ق.توقاەۆ استانادا ن.نازارباەۆتىڭ ەسكەرتكىشىن اشىپ تۇرىپ “حالىقتى اۋقىمدى وزگەرىستەرگە تالماي جەتەلەگەن تۇڭعىش پرەزيدەنت اسا جاۋاپتى وزگەرىستەردىڭ، اۋقىمدى رەفورمالاردىڭ ناقتى ىسكە اسىرۋشىسىنا جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولىنا اينالدى” دەپتى.

“وزگەرىستەر” مەن “رەفورمالاردىڭ” جايى بارىمىزگە ايان. ال قاشاننان بەرى ەكس-پرەزيدەنت تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولىنا اينالدى؟ ق.توقاەۆ قانداي كريتەريلەرگە سۇيەنىپ ن.نازارباەۆتى تاۋەلسىزدىك سيمۆولىنا تەڭەپ تۇر؟ 30 جىل بويى قول استىندا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان ادام ءوزىنىڭ باستىعىنا قالاي ءادىل باعا بەرە الادى؟

جالپى الەمدە پرەزيدەنتتەردىڭ ساياسي مۇراسىنا ساياساتكەرلەردىڭ، ساياساتتانۋشىلاردىڭ، تاريحشىلاردىڭ، ازاماتتاردىڭ باعا بەرۋى قالىپتى نارسە. ماسەلەن، اقش-تا C-SPAN ۇيىمىنىڭ Historical Survey of Presidential Leadership اتتى رەيتينگى بار. ول رەيتينگتە 140-تان استام تاۋەلسىز تاريحشى پرەزيدەنتتەردى كەلەسىدەي 10 كريتەري بويىنشا باعالايدى:

1. ەلدى ارتىنان ەرتە الۋى (Public persuasion);

2. كريزيس كەزىندەگى كوشباسشىلىق;

3. ەكونوميكانى باسقارۋ;

4.مورالدى اۆتوريتەت بولۋى (Moral authority);

5. سىرتقى ساياسات;

6. اكىمشىلىك باسقارۋ قابىلەتى;

7. كونگرەسسپەن قارىم-قاتىناس;

8. ەل-جۇرتتى بىرىكتىرەتىن ماقسات-مۇرات قويا ءبىلۋ (Vision/Setting an Agenda);

9. ادىلەتتى ءسۇيۋى;

10. ۋاقىت كونتەكستىندە كوشباسشىلىق تانىتا الۋى.

اتالعان رەيتينگتە ا.لينكولن، دج.ۆاشينگتون، ف.رۋزۆەلت، ت.رۋزۆەلت، د.ەيزەنحاۋەر، گ.ترۋمەن، ت.دجەففەرسون، دج.كەننەدي، ر.رەيگان جانە ب.وباما العاشقى وندىقتا تۇر. وسى وندىقتاعى ساياساتكەرلەردى اقش تاريحىنداعى ەڭ ۇزدىك پرەزيدەنتتەر دەگەنمەن امەريكالىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى كەلىسەدى. بىراق ەشكىم وسى ون پرەزيدەنتتىڭ ەشقايسىسىن “اقش تاۋەلسىزدىگىنىڭ سيمۆولى” دەپ اتامايدى. سەبەبى مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگى ءبىر تۇلعانىڭ ۇلىلىعىنا بايلاپ قوياتىن قۇنى بەس تيىن دۇنيە ەمەس.

ال جوعارىداعى كريتەريلەرمەن ن.نازارباەۆتىڭ ساياسي مۇراسىن باعا بەرەتىن بولساق، مەنىڭ ويىمشا، ەلدى ارتىنان ەرتە الۋ، سىرتقى ساياسات جانە اكىمشىلىك باسقارۋ قابىلەتى سەكىلدى 3 كريتەري بويىنشا عانا ن.نازارباەۆتىڭ پرەزيدەنتتىگىن جوعارى باعالاۋعا بولادى.

كوروناۆيرۋستان وزگە ەلدىڭ دارىگەرلەرى ارقاسىندا ەمدەلىپ شىققان، ەل ەكونوميكاسىنىڭ 55%-ءى 165 ادامنىڭ قولىندا شوعىرلانعان ەكونوميكا قالىپتاستىرعان، “قازاقستان-2050”-ءى ەل-جۇرتتىڭ كۇلكىسىن تۋدىراتىن، كوررۋپتسيا مەن نەپوتيزم جايلاعان مەملەكەتتى جەكە مەنشىگىندەي باسقاراتىن ساياساتكەردى قالايشا “قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ سيمۆولى” دەپ اتاۋعا بولادى؟

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولى – ن.نازارباەۆ، ق.توقاەۆ نەمەسە ودان كەيىن بولاتىن پرەزيدەنتتەر ەمەس.

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولى – ءوزىنىڭ جانە وزگەنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن بىلەتىن، سىيلايتىن، ءوز ەلىندە وگەيسىمەي، ادال ەڭبەكپەن باي-قۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تالپىناتىن ساناسى دا، ءىس-ارەكەتى دە تاۋەلسىز قازاقستاندىقتار.

شالقار نۇرسەيىتوۆتىڭ جازباسى

Abai.kz