Osydan biraz búryn barlyq ata-ana men ústazdargha әbden tanys, óz kózimmen kórgen bir jaydy aitayyn. Biraz tanystarym ústazdyq qyzmette. Biraq, ÚBT kezi solar ýshin qiyamet qayym edi ghoy, dýniye-ay.

«Jana matematika pәnining súraqtaryn bitirdik!», «Ádebiyetine jazsanyzshy, analardyng jany shyghyp jatyr ghoy», «Oy, ana bir oqushymnyng emtihan ýstinde telefonyn alyp qoyypty, qazir sóilestik, qayta aparyp beretin boldy».t.b. Ne kerek, telefonda sol múghalimder «ÚBT tapsyryp» otyratyn. Al búlardyng telefonda jantalasyp shygharghan esepteri – emtihanda otyrghan oqushylargha jóneltiletin jauaptar. Keshke qaray qaljyrap, sharshap, «auzyna shaynap berseng júta almaytyn» shәkirtterine kýiinip otyratyn edi. Men osynday soraqylyqty óz kózimmen kórdim. Sonda, mektepte 11 jyl bilim aludyng kimge keregi bar dep oilap em.

Al, 164 talapker «shygharyldy» degendi kórip, shynymdy aitsam, quanyp otyrmyn. 25 tamyzgha deyin arnayy baghdarlamanyng kómegimen emtihan barysyndaghy barlyq beynejazbagha taldau jýrgiziledi eken. Sol beynejazbadaghy tәrtip búzushylyq búdan 2-3 ese kóp ekenine óz basym qazirden-aq senimidmin. Dúrys, tәrtip búzghan talapkerding nәtiyjesi joyylu kerek. Olargha grantqa týsuge mýmkindik bermeu kerek. Tek, biylghy qatal erejening sony súiylyp ketpese deymiz.

Aqyry kózim kórgendi jazdym ghoy. Múny da kózim kórdi. Qytaydaghy ÚBT ýlken mereke. Ol kýni emtihan tapsyratyn oqushylar qoghamdyq kólikpen, tipti, kóshede taksiymen tegin jýredi. Ár jyly 6-7 mausymda (biyl karantinge baylanysty shildege auysypty) býkil memleket boyynsha emtihan birdey saghat, birdey minutta bastalady jәne birdey ayaqtalady. Al emtihanda tәrtip búzghan oqushynyn, birinshiden, nәtiyjesi joyylady. Ekinshiden, ýsh jyl boyy emtihan tapsyru qúqyghynan maqúrym bolady. Ýshinshiden, emtihan tәrtibin búzghany jónindegi qújat jeke arhivte saqtalyp, ghúmyr boyy memlekettik mekemelerge júmysqa túra almaydy. Emtihan alanynda talapkerge kómektesken (emtihan súraqtary boyynsha), qanday da bir tәrtip búzghan múghalim әueli QYLMYSTYQ ISTER ZANYNYNG «Birlesip qaralyq jasau» deytin baby negizinde jazagha tartylyp, ómir baqigha qyzmetten shettetiledi. Ekinshiden, 6 aidan 1 jylgha deyin týrmege toghytylady. Ýshinshiden, týrmeden shyqqan song jeke kәsipkerlikten ózge eshqanday mekemening júmysqa qabyldauyna rúqsat etilmeydi. Osyny bir jurnalist dosyma aityp em, «Shily onday emes shyghar ei» dep kýmәnmen qaraydy. Senbeseniz internet betin aqtarynyz. Al Japon memleketindegi múnday qylmystardyng jazasy әlde qayda auyr.

Múny qytaydy maqtaghannan aityp otyrghan joqpyn. Jalpy, óz memleketinin, úrpaghynyng bolashaghyn oilaghan el әuelden-aq osynday sheshimge barady. 11 jyl boyy óz talabymen, talantymen ósip kele jatqan balanyng enbegine qiyanat jasau degeniniz qylmys qana emes, ar aldynda kýnә emes pe?!

Ashat Aymaghambetovke deyin basshylyghyna myny kelip, myny ketken bilim jәne ghylym salasy bir onalghan joq. Biraz jyl búryn magistratura, doktoranturagha týskisi keletin studentter ýshin emtihan jauaptary da ashyq saudagha týsetin. Emtihan barysynda komissiya mýshelerimen jeng úshynan jalghasu, tanys-tamyrlyq pen tiyn-teben úsynu әli kýnge tyiylmay túr. Al múghalimdik qyzmetke túru ýshin diyrektorgha beriletin para qazir kez-kelgen tórt mektepting ýsheuinde bar. Múghalimdik qyzmet ýshin 1000-3000$ dәl qazirgi kezendegi túraqty bagha. Úrpaq isinde jemqorlyqpen ainalysu týgili, nemqúrayly qaraudyng ózi – óz tamyryndy baltalaghanmen birdey ghoy. Osynyng bәri de qazirgi ministr myrzanyng nazaryna. Is ilgeri bop, osynyng bәri de sheshimin tapsa dep ýmittenemiz.

Ong sheshim men nәtiyjelerge ong bagha bermeu – әdildik ýshin syn bolar edi. Jalpy, jana ministr kelgeli bilim jәne ghylym salasyndaghy ózgerister men janalyqtar ýmitimizdi oyatqanday boldy. Tek, ótken jyldarda «etimiz ýirengendey» syiyr qúimyshaqtanyp ketpey, bayandy bola bersin.

Taza enbek jolyndaghy talapkerlerge sәttilik!

Qaysar Qauymbekting әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz