Saylau qol sozym jerde túr. Ár sayasy partiya әline qaray shauyp, saylaushylarmen kezdesulerin jalghastyryp jatyr. Elimizdegi jәne shetelderdegi týrli saylaulardy baqylaushy retinde qadaghalaghan, tәuelsiz baqylaushylar jýiesin basqarghan, «Últ taghdyry» qozghalysynyng tóraghasy Dos Kóshim myrza konferensiyagha kelip týsken saualdargha jalghasty jauap berip otyr.

«Abay-aqparat»

- Sizder tәjiriybeli qogham qayretkerleri (Óziniz, Qoja Ahmet, Quanyshәliyn, Erghaliyeva, Battalova, Ábilov t.b.) biylikting «jýikesin júqartyp bolghan» tanymal, tәjiriybeli sayasatkerlersizder ghoy. Sizder týgili, qatarlarynyzgha (jalpy aitqanda) qosylyp otyrghan jas qogham qayratkerlerinen de (Janbolat Mamay, Inga Imanbay t.b.) kinarat tauyp, saylaugha qatystyrmay tastady ghoy. Biylik sol jastardan da (bylaysha aitqanda nemerelerinen) qauip kýtip otyr ma sonda?

- Kez kelgen biylik ózine syn aitqan jandardy jaqtyrmaydy. Ózin-ózi saqtau refleksi tiri jan týgili, ósimdikterde de bar.

- Elimizde bolyp jatqan sayasy oqighalardyng týp tórkinin, jyqpyl-týkpirin bilip, týisinip jýrgen adamysyz. Agha retinde aitynyzshy, qazaq jastary ne isteui kerek? Kimnen ýlgi aluy kerek?

Saylau qol sozym jerde túr. Ár sayasy partiya әline qaray shauyp, saylaushylarmen kezdesulerin jalghastyryp jatyr. Elimizdegi jәne shetelderdegi týrli saylaulardy baqylaushy retinde qadaghalaghan, tәuelsiz baqylaushylar jýiesin basqarghan, «Últ taghdyry» qozghalysynyng tóraghasy Dos Kóshim myrza konferensiyagha kelip týsken saualdargha jalghasty jauap berip otyr.

«Abay-aqparat»

- Sizder tәjiriybeli qogham qayretkerleri (Óziniz, Qoja Ahmet, Quanyshәliyn, Erghaliyeva, Battalova, Ábilov t.b.) biylikting «jýikesin júqartyp bolghan» tanymal, tәjiriybeli sayasatkerlersizder ghoy. Sizder týgili, qatarlarynyzgha (jalpy aitqanda) qosylyp otyrghan jas qogham qayratkerlerinen de (Janbolat Mamay, Inga Imanbay t.b.) kinarat tauyp, saylaugha qatystyrmay tastady ghoy. Biylik sol jastardan da (bylaysha aitqanda nemerelerinen) qauip kýtip otyr ma sonda?

- Kez kelgen biylik ózine syn aitqan jandardy jaqtyrmaydy. Ózin-ózi saqtau refleksi tiri jan týgili, ósimdikterde de bar.

- Elimizde bolyp jatqan sayasy oqighalardyng týp tórkinin, jyqpyl-týkpirin bilip, týisinip jýrgen adamysyz. Agha retinde aitynyzshy, qazaq jastary ne isteui kerek? Kimnen ýlgi aluy kerek?

- Qazaq jastary, eng birinshiden, qazaq bolulary kerek! Ruhy men namysy  bar, basynan sóz asyrmaytyn, әdiletsizdikke tózbeytin, qaysar da darhan, imandy azamat bolsa jetip jatyr. Biz qazaqtyqtan ketip bara jatyrmyz... Eng qorqynyshtysy da - sol. Men keyde «mandaylaryna jazyp alyndar, bizdi qúrtatyn tórt auyz sóz bar» deymin. Ol - «Onda túrghan ne bar?» degen sóz! Últqa qatysta bir mәsele aitsan, estiytining - «onda túrghan ne bar». Osydan bes-alty jyl búryn Maqsút Orazay degen aqsaqal Almaty atauyn «Alma-Ata» dep jazghany ýshin «AiyF» gazetin sotqa bergeni bar (jenip shyqty!). Qazir sol aghamyzdyng isin jalghastyratyn jastar bar ma eken.

Ýlgi alatyn túlghalar da jetkilikti. Syrym men Kenesarydan ýlgi alyndar! (1990 jyldary әskerge baratyn qazaq jastarynyng 90 payyzy «kimge úqsaghylaryng keledi?» degen súraqqa - «Shvarsnegerge» dep jauap beripti). Qayrat Rysqúlbekovten, Hasen Qoja-Ahmetten ýlgi alyndar.

- Dauys biylik paydasyna myna joldarmen sanalyp jýr:

1. Bayqaushylardy shaqyryp alyp, tamaq, shay beredi, barlyq jerde tәuelsiz bayqaushylar joq ekeni taghy ras, tamaqtanyp jatqanda Komissiya mýsheleri dauyshatty qorabymen salady;

2. punkt iske aspaytyn jerde týngi 3-5 ke deyin otyrghyzyp qoyady, bayqaushylar komissiya mýsheleri ketip qalady, әbden sharshaghanda bayqaushylar óz betimen ketip tynady, sol kezde hattama týzetiledi, boldy!

3. qoldaryna alghashqy sanaq boyynsha hattama kóshrmesi berilgenmen, jogharghy OSK-gha basqa hattama barady, ony tekseretin bizde baqylaushylar instituty әlsiz, tәueldi, Resey-Belarus-Ózbekstan-Qazaqstannyn birikken bayqaushylary bar, olar araq iship... Boldy! Oppozisiyalyq partiyalar da sotqa baryp quynugha qorqady, olargha qatang eskertiledi.

Osyny bile túra, demokrattargha saylaugha qatysyp, halyqqa qayta-qayta aldanyp ne kerek? Quyrshaq parlamentti onsyz ba biylik saylap jatyr emes pe? Bilgenin istep keledi, istey bersin? Búghan ne deysiz?

- 1. Bayqaushylar dauys beretin kýni saylau komissiyasynyng «qúrmettep» tamaq ishuge shaqyrghanyna barmaghany jón. Ekinshiden, zanda dauystardy esepteu dauys beru ayaqtalghan son, dereu, eshbir ýzilissiz bastalady degen bap bar. Sondyqtan, tamaq ishuge eshqanday uaqyt joq.

2. Birinshidegi jauapty qaranyz

3. Bizde bayqaushylar instituty әlsiz degenge kelisemin. Áriyne, Resey ne TMD baqylaushylary әrqashan biylikting sózin sóilep, «saylau tamasha ótti» degen bagha beredi. Key jaghdayda OBSE bayqaushylary da «Zang búzushylyqtar oryn aldy, biraq ol songhy nәtiyjege әser etken joq» degen siyaqty, siyrqúiymshaqtatyp jiberetin әngime aitady. Saylau әdiletsiz ótip, ol naqty qújattarmen dәleldenetin bolsa jәne ol dәleldi sot organdary kózderine ilmeuge tyryssa,  halyq ózining dausyn adam qúqyghy men erkindigin qorghaytyn, Qazaqstannyng Konstitusiyasynda kórsetilgen basqa da tәsildermen (miting, piyket, sheru, t.b.) qorghauy shart.

- Qazir múnay degen ózinshe әlemdik «Qúday» boldy ghoy. Álemdik qauymdastyq ýshin barlyq Qazaq qyrylyp qalsa da bәribir. Barlyq degendi aityp otyrmyn: Qazaqstan barlyq Halqymen, Parlamentimen, Senatymen, Ministrlerimen, Elbasymen - osylardyng bәrin qosqanda da sol múnay men gazdyng aldynda týkke de túrmaydy. Osylay oilap qaraugha bol ma, agha, әlemdik sayasy oiyn túrghysynan qaraghanda. Qansha degenmen, biz de әlemning bir bólshegimiz ghoy.

- Múnay - bireulerge qút, bireulerge jút bolyp otyr. Mysaly, Norvegiya sol arqyly әlemdegi eng bir baquatty elge ainalyp, halqynyng kýn kórisi joghary dengeyge jetse, Niygeriya ashtyqtyng aldynda jýr. Ángime jerding baylyghynda emes, sony halyqtyng qajetine paydalana biletin basqarushylarda, el biyleushilerde. Qazynasy bay elderge shettegi alpauyt elderding kózderi týsetini de belgili. Keshegi Irak, Livan elderi sonyng dәleli. Ol uaqytta, Siz aitpaqshy - kishkene halyqqa ýlken namys kerek!

- Jauaptarynyzda jaltaqtau joq degenge kelisemin, degenmen ótkir súraqtar ótpey, Sizge búl jerde qoyylmaghandyghy anyq...

- Súraq qoya bilu de adamnyng dengeyin jәne mәdeniyetin kórsetedi.

- «Elimizding tәuelsizdigi bayandy bolady» degeninizge sendim. Biraq aldanyp qalmanyz.

- Rahmet. Biraq, bir adamgha ne topqa  senip otyra berseniz, Siz de men de dalada qalamyz.

- «Men osydan ony jyl búryn mynany aitqanmyn. 20 jyl búryn mynany jazghanmyn» deu naghyz sayasatkerlerge jat qylyq bolu kerek. Qoghamda jylma-jyl ózgerister bolyp jatqanda «Vangalyqtyn» keregi ne osy? Sayasatker ótken tirlikten góri aldaghy bolatyndargha kóp kónil bólui kerek emes pe? Osydan 20 jyl búryn zeynetkerlikke qoy baghyp shyqqan Álisher aqsaqal da aitqan bolatyn: «Men osynynnan shoshimyn, keleshekte ol halyqqa oq atudan tayynbaydy-au», dep. Saylau turaly da aityp ótken bolatyn: «Myna jәshik degen bәleler erteng halyqtyng ózine sor bolady». Aytqany aiday keldi. Biraq ol kisi sol sózining ras shyqqanyn bilmey dýniyeden ozdy. Álisher aqsaqal qazirgi sayasatkerlerden oq boyy alda eken-au?

- Nelikten Álisher aqsaqal sayasatkerlerden tómen boluy kerek? Qoy baqqandyghy ýshin be? Meninshe, ol kisining aiqanynyng dәl kelgendigi - onyng ómirlik tәjiriybesining barlyghy, aqylynyng dengeyi. Eger ony bizding qatarymyzgha qoyyp, bizderdi tómendetkiniz kelse, ol maqsatynyzgha jetpeytin siyaqtysyz. Men de ómirlik jolymdy jýkshi boludan bastaghanmyn. Demek, Álekeng ekeumiz birdeymiz. Al sayasatkerlerge qoghamnyng keleshegin barlap bilu, boljau - asa qajetti biliktilik dep bilemin. Shahmatshy da bir jýrispen shektelmey, odan songhy  ýsh jýrisin josparlap otyrady ghoy.

- Darday «Últ taghdyry» degen qoghamdy basqaryp otyrghan Dosekeng әr oblystardaghy filiyaldary bolmasa, ózi Manghystauda bauyrlary qyrylyp jatqanda kóshege shyghyp: «au, bauyrlar, qoysandarshy, bauyrlarymda qaru joq, jalang qol kisini atpasandarshy», dep bir auyz sóz aita almaghany qalay boldy?! Biz bolsaq, jeleu qylar eshtenemiz joq qolymyz baylauly otyrmyz. Qysqasy partiya, qozghalys,birlestik taghy basqalary as-ýide ósek aitqannan basqa bitireri joq mýsәpirler siyaqty.

Aqtóbeden qoly baylauly Janyashyr

- Men «Últ taghdyryn» respublikadaghy 15 000 qoghamdyq birlestikterding biri dep jýrsem, «darday» degen sóz estip, sizge riza bolyp qaldym. Demek, oblystyq bólimder óz mýmkindikterinshe júmys isteydi eken. Al basqa pikirlerinizge kelsek, «qoly baylauly» adamnyng ashu-yzasy dep qabyldayyq. Azat adamnyng azat sózine ne jetsin.

(jalghasy bar)

"Abay-aqparat"