Q.Toqaev Astanada N.Nazarbaevtyng eskertkishin ashyp túryp “Halyqty auqymdy ózgeristerge talmay jetelegen Túnghysh Preziydent asa jauapty ózgeristerdin, auqymdy reformalardyng naqty iske asyrushysyna jәne Tәuelsizdigimizding simvolyna ainaldy” depti.

“Ózgerister” men “reformalardyn” jayy bәrimizge ayan. Al qashannan beri eks-preziydent tәuelsizdigimizding simvolyna ainaldy? Q.Toqaev qanday kriyteriylerge sýienip N.Nazarbaevty tәuelsizdik simvolyna tenep túr? 30 jyl boyy qol astynda qyzmet etip kele jatqan adam ózining bastyghyna qalay әdil bagha bere alady?

Jalpy әlemde preziydentterding sayasy múrasyna sayasatkerlerdin, sayasattanushylardyn, tarihshylardyn, azamattardyng bagha berui qalypty nәrse. Mәselen, AQSh-ta C-SPAN úiymynyng Historical Survey of Presidential Leadership atty reytingi bar. Ol reytingte 140-tan astam tәuelsiz tarihshy preziydentterdi kelesidey 10 kriyteriy boyynsha baghalaydy:

1. Eldi artynan erte aluy (Public persuasion);

2. Krizis kezindegi kóshbasshylyq;

3. Ekonomikany basqaru;

4.Moralidy avtoriytet boluy (Moral authority);

5. Syrtqy sayasat;

6. Ákimshilik basqaru qabileti;

7. Kongresspen qarym-qatynas;

8. El-júrtty biriktiretin maqsat-múrat qoya bilu (Vision/Setting an Agenda);

9. Ádiletti sýiyi;

10. Uaqyt kontekstinde kóshbasshylyq tanyta aluy.

Atalghan reytingte A.Linkolin, Dj.Vashington, F.Ruzvelit, T.Ruzvelit, D.Eyzenhauer, G.Trumen, T.Djefferson, Dj.Kennedi, R.Reygan jәne B.Obama alghashqy ondyqta túr. Osy ondyqtaghy sayasatkerlerdi AQSh tarihyndaghy eng ýzdik preziydentter degenmen amerikalyqtardyng basym kópshiligi kelisedi. Biraq eshkim osy on preziydentting eshqaysysyn “AQSh tәuelsizdigining simvoly” dep atamaydy. Sebebi memleketting tәuelsizdigi bir túlghanyng úlylyghyna baylap qoyatyn qúny bes tiyn dýnie emes.

Al jogharydaghy kriyteriylermen N.Nazarbaevtyng sayasy múrasyn bagha beretin bolsaq, mening oiymsha, eldi artynan erte alu, syrtqy sayasat jәne әkimshilik basqaru qabileti sekildi 3 kriyteriy boyynsha ghana N.Nazarbaevtyng preziydenttigin joghary baghalaugha bolady.

Koronavirustan ózge elding dәrigerleri arqasynda emdelip shyqqan, el ekonomikasynyng 55%-i 165 adamnyng qolynda shoghyrlanghan ekonomika qalyptastyrghan, “Qazaqstan-2050”-i el-júrttyng kýlkisin tudyratyn, korrupsiya men nepotizm jaylaghan memleketti jeke menshigindey basqaratyn sayasatkerdi qalaysha “Qazaqstan tәuelsizdigining simvoly” dep ataugha bolady?

Tәuelsizdigimizding simvoly – N.Nazarbaev, Q.Toqaev nemese odan keyin bolatyn preziydentter emes.

Tәuelsizdigimizding simvoly – ózining jәne ózgening konstitusiyalyq qúqyqtaryn biletin, syilaytyn, óz elinde ógeysimey, adal enbekpen bay-quatty ómir sýruge talpynatyn sanasy da, is-әreketi de tәuelsiz qazaqstandyqtar.

Shalqar Núrseyitovtyng jazbasy

Abai.kz