىنداردا ء(دامحانا، مەيرامحانا ت.ب.) جينالماۋعا ۇندەيمىز. قازىرگى جاعدايعا قاراي ورازا ۇستاعان ادامدارعا اۋىزاشار بەرۋدىڭ ورنىنا كەلەسىدەي امالداردى جاساۋعا شاقىرامىز. مەيرامحانالارعا تاپسىرىس بەرىپ، اۋىزى بەرىك ادامدارعا تاماق تاراتۋ، الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا ازىق-تۇلىك تاراتۋ، اۋىزاشارعا جۇمسالاتىن شىعىنداردى ورازا ۇستاعان ادامدارعا قارجىلاي بەرۋ دە مول ساۋاپ بولادى», – دەدى مۇسابەك اقتامبەردى.

سونىمەن بىرگە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى وسىنداي قيىن-قىستاۋ كۇندە، توتەنشە جاعداي كەزىندە مۇسىلمان قاۋىمىن بەركە-بىرلىككە، سابىر ساقتاۋعا شاقىردى. مەملەكەت جالپى جاعدايدى باقىلاۋدا ۇستاپ، ءبارىن ءتارتىپ بويىنشا جۇرگىزىپ وتىرعاندىقتان، ورىنسىز ۇرەيلەنىپ، حالىقتى دۇرلىكتىرۋگە جول بەرمەۋ كەرەك. سابىر ساقتاپ جانە اللا تاعالاعا دۇعا ەتۋگە شاقىرادى. ءارى زاڭ تالاپتارىنا، كارانتين ەرەجەلەرىنە قاتاڭ بويسىنۋدى سۇرادى.

ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرى، تۇركىستان وبلىسىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ جەتى ءجۇز قىرىق سەگىز فيليالدارى مەن مەشىتتەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. مەملەكەت زاڭىمەن سايكەس جۇرگىزىلىگەن ءدىني باعىتتاعى ۇگىت-ناسيحاتتاردىڭ ارقاسىندا اتالعان ايماقتاعى ءدىني احۋال وتە تۇراقتى دەپ باعالاۋعا بولادى.

ءسوز سوڭىنا قاراي، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنا بايلانىستى جاساعان مالىمدەمەسىمەن بولىسە كەتەيىك، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى مۇسىلمان قاۋىمىن قاسيەتتى رامازان ايىندا اۋىزاشار سەكىلدى ءدىني جورالعىلاردى تۋىس-تۋعاندارىمەن ءبىر داستارقان باسىندا باس قوسپاي-اق، ونلاين رەجيمدە نەمەسە وزگە دە بەينەبايلانىس قۇرالدارى ارقىلى وتكىزۋگە شاقىردى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى تاراتقان مالىمدەمەدە سونىمەن قاتار جالسى ۇلعايعان كىسلەر، اسىرەسە جاسى الپىس بەس جاستان اسقان كىسىلەردىڭ ادام كوپ جينالىپ، شوعىرلاناتىن جەرلەرگە بارماعانى دۇرىس ەكەنى ايتىلدى. سونىمەن بىرگە دەنساۋلىعى سىر بەرىپ، ءوزىن جايسىز سەزىنەتىن ادامدارعا دا وسىنداي شەكتەۋ قويىلادى. ال باسقا جاعدايلاردا جولىققان ادامدار ءوزارا ءبىر مەتر قاشىقتىقتى ساقتاي وتىرىپ، يشارا ارقىلى امانداسىقانى ءجون. مۇنداي ءبىر-بىرىنە باس يزەۋ، قول كوتەرىپ يشارات ءبىلدىرۋ جانە قولدى كەۋدەگە قويىپ، ىزدەت بىلدىرۋگە بولادى. بۇل بىرىنشىدەن ساقتىق شارالارىن ۇستانىپ، دەنساۋلىققا كوڭىل ءبولۋ بولسا، ەكىنشىدەن ءوزارا سىلاستىقتى اتتىرۋعا سەپتىگى تيەدى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە، اۋىز بەكىتۋ بارىسىندا كەيبىر ادامداردىڭ يممۋنيتەتتىك قابىلەتى السىرەۋى دە مۇمكىن. بۇل ارينە ادام دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. سول ءۇشىن دە دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى اۋىز بەكىتكەن مۇسىلمانداردى كوكونىستى جانە جەمىس-جيدەكتەردى كوبىرەك جەۋدى، پايدالى سۇيىقتىقتى كوپ ءىشۋدى ۇسىنىپ وتىر. سونىمەن بىرگە ازامداردى كوروناۆيرۋس تاراپ جاتقان قىسىلتاياڭ كەزدە تەمەكى تارتۋ سەكىلدى اعزاعا زياندى ناشار ادەتتەردەن ارىلۋعا شاقىردى.  دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ پىكىرىنە سۇيەسەك، رامازان ايىندا ورازا ۇستاعاندا ورگانيزم بەلگىلى مولشەردە السىرەيدى. ونىڭ ۇستىنە قازىر كوروناۆيرۋس جالپى الەمدە ءورشىپ تۇر. بۇل اتى جامان اۋىرۋ نەگىزىنە وسىنداي يممۋنيتەتى ءالسىز ادامدارعا تەز جۇعاتىنىن عالىمدار انىقتاپ وتىر. سول ءۇشىن ءدىني جورالعىلاردى وتەۋ بارىسىندا دەنساۋلىق ماسەلەسىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك ەكەنى ۇسىنىلدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى دا بۇل ۇسىنىستارعا قولداۋ تانىتىپ وتىن.

– قازىر حريستاندار «پاسحانى»، ەۆرەيلەر «پەساحتى» تويلاپ جاتىر. جاقىن كۇندەرى مۇسىلمانداردىڭ «رامازان ايى» دا باستالادى. بۇل ورايدا بارلىق ءدىن وكىلدەرىن بىرىگىپ، الدىمەن قاۋىپسىزدىك شارالارىنا مۇقيات بولۋعا شاقىرامىن.  ءيا، بۇل مەرەكەلەردە جاقىندار جينالىپ، ساعىنىشىن باسادى. بىرگە تاماقتانادى. ءتۇرلى كەشتەر ۇيىمداستىرادى. دەگەنمەن، بيىل پاندەميا جاعدايىندا وتكەندىكتەن، بارلىق ۇسىنىلعان نۇساۋلىقتى ورىنداۋعا شاقىرامىن، - دەيدى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريش مىرزا.

Abai.kz