ماڭعىستاۋ ءوڭىرى، ال دالىرەك ايتساق - جاڭاوزەن قالاسى بىلتىردان، اسىرەسە - جىل اياعىنان بەرى ەل نازارىندا. ءتىپتى، تەك قازاقستان عانا ەمەس، بارشا الەم نازارىندا دەسە دە ارتىق ايتقاندىق بولا قويماس.

2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا باستالعان مۇنايشىلار ەرەۋىلى ەلدى سەلت ەتكىزگەنىمەن، جۇرتشىلىق و كەزدە بۇل نارازىلىق اكتسياسىنىڭ بىرتە-بىرتە، بىرىنشىدەن، بۇرىن رەسپۋبليكا تاريحىندا بولىپ كورمەگەن ەڭ قۋاتتى جانە ەڭ ۇزاق - جەتى ايلىق قوزعالىسقا اينالارىن، ەكىنشىدەن، ەش تە ءبىر ەسى دۇرىس ادامنىڭ ءۇش ۇيقتاسا تۇسىنە دە كىرمەيتىن الاپات قاسىرەت - قاندى قىرعىنعا ۇلاسارىن بىلگەن جوق، البەتتە.

الايدا، وكىنىشكە وراي، سولاي بولدى.   ويتكەنى، وسى ەرەۋىلدى توقتاتۋ ماقساتىندا بيلىك تاراپىنان قانشاما كەدەرگىلەر، ارانداتۋلار مەن زورلىق-زومبىلىقتار جاسالعانىمەن (بەيكۇنا ادامداردى سوتتاپ جىبەرۋ، سوققىعا جىعۋ نەمەسە، ءتىپتى، ءولتىرۋ!), مۇنايشىلار زاڭدى جانە بەيبىت ءىس-ارەكەتتەر شەڭبەرىنەن ءبىر اۋىتقىماي، بۇگىنگى زاماندا وتە سيرەك كەزدەسەتىن شىدامدىلىق، توزىمدىلىك پەن تاباندىلىق تانىتىپ، وزگەلەرگە ۇلگى-ونەگە بولار ناعىز ەرلىك جاساعان ەدى. سوندىقتان، تۋرا تاۋەلسىزدىك كۇنى - 16-جەلتوقساندا، ياعني، حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى اڭساعان ەڭ قاسيەتتى... ەڭ قاستەرلى كۇنى (!) حالىققا اياق استىنان وق جاۋدىرىپ، قانشاما ادامدى جۋساتىپ سالاتىنداي، ەرەۋىلشىلەر ەشكىمگە، سونىڭ ىشىندە قۇدايدى ۇمىتقان يمانسىز، وزبىر بيلىككە دە ەشقانداي قاۋىپ توندىرمەگەن بولاتىن.

ماڭعىستاۋ ءوڭىرى، ال دالىرەك ايتساق - جاڭاوزەن قالاسى بىلتىردان، اسىرەسە - جىل اياعىنان بەرى ەل نازارىندا. ءتىپتى، تەك قازاقستان عانا ەمەس، بارشا الەم نازارىندا دەسە دە ارتىق ايتقاندىق بولا قويماس.

2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا باستالعان مۇنايشىلار ەرەۋىلى ەلدى سەلت ەتكىزگەنىمەن، جۇرتشىلىق و كەزدە بۇل نارازىلىق اكتسياسىنىڭ بىرتە-بىرتە، بىرىنشىدەن، بۇرىن رەسپۋبليكا تاريحىندا بولىپ كورمەگەن ەڭ قۋاتتى جانە ەڭ ۇزاق - جەتى ايلىق قوزعالىسقا اينالارىن، ەكىنشىدەن، ەش تە ءبىر ەسى دۇرىس ادامنىڭ ءۇش ۇيقتاسا تۇسىنە دە كىرمەيتىن الاپات قاسىرەت - قاندى قىرعىنعا ۇلاسارىن بىلگەن جوق، البەتتە.

الايدا، وكىنىشكە وراي، سولاي بولدى.   ويتكەنى، وسى ەرەۋىلدى توقتاتۋ ماقساتىندا بيلىك تاراپىنان قانشاما كەدەرگىلەر، ارانداتۋلار مەن زورلىق-زومبىلىقتار جاسالعانىمەن (بەيكۇنا ادامداردى سوتتاپ جىبەرۋ، سوققىعا جىعۋ نەمەسە، ءتىپتى، ءولتىرۋ!), مۇنايشىلار زاڭدى جانە بەيبىت ءىس-ارەكەتتەر شەڭبەرىنەن ءبىر اۋىتقىماي، بۇگىنگى زاماندا وتە سيرەك كەزدەسەتىن شىدامدىلىق، توزىمدىلىك پەن تاباندىلىق تانىتىپ، وزگەلەرگە ۇلگى-ونەگە بولار ناعىز ەرلىك جاساعان ەدى. سوندىقتان، تۋرا تاۋەلسىزدىك كۇنى - 16-جەلتوقساندا، ياعني، حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى اڭساعان ەڭ قاسيەتتى... ەڭ قاستەرلى كۇنى (!) حالىققا اياق استىنان وق جاۋدىرىپ، قانشاما ادامدى جۋساتىپ سالاتىنداي، ەرەۋىلشىلەر ەشكىمگە، سونىڭ ىشىندە قۇدايدى ۇمىتقان يمانسىز، وزبىر بيلىككە دە ەشقانداي قاۋىپ توندىرمەگەن بولاتىن.

بار «كىنالارى» - ادال ەڭبەكتەرىنە تيەسىلى جالاقىلارىن دۇرىس تولەۋدى تالاپ ەتكەنى ءۇشىن عانا ەل ازاماتتارىنا قارسى جاۋدان بەتەر جاۋىزدىق جاساعانىن جانە ءوزىنىڭ بۇل قورقاۋلىق ءىس-ارەكەتى ەشكىم (حالقىمىز دا، ادامزات تا، تاريح تا، اللا تاعالا دا) ەشقاشان كەشىرمەيتىن قۇبىجىق قىلمىس ەكەندىگىن وتە جاقسى بىلەتىن جەكە بيلىك رەجيمى، مىنە، جاڭاوزەن قىرعىنىنان بەرى وتكەن ۋاقىت ىشىندە جاتپاي-تۇرماي سول قىلمىس ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارىپ، ونى وزگەلەرگە اۋدارىپ سالۋ ماقساتىندا نە ءبىر سۇمدىق ايلا-شارعىلاردى ويلاپ تاۋىپ، جانتالاسۋدا. اتاپ ايتقاندا، ءبىر جاعىنان - ونسىز دا قان جىلاپ، قارا جامىلعان مۇنايشىلار مەن ولاردىڭ جەتەكشىلەرىن (تالعات ساقتاعانوۆ، روزا تولەتاەۆا، اقجانات ءامينوۆ، ەستاي قاراشاەۆ، ناتاليا اجىعاليەۆا، ايمان وڭعارباەۆا، جانار ساقتاعانوۆا، ماقسات دوسماعامبەتوۆ، اسقار ىسكەندەروۆ جانە ت.ب.، بارلىعى 37 ادام), ەكىنشى جاعىنان - ەرەۋىلشىلەرگە قامقور بولىپ، ولاردى زالىم بيلىكتىڭ شەكتەن شىققان زاڭسىزدىقتارى مەن قۋعىن-سۇرگىنىنەن قورعاۋ نيەتىمەن جاڭاوزەنگە ساپار شەككەن دەموكراتيالىق كۇشتەر وكىلدەرىن، تۇتقىندا وتىرعاندارى بار، «ەشقايدا كەتپەيتىندىگى» جونىندە قولحات الىنعاندارى بار (ۆلاديمير كوزلوۆ، سەرىك ساپارعالي، ايجانگۇل ءامىروۆا، بولات اتاباەۆ، جانبولات ماماي جانە ت.ب.), نەشە ءتۇرلى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ جاتىر.

مۇنايشىلاردى نەگىزىنەن «جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىردى» نەمەسە وعان «قاتىستى»، «ۇرلىق جاسادى»، «تونادى» دەپ ايىپتاسا، وپپوزيتسياشىلارعا - «الەۋمەتتىك ارازدىقتى قوزدىردى»، «كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمدى قۇلاتۋعا شاقىردى»، «ادامزات بەيبىتشىلىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنە قارسى قىلمىس جاسادى» (؟!), «ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ قۇردى» سياقتى مۇلدە ويدان شىعارىلعان، ەشقانداي اقىلعا سىيمايتىن ايىپتاۋلار تاعىپ وتىر. ال شىن مانىندە جاڭاوزەندە جاپپاي تارتىپسىزدىكتى، ۇرلىق پەن توناۋدى قولدان ۇيىمداستىرعان دا، ادامزاتقا قارسى قىلمىس جاساعان دا (بەيبىت قالىققا قارسى وق اتىپ), مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعان دا، حالىقتىڭ اللا بۇيىرتقان بۇكىل قازىنا-بايلىعىن ۇيىمداسقان تۇردە توپتاسا توناپ، تالان-تاراج ەتۋشى دە - بيلىكتىڭ ءوزى ەكەندىگى بارشاعا ءمالىم.

ال، «بۇلىكشىلەردى» سوتتاۋ جونىنەن قازاقستان بيلىگىنىڭ مول «تاجىريبەسى» بار. ول «تاجىريبەنىڭ» ءمان-ماعىناسى مەن ەرەكشەلىگىن ۇعىنۋ ءۇشىن، مەنىڭشە، 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە بايلانىستى 99 ازاماتتىڭ، 2006 جىلعى شاڭىراق كوتەرىلىسىنە بايلانىستى 25 ازاماتتىڭ ناحاق سوتتالعانىن ەسكە تۇسىرسە دە جەتكىلىكتى.

سونىمەن، «كۇشتىنىڭ الدىندا قاشان دا ءالسىز كىنالى» بولىپ شىعاتىن جابايى «پرينتسيپكە» سايكەس ءۇش جارىم اي بويى جۇرگەن ادىلەتسىز تەرگەۋ قورىتىندىسى «نەگىزىندە» 27-ناۋرىز كۇنى اقتاۋ قالاسىنىڭ «ارمان» جاستار سارايىندا جاڭاوزەن قاندى قىرعىنىنا وراي دايىندالعان ادىلەتسىز «سوت» پروتسەسى باستالىپ، ونىڭ العاشقى وتىرىسى بولىپ ءوتتى. مەنىڭ بۇل جەردە «ادىلەتسىز» ءسوزىن ەش كۇمانسىز، سەنىمدى تۇردە قولدانۋ سەبەبىم تۇسىنىكتى بولسا كەرەك. بىرىنشىدەن, قازاقستان بيلىگىنىڭ بەرىك قالىپتاسقان «سوت ءداستۇرى» بويىنشا، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان «بۇلىكشىلەر» ەشقاشان اقتالماي (اراسىنان تەك «كوز قىلىپ»، ءبىرلى-جارىمىنا «راقىمشىلىق» جاساماسا), مىندەتتى تۇردە جازالانىپ، «قىلمىسكەر» اتاناتىندىعىن ءومىر دالەلدەگەن. ال مۇنداي «ءداستۇر» شەڭبەرىندە، ءسوز جوق، ادىلەتكە ورىن بولۋى مۇمكىن ەمەس. ەكىنشىدەن, قىلمىس قۇرباندارىنىڭ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ، ال قىلمىس جاساۋشىلاردىڭ ءوز قۇرباندارىن «سوتتاۋى»، البەتتە، جالپى «ادىلەت» ۇعىمىن تازا جوققا شىعاراتىندىعى - اكسيوما، ياعني، دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن اقيقات. ۇشىنشىدەن, مۇنداي «ەرەكشەلىكتەرمەن» وتەتىن قازاقستاندىق سوت پروتسەستەرىنىڭ تەك تازا فورمالدى تۇردە ءجۇرىپ (ەشكىم، اسىرەسە شەتەل: «بيلىك بەيكۇنا ازاماتتاردى سوتسىز جازالادى»، - دەپ ايتا الماۋى ءۇشىن عانا), ولاردىڭ تۇپكىلىكتى ۇكىمدەرى الدىن-الا شىعارىلىپ قوياتىندىعى - ول دا ءومىر دالەلدەگەن اششى اقيقات.

ارينە، وسىنى ايتا وتىرىپ، مەن اللا تاعالادان ءوزىمنىڭ وسى بولجامىمنىڭ قاتە بولىپ شىعۋىن تىلەيمىن. بىراق، بۇل تۇرعىدا كۇمانىم وتە ۇلكەن بولعاندىقتان، سونىمەن قاتار: «ەي، قۇدىرەتى شەكسىز جاراتقان يەم، شەبەر قۇداي، ءوزىڭنىڭ بەيكۇنا قۇلدارىڭدى ادىلەتسىز سوت ۇكىمىنەن ساقتاي گور! ولاردىڭ ورنىنا جاڭاوزەن قاندى قىرعىنى ءۇشىن شىن كىنالى جاۋىزداردى جازالاي گور!» - دەپ جالبارىنامىن. جانە، ءتىپتى ەگەر وسى تىلەگىم بۇگىنگى  قازاقستان جاعدايىندا ورىندالا قويماسا دا، كوپ ۇزاماي ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى قوعامدىق-ساياسي جاعدايدىڭ تۇبەگەيلى وزگەرۋى ناتيجەسىندە (ال بۇعان نەگىزگى سەبەپ جاڭوزەن قىرعىنى مەن وسى «سوت» پروتسەسى بولۋى ءتىپتى دە عاجاپ ەمەس) ەرتەڭ شىعارىلۋى مۇمكىن ادىلەتسىز سوت ۇكىمى ءوز كۇشىن جويارىنا، ءسويتىپ، جاڭاوزەن مۇنايشىلارى مەن ولاردىڭ قامقورشىلارى - وپپوزيتسيالىق قايراتكەرلەر تۇگەل اقتالىپ شىعارىنا، ال، بۇعان كەرىسىنشە، حالىق قانىن موينىنا جۇكتەگەن جەندەتتەر ءوز جازاسىن الارىنا ەش كۇمانىم جوق. سول كەزدە شاڭىراقتىق «بۇلىكشىلەر» دە بوستاندىققا شىعىپ، قازاقتىڭ ول قاسىرەتى ءۇشىن كىنالىلەر دە جاۋاپقا تارتىلارى ءسوزسىز. ءاۋمين، تەزىرەك سولاي بولعاي!

P.S. ءبىزدىڭ كوميتەت اقتاۋداعى سوت پروتسەسىنە بايلانىستى ءوزىنىڭ بىرنەشە مۇشەسىن (ىشىندە وسى جولدار اۆتورى دا بار) ىسساپارعا جىبەرۋدى جوسپارلاعان بولاتىن، الايدا، وكىنىشكە وراي، قاراجات پروبلەماسىنا بايلانىستى ءازىر تەك كوميتەت توراعاسى رامازان ەسىرگەپوۆ قانا اتتانىپ كەتتى. سونىمەن قاتار، و جاققا الدىن-الا ءجۇرىپ كەتكەن ءبىزدىڭ تۇراقتى وكىلىمىز - كوميتەت مۇشەسى ەرلان قاليەۆ ارقىلى جۇرتشىلىقتى اتالمىش «سوت» پروتسەسىنىڭ بارىسى جونىندە حاباردار ەتىپ وتىرۋ مىندەتىن مەن ءوز موينىما الامىن.

جاسارال قۋانىشالين،

حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ

اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.

الماتى قالاسى، 2012 جىلدىڭ 28-ناۋرىزى.

«اباي-اقپارات»

سۋرەتتەر janaozen.net سايتىنان الىندى