Manghystau óniri, al dәlirek aitsaq - Janaózen qalasy byltyrdan, әsirese - jyl ayaghynan beri el nazarynda. Tipti, tek Qazaqstan ghana emes, barsha әlem nazarynda dese de artyq aitqandyq bola qoymas.

2011 jyldyng mamyr aiynda bastalghan múnayshylar ereuili eldi selt etkizgenimen, júrtshylyq o kezde búl narazylyq aksiyasynyng birte-birte, birinshiden, búryn respublika tarihynda bolyp kórmegen eng quatty jәne eng úzaq - jeti ailyq qozghalysqa ainalaryn, ekinshiden, esh te bir esi dúrys adamnyng ýsh úiqtasa týsine de kirmeytin alapat qasiret - qandy qyrghyngha úlasaryn bilgen joq, әlbette.

Alayda, ókinishke oray, solay boldy.   Óitkeni, osy ereuildi toqtatu maqsatynda biylik tarapynan qanshama kedergiler, arandatular men zorlyq-zombylyqtar jasalghanymen (beykýnә adamdardy sottap jiberu, soqqygha jyghu nemese, tipti, óltiru!), múnayshylar zandy jәne beybit is-әreketter shenberinen bir auytqymay, býgingi zamanda óte siyrek kezdesetin shydamdylyq, tózimdilik pen tabandylyq tanytyp, ózgelerge ýlgi-ónege bolar naghyz erlik jasaghan edi. Sondyqtan, tura Tәuelsizdik Kýni - 16-jeltoqsanda, yaghni, halqymyzdyng ghasyrlar boyy ansaghan eng qasiyetti... eng qasterli kýni (!) halyqqa ayaq astynan oq jaudyryp, qanshama adamdy jusatyp salatynday, ereuilshiler eshkimge, sonyng ishinde Qúdaydy úmytqan imansyz, ozbyr biylikke de eshqanday qauip tóndirmegen bolatyn.

Manghystau óniri, al dәlirek aitsaq - Janaózen qalasy byltyrdan, әsirese - jyl ayaghynan beri el nazarynda. Tipti, tek Qazaqstan ghana emes, barsha әlem nazarynda dese de artyq aitqandyq bola qoymas.

2011 jyldyng mamyr aiynda bastalghan múnayshylar ereuili eldi selt etkizgenimen, júrtshylyq o kezde búl narazylyq aksiyasynyng birte-birte, birinshiden, búryn respublika tarihynda bolyp kórmegen eng quatty jәne eng úzaq - jeti ailyq qozghalysqa ainalaryn, ekinshiden, esh te bir esi dúrys adamnyng ýsh úiqtasa týsine de kirmeytin alapat qasiret - qandy qyrghyngha úlasaryn bilgen joq, әlbette.

Alayda, ókinishke oray, solay boldy.   Óitkeni, osy ereuildi toqtatu maqsatynda biylik tarapynan qanshama kedergiler, arandatular men zorlyq-zombylyqtar jasalghanymen (beykýnә adamdardy sottap jiberu, soqqygha jyghu nemese, tipti, óltiru!), múnayshylar zandy jәne beybit is-әreketter shenberinen bir auytqymay, býgingi zamanda óte siyrek kezdesetin shydamdylyq, tózimdilik pen tabandylyq tanytyp, ózgelerge ýlgi-ónege bolar naghyz erlik jasaghan edi. Sondyqtan, tura Tәuelsizdik Kýni - 16-jeltoqsanda, yaghni, halqymyzdyng ghasyrlar boyy ansaghan eng qasiyetti... eng qasterli kýni (!) halyqqa ayaq astynan oq jaudyryp, qanshama adamdy jusatyp salatynday, ereuilshiler eshkimge, sonyng ishinde Qúdaydy úmytqan imansyz, ozbyr biylikke de eshqanday qauip tóndirmegen bolatyn.

Bar «kinәlary» - adal enbekterine tiyesili jalaqylaryn dúrys tóleudi talap etkeni ýshin ghana el azamattaryna qarsy jaudan beter jauyzdyq jasaghanyn jәne ózining búl qorqaulyq is-әreketi eshkim (halqymyz da, adamzat ta, tarih ta, Alla taghala da) eshqashan keshirmeytin qúbyjyq qylmys ekendigin óte jaqsy biletin jeke biylik rejiymi, mine, Janaózen qyrghynynan beri ótken uaqyt ishinde jatpay-túrmay sol qylmys ýshin jauapkershilikten jaltaryp, ony ózgelerge audaryp salu maqsatynda ne bir súmdyq aila-sharghylardy oilap tauyp, jantalasuda. Atap aitqanda, bir jaghynan - onsyz da qan jylap, qara jamylghan múnayshylar men olardyng jetekshilerin (Talghat Saqtaghanov, Roza Tóletaeva, Aqjanat Áminov, Estay Qarashaev, Nataliya Ájighaliyeva, Ayman Ongharbaeva, Janar Saqtaghanova, Maqsat Dosmaghambetov, Asqar Iskenderov jәne t.b., barlyghy 37 adam), ekinshi jaghynan - ereuilshilerge qamqor bolyp, olardy zalym biylikting shekten shyqqan zansyzdyqtary men qughyn-sýrgininen qorghau niyetimen Janaózenge sapar shekken demokratiyalyq kýshter ókilderin, tútqynda otyrghandary bar, «eshqayda ketpeytindigi» jóninde qolhat alynghandary bar (Vladimir Kozlov, Serik Saparghali, Ayjangýl Ámirova, Bolat Atabaev, Janbolat Mamay jәne t.b.), neshe týrli qylmystyq jauapkershilikke tartyp jatyr.

Múnayshylardy negizinen «jappay tәrtipsizdikti úiymdastyrdy» nemese oghan «qatysty», «úrlyq jasady», «tonady» dep aiyptasa, oppozisiyashylargha - «әleumettik arazdyqty qozdyrdy», «konstitusiyalyq qúrylymdy qúlatugha shaqyrdy», «adamzat beybitshiligi men qauipsizdigine qarsy qylmys jasady» (?!), «úiymdasqan qylmystyq top qúrdy» siyaqty mýlde oidan shygharylghan, eshqanday aqylgha syimaytyn aiyptaular taghyp otyr. Al shyn mәninde Janaózende jappay tәrtipsizdikti, úrlyq pen tonaudy qoldan úiymdastyrghan da, adamzatqa qarsy qylmys jasaghan da (beybit qalyqqa qarsy oq atyp), memleketimizding tútastyghyna qauip tóndirip otyrghan da, halyqtyng Alla búiyrtqan býkil qazyna-baylyghyn úiymdasqan týrde toptasa tonap, talan-taraj etushi de - biylikting ózi ekendigi barshagha mәlim.

Al, «býlikshilerdi» sottau jóninen Qazaqstan biyligining mol «tәjiriybesi» bar. Ol «tәjiriybenin» mәn-maghynasy men ereksheligin úghynu ýshin, meninshe, 1986 jylghy Jeltoqsan kóterilisine baylanysty 99 azamattyn, 2006 jylghy Shanyraq kóterilisine baylanysty 25 azamattyng nahaq sottalghanyn eske týsirse de jetkilikti.

Sonymen, «kýshtining aldynda qashan da әlsiz kinәli» bolyp shyghatyn jabayy «prinsipke» sәikes ýsh jarym ay boyy jýrgen әdiletsiz tergeu qorytyndysy «negizinde» 27-nauryz kýni Aqtau qalasynyng «Arman» jastar sarayynda Janaózen qandy qyrghynyna oray dayyndalghan әdiletsiz «sot» prosesi bastalyp, onyng alghashqy otyrysy bolyp ótti. Mening búl jerde «әdiletsiz» sózin esh kýmәnsiz, senimdi týrde qoldanu sebebim týsinikti bolsa kerek. Birinshiden, Qazaqstan biyligining berik qalyptasqan «sot dәstýri» boyynsha, qylmystyq jauapkershilikke tartylghan «býlikshiler» eshqashan aqtalmay (arasynan tek «kóz qylyp», birli-jarymyna «raqymshylyq» jasamasa), mindetti týrde jazalanyp, «qylmysker» atanatyndyghyn ómir dәleldegen. Al múnday «dәstýr» shenberinde, sóz joq, әdiletke oryn boluy mýmkin emes. Ekinshiden, qylmys qúrbandarynyng qylmystyq jauapkershilikke tartylyp, al qylmys jasaushylardyng óz qúrbandaryn «sottauy», әlbette, jalpy «әdilet» úghymyn taza joqqa shygharatyndyghy - aksioma, yaghni, dәleldeudi qajet etpeytin aqiqat. Ýshinshiden, múnday «ereksheliktermen» ótetin qazaqstandyq sot prosesterining tek taza formaldy týrde jýrip (eshkim, әsirese shetel: «Biylik beykýnә azamattardy sotsyz jazalady», - dep aita almauy ýshin ghana), olardyng týpkilikti ýkimderi aldyn-ala shygharylyp qoyatyndyghy - ol da ómir dәleldegen ashy aqiqat.

Áriyne, osyny aita otyryp, men Alla taghaladan ózimning osy boljamymnyng qate bolyp shyghuyn tileymin. Biraq, búl túrghyda kýmәnim óte ýlken bolghandyqtan, sonymen qatar: «Ey, qúdireti sheksiz Jaratqan IYem, Sheber Qúday, ózinning beykýnә qúldaryndy әdiletsiz sot ýkiminen saqtay gór! Olardyng ornyna Janaózen qandy qyrghyny ýshin shyn kinәli jauyzdardy jazalay gór!» - dep jalbarynamyn. Jәne, tipti eger osy tilegim býgingi  Qazaqstan jaghdayynda oryndala qoymasa da, kóp úzamay bizding elimizdegi qoghamdyq-sayasy jaghdaydyng týbegeyli ózgerui nәtiyjesinde (al búghan negizgi sebep Janózen qyrghyny men osy «sot» prosesi boluy tipti de ghajap emes) erteng shygharyluy mýmkin әdiletsiz sot ýkimi óz kýshin joyaryna, sóitip, Janaózen múnayshylary men olardyng qamqorshylary - oppozisiyalyq qayratkerler týgel aqtalyp shygharyna, al, búghan kerisinshe, halyq qanyn moynyna jýktegen jendetter óz jazasyn alaryna esh kýmәnim joq. Sol kezde Shanyraqtyq «býlikshiler» de bostandyqqa shyghyp, qazaqtyng ol qasireti ýshin kinәliler de jauapqa tartylary sózsiz. Áumiyn, tezirek solay bolghay!

P.S. Bizding komiytet Aqtaudaghy sot prosesine baylanysty ózining birneshe mýshesin (ishinde osy joldar avtory da bar) issapargha jiberudi josparlaghan bolatyn, alayda, ókinishke oray, qarajat problemasyna baylanysty әzir tek komiytet tóraghasy Ramazan Esirgepov qana attanyp ketti. Sonymen qatar, o jaqqa aldyn-ala jýrip ketken bizding túraqty ókilimiz - komiytet mýshesi Erlan Qaliyev arqyly júrtshylyqty atalmysh «sot» prosesining barysy jóninde habardar etip otyru mindetin men óz moynyma alamyn.

Jasaral Quanyshәliyn,

Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetining

aqparattyq top jetekshisi.

Almaty qalasy, 2012 jyldyng 28-nauryzy.

«Abay-aqparat»

Suretter janaozen.net saytynan alyndy