«Qazaqstan tәuelsizdigine – 30 jyl» degen nasihattyq bannerlerdi kórgen sayyn jynym keledi. Sonda qalay, 1991 jyldan búryn Qazaq eli ómir sýrmegen be? Qazaq memlekettiligi bolmaghan ba?

Is jýzinde «Qazaqstan tәuelsizdigine – 30 jyl» degenderi búl kenestik qyzyl nasihattyng Qazaqstan óz tәuelsizdigin qaytaryp alghannan keyingi jymysqy sayasatynyng jalghasy. Jalpy alghanda «Qazaqstan tәuelsizdigine – 30 jyl» degen tújyrym  Núrsúltan Nazarbaevtyng «Senderge tәuelsizdikti men әpergem» degen keudesoqtyghynyng saldary. Búl tújyrymnyng dúrysy «Qazaqstan tәuelsizdigin qaytaryp alghanyna – 30 jyl»  bolu kerek. Qazaq memlekettiligining tarihyn búrmalau, kelteleu, bireulerding sayasy ambisiyasy ýshin qysqartyp kesip-pishu toqtatylghany jón!

Odan búrynghy tarihymyz nege esten shyghady?  Halyq sanasyna siniretin,  qazaq memlekettiligining shynayy tarihyn kórsetetin data basqa. Qúrylghanyna 30 jyl bolghan jas memleketpen kim sanasady?  «Qazaqstangha 30 jyl» degen úghym tipti dostarymyzdyng arasynda mensinbeushilik,  dúshpandarymyzdyng arasynda territoriyalyq kózalartushylyq tughyzyp jýr. Búl bizding ishki sayasatymyzgha da, halyqaralyq qauymdastyqtaghy mәrtebemizge  de esh ýilespeydi. Úyat!

Saq dese, ghún dese ol biz ghoy dep әldeqanday bolamyz. Putin «qazaqtardyng memlekettiligi bolmaghan» degen kezinde, bizding rejim amalsyz Qazaq handyghynyng 550 jyldyghyn kóldeneng tartty. Qazaqstan Altyn orda memleketining aumaqtyq túrghydan da, etnostyq túrghydan da jalghasy. Tipti osynyng ózi resmy moyyndalmay, әli kýnge biyik minberlerden aitylmay túr ghoy.

Myna túrghan Ózbekstan aumaqtyq túrghydan Afrasiab pen Samarqand tarihyna arqa sýiep óz memlekettiligine 2500 jyl dep otyr. Qyrghyzdar bolsa kóne qytay tarihshylary  Sym Syani men Bani Gu jazbalaryna arqa sýiep óz memlekettigine 2200 jyl dep belgilep alypty. Sonda óz eli, óz jerinde otyrghan qazaqtardyn  «Qazaqstan tәuelsizdigine – 30 jyl» deui, «Qazaq handyghyna – 550 jyl» deui tarihtan habary bar adamdar ýshin kisi kýlerlik dýnie emes pe?!

Biz de býginde kim ne aitady, kim ne oilaydy dep qysylmastan óz tarihymyzdy aqiqatqa sәikestendiruimiz kerek. Arygha úzamay býgingi qazaq halqyn qúrap otyrghan taypalardyng da tarihyna ýnilip kórelik. Aumaqtyq túrghydan Qazaqstan jerinde Ýisin memleketi – (b.z.d. VIII gh - b.z. V ghasyr), Qanly memleketi (b.z.d. IÝ - b.z. III ghgh),  Deshti qypshaq  (ÝII-ÝIII ghgh), Nayman handyghy (H-HI ghgh), Qypshaq handyghy (HI-HIII ghgh)  ómir sýrdi ghoy.  Bizge tarihy neghúrlym әriden bastalatyny kerek. Sol túrghydan alghanda Ýisin nemese Qanly memleketteri   Qazaq memlekettiligining bastauyna negiz bola alady. Sonda qazaq memlekettiligine keminde 2500-2700 jyl bolady. Mine, halyq sanasyna siniretin data osy!

Qazaq memlekettiligine 2500 jyl dep nasihattap túrsaq, qay memleket, qay orys bizge kóz alartady?

Marat Baydildәúlynyng jazbasy

Abai.kz