سايلاۋ قول سوزىم جەردە تۇر. ءار ساياسي پارتيا الىنە قاراي شاۋىپ، سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋلەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. ەلىمىزدەگى جانە شەتەلدەردەگى ءتۇرلى سايلاۋلاردى باقىلاۋشى رەتىندە قاداعالاعان، تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار جۇيەسىن باسقارعان، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى دوس كوشىم مىرزا كونفەرەنتسياعا كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جالعاستى جاۋاپ بەرىپ وتىر.

«اباي-اقپارات»

- سىزدەر تاجىريبەلى قوعام قايرەتكەرلەرى ء(وزىڭىز، قوجا احمەت، قۋانىشالين، ەرعاليەۆا، باتتالوۆا، ءابىلوۆ ت.ب.) بيلىكتىڭ «جۇيكەسىن جۇقارتىپ بولعان» تانىمال، تاجىريبەلى ساياساتكەرلەرسىزدەر عوي. سىزدەر تۇگىلى, قاتارلارىڭىزعا (جالپى ايتقاندا) قوسىلىپ وتىرعان جاس قوعام قايراتكەرلەرىنەن دە (جانبولات ماماي، ينگا يمانباي ت.ب.) كىنارات تاۋىپ، سايلاۋعا قاتىستىرماي تاستادى عوي. بيلىك سول جاستاردان دا (بىلايشا ايتقاندا نەمەرەلەرىنەن) قاۋىپ كۇتىپ وتىر ما سوندا?

- كەز كەلگەن بيلىك وزىنە سىن ايتقان جانداردى جاقتىرمايدى. ءوزىن-ءوزى ساقتاۋ رەفلەكسى ءتىرى جان تۇگىلى، وسىمدىكتەردە دە بار.

- ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ساياسي وقيعالاردىڭ ءتۇپ توركىنىن، جىقپىل-تۇكپىرىن ءبىلىپ، ءتۇيسىنىپ جۇرگەن ادامىسىز. اعا رەتىندە ايتىڭىزشى، قازاق جاستارى نە ىستەۋى كەرەك؟ كىمنەن ۇلگى الۋى كەرەك؟

سايلاۋ قول سوزىم جەردە تۇر. ءار ساياسي پارتيا الىنە قاراي شاۋىپ، سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋلەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. ەلىمىزدەگى جانە شەتەلدەردەگى ءتۇرلى سايلاۋلاردى باقىلاۋشى رەتىندە قاداعالاعان، تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار جۇيەسىن باسقارعان، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى دوس كوشىم مىرزا كونفەرەنتسياعا كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جالعاستى جاۋاپ بەرىپ وتىر.

«اباي-اقپارات»

- سىزدەر تاجىريبەلى قوعام قايرەتكەرلەرى ء(وزىڭىز، قوجا احمەت، قۋانىشالين، ەرعاليەۆا، باتتالوۆا، ءابىلوۆ ت.ب.) بيلىكتىڭ «جۇيكەسىن جۇقارتىپ بولعان» تانىمال، تاجىريبەلى ساياساتكەرلەرسىزدەر عوي. سىزدەر تۇگىلى, قاتارلارىڭىزعا (جالپى ايتقاندا) قوسىلىپ وتىرعان جاس قوعام قايراتكەرلەرىنەن دە (جانبولات ماماي، ينگا يمانباي ت.ب.) كىنارات تاۋىپ، سايلاۋعا قاتىستىرماي تاستادى عوي. بيلىك سول جاستاردان دا (بىلايشا ايتقاندا نەمەرەلەرىنەن) قاۋىپ كۇتىپ وتىر ما سوندا?

- كەز كەلگەن بيلىك وزىنە سىن ايتقان جانداردى جاقتىرمايدى. ءوزىن-ءوزى ساقتاۋ رەفلەكسى ءتىرى جان تۇگىلى، وسىمدىكتەردە دە بار.

- ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ساياسي وقيعالاردىڭ ءتۇپ توركىنىن، جىقپىل-تۇكپىرىن ءبىلىپ، ءتۇيسىنىپ جۇرگەن ادامىسىز. اعا رەتىندە ايتىڭىزشى، قازاق جاستارى نە ىستەۋى كەرەك؟ كىمنەن ۇلگى الۋى كەرەك؟

- قازاق جاستارى، ەڭ بىرىنشىدەن، قازاق بولۋلارى كەرەك! رۋحى مەن نامىسى  بار، باسىنان ءسوز اسىرمايتىن، ادىلەتسىزدىككە توزبەيتىن، قايسار دا دارحان، يماندى ازامات بولسا جەتىپ جاتىر. ءبىز قازاقتىقتان كەتىپ بارا جاتىرمىز... ەڭ قورقىنىشتىسى دا - سول. مەن كەيدە «ماڭدايلارىڭا جازىپ الىڭدار، ءبىزدى قۇرتاتىن ءتورت اۋىز ءسوز بار» دەيمىن. ول - «وندا تۇرعان نە بار؟» دەگەن ءسوز! ۇلتقا قاتىستا ءبىر ماسەلە ايتساڭ، ەستيتىنىڭ - «وندا تۇرعان نە بار». وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن ماقسۇت ورازاي دەگەن اقساقال الماتى اتاۋىن «الما-اتا» دەپ جازعانى ءۇشىن «ايف» گازەتىن سوتقا بەرگەنى بار (جەڭىپ شىقتى!). قازىر سول اعامىزدىڭ ءىسىن جالعاستىراتىن جاستار بار ما ەكەن.

ۇلگى الاتىن تۇلعالار دا جەتكىلىكتى. سىرىم مەن كەنەسارىدان ۇلگى الىڭدار! (1990 جىلدارى اسكەرگە باراتىن قازاق جاستارىنىڭ 90 پايىزى «كىمگە ۇقساعىلارىڭ كەلەدى؟» دەگەن سۇراققا - «شۆارتسنەگەرگە» دەپ جاۋاپ بەرىپتى). قايرات رىسقۇلبەكوۆتەن، حاسەن قوجا-احمەتتەن ۇلگى الىڭدار.

- داۋىس بيلىك پايداسىنا مىنا جولدارمەن سانالىپ ءجۇر:

1. بايقاۋشىلاردى شاقىرىپ الىپ، تاماق، شاي بەرەدى، بارلىق جەردە تاۋەلسىز بايقاۋشىلار جوق ەكەنى تاعى راس، تاماقتانىپ جاتقاندا كوميسسيا مۇشەلەرى داۋىسحاتتى قورابىمەن سالادى;

2. پۋنكت ىسكە اسپايتىن جەردە تۇنگى 3-5 كە دەيىن وتىرعىزىپ قويادى، بايقاۋشىلار كوميسسيا مۇشەلەرى كەتىپ قالادى، ابدەن شارشاعاندا بايقاۋشىلار ءوز بەتىمەن كەتىپ تىنادى، سول كەزدە حاتتاما تۇزەتىلەدى، بولدى!

3. قولدارىنا العاشقى ساناق بويىنشا حاتتاما كوشرمەسى بەرىلگەنمەن، جوعارعى وسك-عا باسقا حاتتاما بارادى، ونى تەكسەرەتىن بىزدە باقىلاۋشىلار ينستيتۋتى ءالسىز، تاۋەلدى، رەسەي-بەلارۋس-وزبەكستان-قازاقستاننىڭ بىرىككەن بايقاۋشىلارى بار، ولار اراق ءىشىپ... بولدى! وپپوزيتسيالىق پارتيالار دا سوتقا بارىپ قۋىنۋعا قورقادى، ولارعا قاتاڭ ەسكەرتىلەدى.

وسىنى بىلە تۇرا, دەموكراتتارعا سايلاۋعا قاتىسىپ، حالىققا قايتا-قايتا الدانىپ نە كەرەك؟ قۋىرشاق پارلامەنتتى ونسىز با بيلىك سايلاپ جاتىر ەمەس پە؟ بىلگەنىن ىستەپ كەلەدى، ىستەي بەرسىن؟ بۇعان نە دەيسىز؟

- 1. بايقاۋشىلار داۋىس بەرەتىن كۇنى سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ «قۇرمەتتەپ» تاماق ىشۋگە شاقىرعانىنا بارماعانى ءجون. ەكىنشىدەن، زاڭدا داۋىستاردى ەسەپتەۋ داۋىس بەرۋ اياقتالعان سوڭ، دەرەۋ، ەشبىر ءۇزىلىسسىز باستالادى دەگەن باپ بار. سوندىقتان، تاماق ىشۋگە ەشقانداي ۋاقىت جوق.

2. بىرىنشىدەگى جاۋاپتى قاراڭىز

3. بىزدە بايقاۋشىلار ينستيتۋتى ءالسىز دەگەنگە كەلىسەمىن. ارينە، رەسەي نە تمد باقىلاۋشىلارى ارقاشان بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەپ، «سايلاۋ تاماشا ءوتتى» دەگەن باعا بەرەدى. كەي جاعدايدا وبسە بايقاۋشىلارى دا «زاڭ بۇزۋشىلىقتار ورىن الدى، بىراق ول سوڭعى ناتيجەگە اسەر ەتكەن جوق» دەگەن سياقتى، سيىرقۇيىمشاقتاتىپ جىبەرەتىن اڭگىمە ايتادى. سايلاۋ ادىلەتسىز ءوتىپ، ول ناقتى قۇجاتتارمەن دالەلدەنەتىن بولسا جانە ول دالەلدى سوت ورگاندارى كوزدەرىنە ىلمەۋگە تىرىسسا،  حالىق ءوزىنىڭ داۋسىن ادام قۇقىعى مەن ەركىندىگىن قورعايتىن، قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسىندا كورسەتىلگەن باسقا دا تاسىلدەرمەن (ميتينگ، پيكەت، شەرۋ، ت.ب.) قورعاۋى شارت.

- قازىر مۇناي دەگەن وزىنشە الەمدىك «قۇداي» بولدى عوي. الەمدىك قاۋىمداستىق ءۇشىن بارلىق قازاق قىرىلىپ قالسا دا ءبارىبىر. بارلىق دەگەندى ايتىپ وتىرمىن: قازاقستان بارلىق حالقىمەن، پارلامەنتىمەن، سەناتىمەن، مينيسترلەرىمەن، ەلباسىمەن - وسىلاردىڭ ءبارىن قوسقاندا دا سول مۇناي مەن گازدىڭ الدىندا تۇككە دە تۇرمايدى. وسىلاي ويلاپ قاراۋعا بول ما، اعا، الەمدىك ساياسي ويىن تۇرعىسىنان قاراعاندا. قانشا دەگەنمەن, ءبىز دە الەمنىڭ ءبىر بولشەگىمىز عوي.

- مۇناي - بىرەۋلەرگە قۇت، بىرەۋلەرگە جۇت بولىپ وتىر. مىسالى، نورۆەگيا سول ارقىلى الەمدەگى ەڭ ءبىر باقۋاتتى ەلگە اينالىپ، حالقىنىڭ كۇن كورىسى جوعارى دەڭگەيگە جەتسە، نيگەريا اشتىقتىڭ الدىندا ءجۇر. اڭگىمە جەردىڭ بايلىعىندا ەمەس، سونى حالىقتىڭ قاجەتىنە پايدالانا بىلەتىن باسقارۋشىلاردا، ەل بيلەۋشىلەردە. قازىناسى باي ەلدەرگە شەتتەگى الپاۋىت ەلدەردىڭ كوزدەرى تۇسەتىنى دە بەلگىلى. كەشەگى يراك، ليۆان ەلدەرى سونىڭ دالەلى. ول ۋاقىتتا، ءسىز ايتپاقشى - كىشكەنە حالىققا ۇلكەن نامىس كەرەك!

- جاۋاپتارىڭىزدا جالتاقتاۋ جوق دەگەنگە كەلىسەمىن، دەگەنمەن وتكىر سۇراقتار وتپەي، سىزگە بۇل جەردە قويىلماعاندىعى انىق...

- سۇراق قويا ءبىلۋ دە ادامنىڭ دەڭگەيىن جانە مادەنيەتىن كورسەتەدى.

- «ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى باياندى بولادى» دەگەنىڭىزگە سەندىم. بىراق الدانىپ قالماڭىز.

- راحمەت. بىراق، ءبىر ادامعا نە توپقا  سەنىپ وتىرا بەرسەڭىز، ءسىز دە مەن دە دالادا قالامىز.

- «مەن وسىدان ونى جىل بۇرىن مىنانى ايتقانمىن. 20 جىل بۇرىن مىنانى جازعانمىن» دەۋ ناعىز ساياساتكەرلەرگە جات قىلىق بولۋ كەرەك. قوعامدا جىلما-جىل وزگەرىستەر بولىپ جاتقاندا «ۆانگالىقتىڭ» كەرەگى نە وسى؟ ساياساتكەر وتكەن تىرلىكتەن گورى الداعى بولاتىندارعا كوپ كوڭىل ءبولۋى كەرەك ەمەس پە؟ وسىدان 20 جىل بۇرىن زەينەتكەرلىككە قوي باعىپ شىققان الىشەر اقساقال دا ايتقان بولاتىن: «مەن وسىنىڭنان شوشيمىن، كەلەشەكتە ول حالىققا وق اتۋدان تايىنبايدى-اۋ»، دەپ. سايلاۋ تۋرالى دا ايتىپ وتكەن بولاتىن: «مىنا جاشىك دەگەن بالەلەر ەرتەڭ حالىقتىڭ وزىنە سور بولادى». ايتقانى ايداي كەلدى. بىراق ول كىسى سول ءسوزىنىڭ راس شىققانىن بىلمەي دۇنيەدەن وزدى. الىشەر اقساقال قازىرگى ساياساتكەرلەردەن وق بويى الدا ەكەن-اۋ؟

- نەلىكتەن الىشەر اقساقال ساياساتكەرلەردەن تومەن بولۋى كەرەك؟ قوي باققاندىعى ءۇشىن بە؟ مەنىڭشە، ول كىسىنىڭ ايقانىنىڭ ءدال كەلگەندىگى - ونىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنىڭ بارلىعى، اقىلىنىڭ دەڭگەيى. ەگەر ونى ءبىزدىڭ قاتارىمىزعا قويىپ، بىزدەردى تومەندەتكىڭىز كەلسە، ول ماقساتىڭىزعا جەتپەيتىن سياقتىسىز. مەن دە ومىرلىك جولىمدى جۇكشى بولۋدان باستاعانمىن. دەمەك، الەكەڭ ەكەۋمىز بىردەيمىز. ال ساياساتكەرلەرگە قوعامنىڭ كەلەشەگىن بارلاپ ءبىلۋ، بولجاۋ - اسا قاجەتتى بىلىكتىلىك دەپ بىلەمىن. شاحماتشى دا ءبىر جۇرىسپەن شەكتەلمەي، ودان سوڭعى  ءۇش ءجۇرىسىن جوسپارلاپ وتىرادى عوي.

- دارداي «ۇلت تاعدىرى» دەگەن قوعامدى باسقارىپ وتىرعان دوسەكەڭ ءار وبلىستارداعى فيليالدارى بولماسا, ءوزى ماڭعىستاۋدا باۋىرلارى قىرىلىپ جاتقاندا كوشەگە شىعىپ: «اۋ, باۋىرلار, قويساڭدارشى, باۋىرلارىمدا قارۋ جوق, جالاڭ قول كىسىنى اتپاساڭدارشى»، دەپ ءبىر اۋىز ءسوز ايتا الماعانى قالاي بولدى?! بءىز بولساق, جەلەۋ قىلار ەشتەڭەمىز جوق قولىمىز بايلاۋلى وتىرمىز. قىسقاسى پارتيا، قوزعالىس،بىرلەستىك تاعى باسقالارى اس-ۇيدە وسەك ايتقاننان باسقا بىتىرەرى جوق ءمۇسءاپىرلەر سياقتى.

اقتوبەدەن قولى بايلاۋلى جانىاشىر

- مەن «ۇلت تاعدىرىن» رەسپۋبليكاداعى 15 000 قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ ءبىرى دەپ جۇرسەم، «دارداي» دەگەن ءسوز ەستىپ، سىزگە ريزا بولىپ قالدىم. دەمەك، وبلىستىق بولىمدەر ءوز مۇمكىندىكتەرىنشە جۇمىس ىستەيدى ەكەن. ال باسقا پىكىرلەرىڭىزگە كەلسەك، «قولى بايلاۋلى» ادامنىڭ اشۋ-ىزاسى دەپ قابىلدايىق. ازات ادامنىڭ ازات سوزىنە نە جەتسىن.

(جالعاسى بار)

"اباي-اقپارات"