26 tamyz Qorghanys ministrligining tarihynda kezekti bir qayghyly data retinde qalmaq. El aman, júrt tynyshta Jambyl oblysyndaghy Bayzaq audanynyng manyndaghy әskery qoyma jaryldy.

Oblys júrty abyr-sabyr kýy keship, naqty aqparat kýtumen boldy. Jerdi silkindire jarylghan jarylghyshtardyng dausy tipti 300 shaqyrym jerdegi Týrkistan halqyna da estilip jatty. Jarylystyng hronologiyasyn ministrlik ókilderi aityp berdi.

Hronologiya

«26 tamyzda saghat 18.45-te «Ontýstik» ónirlik qolbasshylyghynyng injenerlik oq-dәri saqtau bazasy qoymalarynyng biri órtendi. 

Áskery bólimning órt sóndiru bólimderi órtti dereu oqshaulaugha kiristi. Áskery bólimning kezekshisi «Ontýstik» komandiyrining jedel kezekshi bólimine jәne Bayzaq audanynyng tótenshe jaghdaylar bólimine dereu habarlady. Barlyghy, birinshi kezende lokalizasiyagha 500-ge juyq adam tartyldy. Artynsha olardyng sany myngha jetkizildi. Órtti auyzdyqtaugha 31 әskery tehnika qatysty.

Órt sóndirushilerding baryn saluyna qaramastan, qoymalarda jarylystar bolyp jatty. Barlyghy 10-nan astam jarylys bolghany belgili.

Injenerlik oq-dәri alys qashyqtyqqa úshpaydy. Olardyng keybireui eki jyl búryn Arys qalasynan shygharylghan bolatyn. Úshu qashyqtyghy boyynsha qauipti oq-dәriler osy qoymada az mólsherde saqtalghan. Jarylys bolsa, jarqyshaqtar ýsh shaqyrymgha deyin jetui mýmkin. Sondyqtan jaqyn ornalasqan auyldardyng túrghyndaryn evakuasiyalau turaly sheshim qabyldandy», - dedi ministr.

Qoymada 500 tonnagha juyq jarylghysh zattar bolghan

Alayda jarylystyng saldary orasan. Ministrlik jarylys saldarynan 5 adamnyng qaza tapqanyn, әli de birneshe sarbazdyng baylanysqa shyqpay jatqanyn mәlimdedi. Búl degenimiz qaza tapqandar sany artuy mýmkin degendi bildiredi. Auruhanagha týrli jaraqat alyp, denesi kýiip, tәni tilimdelgen 88 adam jetkizildi. Olardyng arasynda auyr jaraqat alghan jandar da bar. Resmy derek boyynsha, qoymada 500 tonnagha juyq jarylghysh zattar bolghan.

Ministr Ermekbaev Arystan keyin aryna jýgingen be, osy joly óz erkimen aitpasa da, tilshining tilip týsken súraghynan keyin otstavkagha ketu jayly oiyn bildirdi.

Ermekbaevtyng otstavkasy

«Mening qazirgi basty mindetim jarylys saldary men zardabyn jong, al otstavkagha keletin bolsaq, jarylys jayly aqparat alghan sәtte-aq, men birinshi minutta otstavkagha ketu jayly sheshim qabyldadym. Men otstavkagha beremin, sheshimdi joghary jaq qabyldaydy», - dedi Preziydentti menzep.

Áriyne, esi dúrys qoghamda ministr Arystaghy jarylysta-aq, ornynan keter edi. Jay ketpey, tom-tom is arqalap, sot tabaldyryghyn tozdyrar ma edi. Biraq búl ókinishke oray bizding elde әzirge tek qiyal ghana.

Búl jarylys ministrlikting sabaq almaghanyn bildirdi. «Bireuding qateliginen sabaq alatyndar aqyldy, óz qateliginen ghana sabaq alatyndar aqymaq», - deytin sóz bar edi. Al biz óz qateligimizden de sabaq almappyz. Sonda kim boldyq?!

Arystaghy jarylys shyghyny - 173 mlrd tenge bolghan

Arystaghy jarylystyng saldary súmdyq edi. Tútas qala halqy bosyp ketti. Beybit kýn astynda bala-shaghasyn qúshaqtap, óz elinde bosyp ketti. Jaqyn auyl-aymaqqa uaqytsha kóshirildi. Jarylystan 4 adam qaza tauyp, 80-nen astam jan jaralanghan edi. Sol jarylystyng shyghyny 173 mlrd tengege teng dep esepteldi. Búl orasan zor qarjygha memlekettik qorghanys salasynyng tútas bir bóligin qamtamasyz etuge bolady. Ol shyndyq.

Arystaghy jarylysqa qatysty ministr Ermekbaev keshirim súraudan bas tartyp, otstavka jayly jaq ashpaghan edi. Aytpaqshy, jarylysty tipti, tabighy apatqa da tenedi. Kýlkili.

«Búl bizding kinәmiz deuge bolmaydy. Búl tabighy apat. Árbir arsenaldyng qauipi bar. Ázirge halyqtan keshirim súraudyng esh sebebin kórip túrghan joqpyn», - degenin úmytqan emespiz.

Jarylys bolghan kýni myndaghyn ýy zaqymdanyp, Arystyng 40 mynnan astam túrghyny Shymkent qalasy men tóniregindegi eldi-mekenderge evakuasiyalanghan bolatyn. Olar keyinirek Arysqa qayta oralghan. Resmy mәlimet boyynsha, qaladaghy 7527 ýy men kópqabatty 103 túrghyn ýy zaqymdanghan. Paydalanugha jaramsyz bolyp qalghan 420 ýy men 3 kópqabatty túrghyn ýy qúlatylghan. Búl memlekettik budjetke, sayyp kelgende salyq tóleushining qaltasyna soqqy. Osynday shyghyn әkelgen jarylysty ministrlik «tabighy apat» dep, jyly jappaq bolyp edi, aragha eki jyl uaqyt salyp «tabighy apat» taghy qaytalandy.

Ermekbaevtyng eki jolghy mәlimdemesi

Aytpaqshy, ministrding sol jarylystaghy mәlimdemesin qaranyz:

«Qúqyq qorghau organdary tergeu jýrgizip jatyr, barlyq boljamdar qarastyrylyp jatyr: adam faktory, órt qauipsizdigi erejesin búzu, salaqtyq, tehnikalyq sebepter, mysaly, elektr jelilerining túiyqtaluy, himiyalyq reaksiya beru. Qasaqana órteu men diyversiya sekildi boljamdardy da qarastyryp jatyrmyz»,- degen edi Ermekbaev.

Endi keshegi jarylysqa qatysty mәlimdemesine kóz jýgirtelik.

«Biz әr týrli sebepterdi qarastyryp jatyrmyz. Búl qauipsizdik erejeleri men talaptarynyng búzyluynan boluy mýmkin. Ózdiginen tútanu, himiyalyq reaksiya, qasaqana órteu nemese diyversiya núsqalaryn da qarastyramyz», - dedi qorghanys ministri Núrlan Ermekbaev brifing kezinde.

Eki jyl ishindegi núsqalar birdey, bir-eki sózi ghana auysypty. Shablondy jauaptar men shablondy núsqalar.

Halyqtyng biylikke degen senim kapitaly sarqylyp, bitkeni qashan. Bitpegende, tausylmaghanda, sarqylmaghanday qaytsin. Óz qateliginen sabaq almaghandar biylik tizginin ústap otyrsa. Ministr otstavkagha ketip, qútylar. Al qaza tapqan bestikting jany qaytpas, jaralanghandardyng tәnindegi tyrtyghy tartylmas.

Nege ministrlik Arystaghy jarylystan keyin әskery qoymalardy eldi-mekenge әkelip, taqap qoyghan? Nege Arystaghy jarylghyshtyng jartysyn birden qúrtpay, basqa qoymagha tasyghan? Súraq kóp, boljam kóp, jauap joq. Jauapty qúzyrly organdar jiti tekseris arqyly aita jatar...

Ka Myrza

Abai.kz