ÚLTTYQ MÝDDENI ASPEN DE, TASPEN DE, BASPEN DE, JÝREKPEN DE, BILEKPEN DE QORGhAUYMYZ KEREK!

nemese preziydentting maqalasyna qatysty birer oi

Preziydent Toqaevtyng «Tәuelsizdik bәrinen qymbat» atty maqalasyn biz de oqyp shyqtyq.

Baz bireuler sekildi biylik ókili jazghan kez kelgen tuyndyny «búlar ne aitsa da, dúrys emes» dep, joqqa shygharu әdeti mende joq ekenin bilesizder.

Moyyndau kerek, Toqaev myrza iydeologiya salasyndaghy biraz mәselege toqtalyp, qoghamdyq pikirmen ýilesetindey týidek-týidek oy tastapty. Onysyn nege joqqa shygharayyq? Memleket basshysy jer, til, tarih turaly jazbasa ne ister edik?

Qanshama oppozisioner bolsam da, jalpyúlttyq, memlekettik mýddeler túrghysynan aitylghan biraz oiymen Qazaqstan azamaty hәm patrioty retinde men de kelisemin, qoldaymyn.

Desek te, maqalamen tanysu barysynda kókeyge keybir kýmәn men kýdik qonghanyn da aitpasam taghy bolmas.

Eng alghashqy әser sol: maqalagha bizding biylik 30 jyl boyyna aryla almay-aq kele jatqan bir auru tәn. Yaghni, ótkenge, sonyng ishinde, óz qyzmetine bagha bergende bizding preziydentterding auzynan ózderine qatysty bir de bir syny pikir aitylmaydy-au! «Eshnәrse istemegen adam ghana qatelespeydi» demey me? Osy uaqyt ishinde qol jetkizgen jetistiktermen qatar, biylik atqarghan qyzmetke sәl bolsa da syny kózben qarap, qatelikter men kemshilikter moyyndalyp jatsa, onsyz da biylikti atargha oq taba almay otyrghan pluralistik qoghamnyng maqalagha degen senimi basqasha bolar edi ghoy.

Ekinshi әser mynau: shynyn aitu kerek, maqaladaghy biraz mәsele boyynsha búryn túnghysh preziydent te maqala jazyp edi. Key jerde sol tezister bar, birqatary janalanghan.

Biraq naqty is pen nәtiyje qayda?

Meninshe, maqalanyng preziydenttik mәrtebesin tanytyp, ony júrtqa pash etuge shartty bir myqty jol bar. Ol mynau – avtor jazghan әrbir ong tezis sol maqalanyng óne boyynda ne tiyisti zang nemese preziydent jarlyghyna, ne ýkimetke naqty tapsyrma retinde jalghasuy tiyis.

Áytpese, memleket basshysynyng maqalasynyng biz sekildi publisisting tuyndysynan esh aiyrmashylyghy bolmay qalady!

Mәselen, jastar men patriotizm turaly aitqanda, preziydent elimizding kórikti jerlerin tizip beredi. Meninshe, osy jaqsy tezisten keyin: «Jastarymyz sol jerlerge kóptep baruy ýshin, ýkimet bir (nemese eki ne ýsh) jylda sol nysandargha sapaly jol men órkeniyetti infraqúrylym (әjethanalardan bastap!) jasap tastauy tiyis» dep shegelep aitsa, búl shynymen de basqasha janr bop shyghar edi!

Endi maqaladaghy naqty tezisterge olardyng jazylu retimen óz remarkalarymdy jazayyn.

Preziydent jazypty: «Osynau tolaghay tabystardyng bәrine Elbasynyng dara kóshbasshylyghynyng hәm halqymyzdyng danalyghy men parasatynyn, birligi men yntymaghynyn, otandastarymyzdyng qajyrly enbegining arqasynda qol jetkizdik».

Áriyne, ekinshi preziydent túnghysh preziydentke riza bolar.

Ózinen keyingi regent retinde tandau jasaghan oghan belgili bir dәrejede sayasy reverans jasaghany da oryndy shyghar. Biraq, ózining túghyrnamalyq maqalasynda bir adamdy halyqtan búryn aituy dúrys emes. Halyqtan biyik eshkim joq! Jalpy, osynday, jeke basqa tabynu ýrdisinen bas tartatyn uaqyt keldi dep oilaymyn!

Preziydent jazady: «Qazaqstannyng jana tarihyn da jýieli zerttegen jón».

Dúrys-aq! Biraq ol tarih bir adamnyng ómirbayany bop ketpesin! 30 jyl ishinde el Tәuelsizdigin nyqtau ýshin Nazarbaevtan basqa da túlghalar enbek etken joq pa? Basqasyn aitpaghanda, biylik sonshalyqty jek kóretin oppozisiya qatarynda qanshama layyqty túlghalar boldy! Nelikten osynday maqalalar men resmy aqparatta sol jaysandardyng aty atalmaydy? Jәne de sol tarihty jazghan kezde, men jogharyda aitqanday, osy kezendegi qate sheshimder men ister turaly jazyluy tiyis. Biraq sonday qatqyl qayta qarau, tarihy reviziya jasaugha qazirgi preziydentting sayasy erik-jigeri jete me?

Preziydent jazypty: «Últtyq mýdde túrghysynan jazylghan shejire úrpaqtyng sanasyn oyatyp, últtyng jadyn janghyrtugha mýmkindik beredi».

Búl sózding de astary týsinikti, yaghny 70 jyl boyyna Mәskeuden múragha qalghan tarihtyng ornyna qazaqtyng ózi jazghan tarih kerek. Ol da dúrys. Biraq, osy jerde aldyn-ala kelisip alatyn bir jәit bar. Meninshe, shynayy tarih eshbir boyamasyz, sayasy koniunkturasyz boluy shart. Onyng ón boyynda býgingi biylikke jaqpaytyn ýlken qatelikter, olqy tústar men túlghalar, tragediyalyq sipattaghy tandaular boluy mýmkin. Sol turaly esh býkpesiz, eshbir tarihy túlghanyng bet-jýzine, ataq-bedeline qaramastan jazu kerek!

Preziydent jazypty: «Jalpy, tarihpen sayasatkerler emes, tarihshylar ainalysuy kerek».

Búl sózding mәnisi de aiqyn, «shymshyqty soysa da, qasapshy soysyn» degeni ghoy.

Biraq biz realist boluymyz kerek, bizding keshegisi, býgini, ertengisi búlynghyr bolmysymyzgha, sonyng ishinde, tarihymyzgha qatysty nebir arandatushylyq oi-pighyldardy alys-jaqyn elding sayasatkerleri (jeme jemge kelgende óz ishimizden shyqqan shúbar jylandar da!) әli de aita bermek. «Bireu tyiym saldy eken» dep, olar aiylyn jiya qoymaydy. Sondyqtan otandyq tarihshylarymyz da, sayasatkerlerimiz de tarihymyz tóniregindegi iydeyalyq, iydeologiyalyq aitystargha әzir boluy tiyis. Jәne de búl kýresting aldynghy shebinde biylik ókilderi jýrui shart.

Preziydent jazypty: «Mening «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamam jәne Últtyq qoghamdyq senim kenesi – osy súranysqa tikeley jauap. Ony Ordabasydaghy, Kýltóbedegi, Úlytaudaghy úly jiyndardyng zamanauy ýlgisi deuge bolady».

Meninshe, preziydent jariyalaghan «halyq ýnine qúlaq asatyn» tújyrymdama әli de tolyqqandy jýzege asa qoyghan joq. Bayqauymsha, preziydent óz halqyna qúlaq asqysy keledi de, onyng osy tapsyrmasyna qúlaq asyp jatqan parlament te, ýkimet te, әkimder da joq! ÚQSK te jaqsy bastama bolghanymen, әzirshe kenes berushi organ retinde ghana qalyp otyr. Erteng jana parlament keledi, sol kezde búl kenesting mәrtebesi qanday bolmaq? Onyng ýstine, osy kenes qúramynda oppozisiya ókilderi joq. Sondyqtan ony qazaq tarihyndaghy úly jiyndarmen salystyru dәl býgin artyqtau bolar.

Preziydent jazypty: «Biraq, sayasy janghyru barysynda asyghystyqqa boy aldyrugha jәne jalang úrangha erip, memlekettik jýieni daghdarysqa úshyratugha bolmaydy. Bir sәtte barlyghyn týbirimen ózgertu nege әkep soqtyratynyn keybir elderding býgingi ahualynan kórip otyrmyz. Elimizde, eng aldymen, adamnyng qúqyghyn tolyghymen saqtaugha negizdelgen zang men tәrtip boluy kerek. Anarhiya men jýgensizdik jaqsylyqqa aparmaytyny anyq».

Anarhiya turaly oimen kelisemin. Biraq, biylikke qarsy aitylghan kez kelgen oy men әreketti anarhiya dep tanugha qarsymyn.

Meninshe, biylik bir manyzdy manipulyasiya jasap keledi. Yaghni, ózine (elbasyna, kezekti preziydentke) qatysty aitylghan kez kelgen pikir ne qimyldy ol әp-sәtte, sol qalpynda «memleketting irgetasyn shayqaltqysy keledi!» dep baghalaydy da, órkeniyetti elde aityla beretin syndy qúbyjyq, kerek desen, terroristik bastama dep aiyptay salady. Sol arqyly jalpydemokratiyalyq pikir men qozghalysqa jekkórinishti en taghyp qoyghysy keledi.

Týiin. Sóz sonynda dýniyetanymdyq hәm stilistikalyq túrghydan aitarym mynau. Bizding preziydentte bir belgisiz refleks bar sekildi. Yaghny ol oqighanyng sonynda jýredi, әleumettik jelidegi kommentator syqyldy.

Mening payymdauymsha, preziydent prosess, tendensiyanyng sonynda emes, aldynda jýrui kerek.

Ázirshe osy.

Ámirjan Qosannyng jelidegi jazbasy

Abai.kz