Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiyteti mýshelerining býgin Aqtaudan jetkizgen qosymsha habary boyynsha, 12-shi jәne 13-shi sәuir kýnderi ótken 13-shi jәne 14-shi sot otyrysynda sottalushylar tergeu kezinde ózderining kórsetulerining barlyghyn azaptaular nәtiyjesinde bergenderin mәlimdep, aitqandarynan jappay bas tartqan.

13-shi sot otyrysy

Osyghan oray anyqtay ketelik: keshegi reportajda sottalushy Naryn Dosmaghambetov ózin úryp-soqqan ýsh tergeushining aty-jónin atady degen bolatynbyz, al býgingi týsken tolyghyraq mәlimetke sәikes, ol ózin alty poliysey, yaghny - Núrjan Jandarbekov, Ábdirasul Óteshev, Qaldybay (Kamanbay emes) Áuezov, Asylan Tólebaev, familiyasy esine týspegen Maqsat degen bireu jәne taghy bir beytanystyn qinaghanyn aitqan eken. Naqtylay týssek, qabyrghalaryn syndyrghan, býiregin zaqymdaghan jәne taghy basqa dene jaraqattaryn keltirgen.

Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiyteti mýshelerining býgin Aqtaudan jetkizgen qosymsha habary boyynsha, 12-shi jәne 13-shi sәuir kýnderi ótken 13-shi jәne 14-shi sot otyrysynda sottalushylar tergeu kezinde ózderining kórsetulerining barlyghyn azaptaular nәtiyjesinde bergenderin mәlimdep, aitqandarynan jappay bas tartqan.

13-shi sot otyrysy

Osyghan oray anyqtay ketelik: keshegi reportajda sottalushy Naryn Dosmaghambetov ózin úryp-soqqan ýsh tergeushining aty-jónin atady degen bolatynbyz, al býgingi týsken tolyghyraq mәlimetke sәikes, ol ózin alty poliysey, yaghny - Núrjan Jandarbekov, Ábdirasul Óteshev, Qaldybay (Kamanbay emes) Áuezov, Asylan Tólebaev, familiyasy esine týspegen Maqsat degen bireu jәne taghy bir beytanystyn qinaghanyn aitqan eken. Naqtylay týssek, qabyrghalaryn syndyrghan, býiregin zaqymdaghan jәne taghy basqa dene jaraqattaryn keltirgen.

Odan keyin sottalushy Núrlan Asqarúly súralyp, ol 16-jeltoqsan kýni qaltasynda úyaly telefon bar kýrteshe tauyp alghanyn, ol kýni onyng iyesin izdemegen sebebi - qala boyynsha úyaly baylanys jýiesi istemegendikten, keyin izdemek bolghanyn, al tútqyndalghan kezde búl jóninde  polisiyagha ózi mәlimdep, telefonnyng jatqan jerin kórsetkenin aitqan. «Siz ózinizding tergeu satysynda R.Tóletaeva, T.Saqtaghanov, N.Ájighaliyevalargha qatysty bergen kórsetulerinizdi rastaysyz ba?» - degen súraqqa: «Rastamaymyn, sebebi meni basymnan trubamen úryp, qorqytyp, fotosuretter kórsetken song shydamay, kórsetuge mәjbýr boldym», - degen. «Kimder úryp-soqty?» - degen súraqqa: «Olar kóp boldy, maska kiygen OMON-dar, mening esimde qalghany tek tergeushi Qaldybay Áuezov», - dep jauap bergen.

Sottalushy, bes balanyng әkesi Shabdal Ótkelov ózining 15-jeltoqsanda alanda bolghanyn, sol kezde keybir azamattar ózderining kiyiz ýilerin biylik alangha ornatqysy keletinin bilgen song búghan kelispey, ketip qalghanda olardyng sonynan poliyseylerdi jiberip, keri qaytarghanyn óz kózimene kórgenin, 16-jeltoqsanda poliyseyler shebi múnayshylar kiyimin kiygenderdi ózge qalalyqtardan bólip alyp, ereuilshiler eshqanday tәrtip búzbasa da, olardy alannan yghystyryp shygharugha tyrysqanyn aitqan. Al, ózinen tergeu kezinde «qajet» kórsetuler alu ýshin Janaózen IVS-ynyng bastyghy Rashid Qúlybaev jәne taghy tórt tergeushi 10 saghat boyy jauaptap, qashan esinen tanghansha basyna sellofan paket kiygizip, odan song «demaldyryp» alyp qaytadan kiygizip azaptaghanyn, auyzy-múrnyn qoldarymen jauyp túnshyqtyrghanyn, úryp-soqqanyn mәlimdep, búrynghy kórsetulerining barlyghynan bas tartqan.

Al sottalushy, «QazMúnayGaz» júmysshysy Ertay Ermúqanov ózining ereuilshilerge eshqanday qatysy bolmaghanyn, 20-jeltoqsan kýni kóshede toqtatyp, mәshinasynan sýirep shygharyp tútqyndap (sirә, «múnayshy kiyimin kiyip jýrgendikten bolsa kerek» dep oilaydy), polisiyada «bankomatty tonaghanyn» moyyndatu ýshin úryp-soqqanyn aityp, ol da barlyq búrynghy kórsetulerinen bas tartqan. Jәne súrau barysynda aiyptau taraby onyng «qylmysy» jóninde eshqanday dәlel keltire almaghan.

Sottalushy Múratbay Júmaghaliyev 25-jeltoqsan kýni shaqyrumen polisiyagha ózi barghanyn, ÚQK polkovniygi Qydyrәliyev jauaptap, qaytaryp jibergenin, biraq kelesi kýni taghy shaqyryp alyp: «Poliysey Qyzylqúlov qyzmet babynda jýrgen oghan sening qarsylyq kórsetip, tipti qol júmsaghanyn  jóninde aryz jazdy», - dep, jauapqa tartqanyn aitqan. Alayda, osyghan oray zalgha kórsetilgen beynetaspada Júmaghaliyevting eshkimge sausaq úshyn da tiygizbegeni, kerisinshe, shepte túrghan poliyseylerding ony dóreki iytermelegen kezde onyng ong qolyn kóterip: «Ádilet qayda? Zang qayda?» - dep qayta-qayta sóilegeni anyq kórinip jәne estilip túrghan. Al, aiyptau jaghynyng súraqtaryna qaraghanda, onyng osy sózderi... tәrtipsizdikke shaqyru retinde baghalanghan!

Mine, qadirli oqyrman qauym, sottalushylardyng «kinәlary» jәne aiyptaushylardyng «tergeu әdisteri». Baghasyn ózderiniz berinizder...

14-shi sot otyrysy

Búl kýngi sot otyrysy taghy da Múratbay Júmaghaliyevke qatysty beynejazbany talqylaudan bastalghan. Ayyptau tarapynyng pikirinshe, adamnyng qol qimyldary men aiqaylap sóileui (meyli ol... әdilet pen zandy talap etse de!) ony «jappay tәrtipsizdikterge qatysushy» retinde aiyptau ýshin tolyq «negiz» bolady eken! Kerek deseniz, ol ýshin tipti adamnyng tek... alanda bolghany da jetkilikti-mis!

Odan song advokattar Juaspaeva men Sәrsenbinanyn sottalushy Dosmaghambetovtin búltartpau sharasyn ózgertu jónindegi talap-tilekterin sudiya qarausyz qaldyrghan.

Al búdan keyin, sot otyrysynyng ayaghyna deyin, alty saghat boyy sottalushy Talghat Saqtaghanov súralghan. Álbette, onyng barlyghyn reportajda býgeli-shigeli bayandap beru mýmkin emes, sondyqtan tek keybir manyzdy tústaryna toqtalar bolsaq, olar mynaghan sayady.

Birinshiden, onyng aldynda «múnayshylar qúqyqtaryn qorghaymyn» dep uәde bergen Kiyikbay Eshmanov 2010 jyldyng nauryz aiynda «ÓzenMúnayGaz»-dyng diyrektorligine taghayyndalghan boyda ol uәdesin úmytqan. Kerisinshe, ainalasyna sportshylardy jinap alyp, múnayshylardy qorqytu-ýrkitu әreketterin jýrgizgen. Al, ereuil kezinde bir top júmysshy garajda otyrghan kezde kýtpegen jerden 10 mәshina ýlken jyldamdyqpen kelip toqtap, ishterinen jýgire shyqqan sportshylar olardy tiyep alyp, qala syrtyna aparghan da, ayausyz úryp-soghyp: «Eger Eshmanovqa problema tudyratyn bolsandar, ondyrmaymyz!» - dep eskertken.

Ekinshiden, ótken jyldyng qarasha aiynda Janaózenge ýkimettik komissiya kelgen kezde onyng mýshelerining biri, industriya jәne jana tehnologiyalar ministrining orynbasary, Saqtaghanovtyng әkesining tanysy bolyp shyqqan Vladimir Miroshnikov preziydentke hat dayyndau jóninde Talghatqa úsynys jasap, ony «adresine jetkizemin» dep uәde bergen. Al, 2-jeltoqsan kýni Miroshnikov Saqtaghanovqa telefon soghyp, Manghystau oblysynyng әkimi Q.Kósherbaev pen preziydent N.Nazarbaevtyn atyna bir mazmúndaghy eki hat jazyp, sonda jalaqynyng tólenbeui, ereuil barysy, oghan jergilikti biylik, sonyng ishinde Eshmanov qalay jәne qanday kedergiler keltirgendigi jóninde bayandap beru kerek ekenin aitqan. Sol kýni qara VMW-men kelgen beytanys bireu jýzin kórsetpey, mәshinanyng qara әinekti esiginen: «Búl Miroshnikovtan», - dep, konvert berip ketken. Ýige kelip qarasa, ishinen 900 dollar shyqqan. Sol aqshamen Talghat 3-jeltoqsanda Astanagha jýrip ketken. Sonda qonaq ýige ornalasqan kezde bir әiel úyaly telefon arqyly habarlasyp, ekeui jolyqqanda: «Hattyng bir danasyn preziydentting kensesine ózing tapsyr, ekinshisin maghan berip, habaryn kýt», - degen. Saqtaghanov solay istegen. Bir kýnnen song ony syrtqa shaqyryp, esik aldynda túrghan qymbat inomarkanyng jýrgizushisi aldynghy oryngha otyrghyzghan. Artqy orynda otyrghan beytanys bireu onyng artqa qaramauyn ótinip, preziydentke hatty alghan da, ony oghan qolma-qol tapsyratynyn aityp, habarlasyp túru ýshin telefon nómirin bergen. Odan song mәshina shúghyl jýrip ketken.

«Detektiyv» hikayagha úqsas búl oqighanyng nemen tynghany әzirshe belgisiz...

Jasaral Quanyshәliyn,

Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetinin

aqparattyq top jetekshisi.

Almaty qalasy,

2012 jyldyng 12-sәuiri.

«Abay-aqparat»