حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ بۇگىن اقتاۋدان جەتكىزگەن قوسىمشا حابارى بويىنشا، 12-ءشى جانە 13-ءشى ءساۋىر كۇندەرى وتكەن 13-ءشى جانە 14-ءشى سوت وتىرىسىندا سوتتالۋشىلار تەرگەۋ كەزىندە وزدەرىنىڭ كورسەتۋلەرىنىڭ بارلىعىن ازاپتاۋلار ناتيجەسىندە بەرگەندەرىن مالىمدەپ، ايتقاندارىنان جاپپاي باس تارتقان.

13-ءشى سوت وتىرىسى

وسىعان وراي انىقتاي كەتەلىك: كەشەگى رەپورتاجدا سوتتالۋشى نارىن دوسماعامبەتوۆ ءوزىن ۇرىپ-سوققان ءۇش تەرگەۋشىنىڭ اتى-ءجونىن اتادى دەگەن بولاتىنبىز، ال بۇگىنگى تۇسكەن تولىعىراق مالىمەتكە سايكەس، ول ءوزىن التى پوليتسەي، ياعني - نۇرجان جانداربەكوۆ، ءابدىراسۋل وتەشەۆ، قالدىباي (كامانباي ەمەس) اۋەزوۆ، اسىلان تولەباەۆ, فاميلياسى ەسىنە تۇسپەگەن ماقسات دەگەن بىرەۋ جانە تاعى ءبىر بەيتانىستىڭ قيناعانىن ايتقان ەكەن. ناقتىلاي تۇسسەك، قابىرعالارىن سىندىرعان، بۇيرەگىن زاقىمداعان جانە تاعى باسقا دەنە جاراقاتتارىن كەلتىرگەن.

حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ بۇگىن اقتاۋدان جەتكىزگەن قوسىمشا حابارى بويىنشا، 12-ءشى جانە 13-ءشى ءساۋىر كۇندەرى وتكەن 13-ءشى جانە 14-ءشى سوت وتىرىسىندا سوتتالۋشىلار تەرگەۋ كەزىندە وزدەرىنىڭ كورسەتۋلەرىنىڭ بارلىعىن ازاپتاۋلار ناتيجەسىندە بەرگەندەرىن مالىمدەپ، ايتقاندارىنان جاپپاي باس تارتقان.

13-ءشى سوت وتىرىسى

وسىعان وراي انىقتاي كەتەلىك: كەشەگى رەپورتاجدا سوتتالۋشى نارىن دوسماعامبەتوۆ ءوزىن ۇرىپ-سوققان ءۇش تەرگەۋشىنىڭ اتى-ءجونىن اتادى دەگەن بولاتىنبىز، ال بۇگىنگى تۇسكەن تولىعىراق مالىمەتكە سايكەس، ول ءوزىن التى پوليتسەي، ياعني - نۇرجان جانداربەكوۆ، ءابدىراسۋل وتەشەۆ، قالدىباي (كامانباي ەمەس) اۋەزوۆ، اسىلان تولەباەۆ, فاميلياسى ەسىنە تۇسپەگەن ماقسات دەگەن بىرەۋ جانە تاعى ءبىر بەيتانىستىڭ قيناعانىن ايتقان ەكەن. ناقتىلاي تۇسسەك، قابىرعالارىن سىندىرعان، بۇيرەگىن زاقىمداعان جانە تاعى باسقا دەنە جاراقاتتارىن كەلتىرگەن.

ودان كەيىن سوتتالۋشى نۇرلان اسقارۇلى سۇرالىپ، ول 16-جەلتوقسان كۇنى قالتاسىندا ۇيالى تەلەفون بار كۇرتەشە تاۋىپ العانىن، ول كۇنى ونىڭ يەسىن ىزدەمەگەن سەبەبى - قالا بويىنشا ۇيالى بايلانىس جۇيەسى ىستەمەگەندىكتەن، كەيىن ىزدەمەك بولعانىن، ال تۇتقىندالعان كەزدە بۇل جونىندە  پوليتسياعا ءوزى مالىمدەپ، تەلەفوننىڭ جاتقان جەرىن كورسەتكەنىن ايتقان. «ءسىز ءوزىڭىزدىڭ تەرگەۋ ساتىسىندا ر.تولەتاەۆا، ت.ساقتاعانوۆ، ن.اجىعاليەۆالارعا قاتىستى بەرگەن كورسەتۋلەرىڭىزدى راستايسىز با؟» - دەگەن سۇراققا: «راستامايمىن، سەبەبى مەنى باسىمنان ترۋبامەن ۇرىپ، قورقىتىپ، فوتوسۋرەتتەر كورسەتكەن سوڭ شىداماي، كورسەتۋگە ءماجبۇر بولدىم»، - دەگەن. «كىمدەر ۇرىپ-سوقتى؟» - دەگەن سۇراققا: «ولار كوپ بولدى، ماسكا كيگەن ومون-دار، مەنىڭ ەسىمدە قالعانى تەك تەرگەۋشى قالدىباي اۋەزوۆ»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن.

سوتتالۋشى، بەس بالانىڭ اكەسى شابدال وتكەلوۆ ءوزىنىڭ 15-جەلتوقساندا الاڭدا بولعانىن، سول كەزدە كەيبىر ازاماتتار وزدەرىنىڭ كيىز ۇيلەرىن بيلىك الاڭعا ورناتقىسى كەلەتىنىن بىلگەن سوڭ بۇعان كەلىسپەي، كەتىپ قالعاندا ولاردىڭ سوڭىنان پوليتسەيلەردى جىبەرىپ، كەرى قايتارعانىن ءوز كوزىمەنە كورگەنىن، 16-جەلتوقساندا پوليتسەيلەر شەبى مۇنايشىلار كيىمىن كيگەندەردى وزگە قالالىقتاردان ءبولىپ الىپ، ەرەۋىلشىلەر ەشقانداي ءتارتىپ بۇزباسا دا، ولاردى الاڭنان ىعىستىرىپ شىعارۋعا تىرىسقانىن ايتقان. ال، وزىنەن تەرگەۋ كەزىندە «قاجەت» كورسەتۋلەر الۋ ءۇشىن جاڭاوزەن يۆس-ىنىڭ باستىعى راشيد قۇلىباەۆ جانە تاعى ءتورت تەرگەۋشى 10 ساعات بويى جاۋاپتاپ، قاشان ەسىنەن تانعانشا باسىنا تسەللوفان پاكەت كيگىزىپ، ودان سوڭ «دەمالدىرىپ» الىپ قايتادان كيگىزىپ ازاپتاعانىن، اۋىزى-مۇرنىن قولدارىمەن جاۋىپ تۇنشىقتىرعانىن، ۇرىپ-سوققانىن مالىمدەپ، بۇرىنعى كورسەتۋلەرىنىڭ بارلىعىنان باس تارتقان.

ال سوتتالۋشى، «قازمۇنايگاز» جۇمىسشىسى ەرتاي ەرمۇقانوۆ ءوزىنىڭ ەرەۋىلشىلەرگە ەشقانداي قاتىسى بولماعانىن، 20-جەلتوقسان كۇنى كوشەدە توقتاتىپ، ءماشيناسىنان سۇيرەپ شىعارىپ تۇتقىنداپ ء(سىرا، «مۇنايشى كيىمىن كيىپ جۇرگەندىكتەن بولسا كەرەك» دەپ ويلايدى), پوليتسيادا «بانكوماتتى توناعانىن» مويىنداتۋ ءۇشىن ۇرىپ-سوققانىن ايتىپ، ول دا بارلىق بۇرىنعى كورسەتۋلەرىنەن باس تارتقان. جانە سۇراۋ بارىسىندا ايىپتاۋ تارابى ونىڭ «قىلمىسى» جونىندە ەشقانداي دالەل كەلتىرە الماعان.

سوتتالۋشى مۇراتباي جۇماعاليەۆ 25-جەلتوقسان كۇنى شاقىرۋمەن پوليتسياعا ءوزى بارعانىن، ۇقك پولكوۆنيگى قىدىراليەۆ جاۋاپتاپ، قايتارىپ جىبەرگەنىن، بىراق كەلەسى كۇنى تاعى شاقىرىپ الىپ: «پوليتسەي قىزىلقۇلوۆ قىزمەت بابىندا جۇرگەن وعان سەنىڭ قارسىلىق كورسەتىپ، ءتىپتى قول جۇمساعانىڭ  جونىندە ارىز جازدى»، - دەپ، جاۋاپقا تارتقانىن ايتقان. الايدا، وسىعان وراي زالعا كورسەتىلگەن بەينەتاسپادا جۇماعاليەۆتىڭ ەشكىمگە ساۋساق ۇشىن دا تيگىزبەگەنى، كەرىسىنشە، شەپتە تۇرعان پوليتسەيلەردىڭ ونى دورەكى يتەرمەلەگەن كەزدە ونىڭ وڭ قولىن كوتەرىپ: «ادىلەت قايدا؟ زاڭ قايدا؟» - دەپ قايتا-قايتا سويلەگەنى انىق كورىنىپ جانە ەستىلىپ تۇرعان. ال، ايىپتاۋ جاعىنىڭ سۇراقتارىنا قاراعاندا، ونىڭ وسى سوزدەرى... تارتىپسىزدىككە شاقىرۋ رەتىندە باعالانعان!

مىنە، قادىرلى وقىرمان قاۋىم، سوتتالۋشىلاردىڭ «كىنالارى» جانە ايىپتاۋشىلاردىڭ «تەرگەۋ ادىستەرى». باعاسىن وزدەرىڭىز بەرىڭىزدەر...

14-ءشى سوت وتىرىسى

بۇل كۇنگى سوت وتىرىسى تاعى دا مۇراتباي جۇماعاليەۆكە قاتىستى بەينەجازبانى تالقىلاۋدان باستالعان. ايىپتاۋ تاراپىنىڭ پىكىرىنشە، ادامنىڭ قول قيمىلدارى مەن ايقايلاپ سويلەۋى (مەيلى ول... ادىلەت پەن زاڭدى تالاپ ەتسە دە!) ونى «جاپپاي تارتىپسىزدىكتەرگە قاتىسۋشى» رەتىندە ايىپتاۋ ءۇشىن تولىق «نەگىز» بولادى ەكەن! كەرەك دەسەڭىز، ول ءۇشىن ءتىپتى ادامنىڭ تەك... الاڭدا بولعانى دا جەتكىلىكتى-ءمىس!

ودان سوڭ ادۆوكاتتار جۋاسپاەۆا مەن سارسەنبينانىڭ سوتتالۋشى دوسماعامبەتوۆتىڭ بۇلتارتپاۋ شاراسىن وزگەرتۋ جونىندەگى تالاپ-تىلەكتەرىن سۋديا قاراۋسىز قالدىرعان.

ال بۇدان كەيىن، سوت وتىرىسىنىڭ اياعىنا دەيىن، التى ساعات بويى سوتتالۋشى تالعات ساقتاعانوۆ سۇرالعان. البەتتە، ونىڭ بارلىعىن رەپورتاجدا بۇگەلى-شىگەلى بايانداپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس، سوندىقتان تەك كەيبىر ماڭىزدى تۇستارىنا توقتالار بولساق، ولار مىناعان سايادى.

بىرىنشىدەن، ونىڭ الدىندا «مۇنايشىلار قۇقىقتارىن قورعايمىن» دەپ ۋادە بەرگەن كيىكباي ەشمانوۆ 2010 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا «وزەنمۇنايگاز»-دىڭ ديرەكتورلىگىنە تاعايىندالعان بويدا ول ۋادەسىن ۇمىتقان. كەرىسىنشە، اينالاسىنا سپورتشىلاردى جيناپ الىپ، مۇنايشىلاردى قورقىتۋ-ۇركىتۋ ارەكەتتەرىن جۇرگىزگەن. ال، ەرەۋىل كەزىندە ءبىر توپ جۇمىسشى گاراجدا وتىرعان كەزدە كۇتپەگەن جەردەن 10 ءماشينا ۇلكەن جىلدامدىقپەن كەلىپ توقتاپ، ىشتەرىنەن جۇگىرە شىققان سپورتشىلار ولاردى تيەپ الىپ، قالا سىرتىنا اپارعان دا، اياۋسىز ۇرىپ-سوعىپ: «ەگەر ەشمانوۆقا پروبلەما تۋدىراتىن بولساڭدار، وڭدىرمايمىز!» - دەپ ەسكەرتكەن.

ەكىنشىدەن، وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا جاڭاوزەنگە ۇكىمەتتىك كوميسسيا كەلگەن كەزدە ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى، يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، ساقتاعانوۆتىڭ اكەسىنىڭ تانىسى بولىپ شىققان ۆلاديمير ميروشنيكوۆ پرەزيدەنتكە حات دايىنداۋ جونىندە تالعاتقا ۇسىنىس جاساپ، ونى «ادرەسىنە جەتكىزەمىن» دەپ ۋادە بەرگەن. ال، 2-جەلتوقسان كۇنى ميروشنيكوۆ ساقتاعانوۆقا تەلەفون سوعىپ، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى ق.كوشەرباەۆ پەن پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ اتىنا ءبىر مازمۇنداعى ەكى حات جازىپ، سوندا جالاقىنىڭ تولەنبەۋى، ەرەۋىل بارىسى، وعان جەرگىلىكتى بيلىك، سونىڭ ىشىندە ەشمانوۆ قالاي جانە قانداي كەدەرگىلەر كەلتىرگەندىگى جونىندە بايانداپ بەرۋ كەرەك ەكەنىن ايتقان. سول كۇنى قارا ۆمW-مەن كەلگەن بەيتانىس بىرەۋ ءجۇزىن كورسەتپەي، ءماشينانىڭ قارا اينەكتى ەسىگىنەن: «بۇل ميروشنيكوۆتان»، - دەپ، كونۆەرت بەرىپ كەتكەن. ۇيگە كەلىپ قاراسا، ىشىنەن 900 دوللار شىققان. سول اقشامەن تالعات 3-جەلتوقساندا استاناعا ءجۇرىپ كەتكەن. سوندا قوناق ۇيگە ورنالاسقان كەزدە ءبىر ايەل ۇيالى تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، ەكەۋى جولىققاندا: «حاتتىڭ ءبىر داناسىن پرەزيدەنتتىڭ كەڭسەسىنە ءوزىڭ تاپسىر، ەكىنشىسىن ماعان بەرىپ، حابارىن كۇت»، - دەگەن. ساقتاعانوۆ سولاي ىستەگەن. ءبىر كۇننەن سوڭ ونى سىرتقا شاقىرىپ، ەسىك الدىندا تۇرعان قىمبات ينوماركانىڭ جۇرگىزۋشىسى الدىڭعى ورىنعا وتىرعىزعان. ارتقى ورىندا وتىرعان بەيتانىس بىرەۋ ونىڭ ارتقا قاراماۋىن ءوتىنىپ، پرەزيدەنتكە حاتتى العان دا، ونى وعان قولما-قول تاپسىراتىنىن ايتىپ، حابارلاسىپ تۇرۋ ءۇشىن تەلەفون ءنومىرىن بەرگەن. ودان سوڭ ءماشينا شۇعىل ءجۇرىپ كەتكەن.

«دەتەكتيۆ» حيكاياعا ۇقساس بۇل وقيعانىڭ نەمەن تىنعانى ازىرشە بەلگىسىز...

جاسارال قۋانىشالين،

حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ

اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.

الماتى قالاسى،

2012 جىلدىڭ 12-ءساۋىرى.

«اباي-اقپارات»