Qazaq-Qytay shekarasyndaghy qandy qasap­qa qatysty mәsele ushyghyp barady. Ushyqpaghande she, biyliktegiler әldeneni býldirgen­dey býgejektey berse. Qúzyrly organdar shyndyqty jasyrghan sayyn ósek órship, onyng jalyny preziydent N.Nazarbaevtyng ózine de tiyip jatyr... 14 shekarashy men qoryqshynyng ólimine qatysty resmy aqparatqa eshkim sengen joq. Tipti "tordaghy búlbúl" Ertisbaevtyng ózi de. Toy-tomalaq pen ólim-jitimdi talghay bermeytin ertisbaevtar "Norvegiyada Breyvik degen bireu jetpisten astam adamdy bir ózi qyryp salmady ma?!" dep órekpigenimen, óz ótirigine ózi senbeytini kózinen kórinip túrdy.

"KUÁGERLERDING KÓZIN QÚRTYP JATYR"

Keshe gazet shygharudyng qamymen abyr-sabyr bop jatqanymyzda redaksiyagha Alakól audanynyng Ýsharal qalasynan bir oqyrmanymyz telefon soqty. Aty-jónin aitqysy kelmedi. Ol býy deydi: "Ýsharal qalasy adam tanymastay ózgerip ketti. Qala emes, әskery garnizon dersin. Aytpaghym - Alakól audanynda әskeriyler biri­nen song biri ólip jatyr. Búdan bir-eki kýn búryn ghana Ýsharal - Dostyq tas jolynda әskeriyler mingen jenil kólik ózenge qúlap, bir ja­uynger qaza boldy. Taghy bir­neshe adam joghalyp ke­tip­ti. Osy senderge kýdikti kórinbey me? Meninshe, búlar kuәgerlerding kózin qúrtuda. Mening úlym da - ofiyser. Soghan uayymdaymyn...".

Qazaq-Qytay shekarasyndaghy qandy qasap­qa qatysty mәsele ushyghyp barady. Ushyqpaghande she, biyliktegiler әldeneni býldirgen­dey býgejektey berse. Qúzyrly organdar shyndyqty jasyrghan sayyn ósek órship, onyng jalyny preziydent N.Nazarbaevtyng ózine de tiyip jatyr... 14 shekarashy men qoryqshynyng ólimine qatysty resmy aqparatqa eshkim sengen joq. Tipti "tordaghy búlbúl" Ertisbaevtyng ózi de. Toy-tomalaq pen ólim-jitimdi talghay bermeytin ertisbaevtar "Norvegiyada Breyvik degen bireu jetpisten astam adamdy bir ózi qyryp salmady ma?!" dep órekpigenimen, óz ótirigine ózi senbeytini kózinen kórinip túrdy.

"KUÁGERLERDING KÓZIN QÚRTYP JATYR"

Keshe gazet shygharudyng qamymen abyr-sabyr bop jatqanymyzda redaksiyagha Alakól audanynyng Ýsharal qalasynan bir oqyrmanymyz telefon soqty. Aty-jónin aitqysy kelmedi. Ol býy deydi: "Ýsharal qalasy adam tanymastay ózgerip ketti. Qala emes, әskery garnizon dersin. Aytpaghym - Alakól audanynda әskeriyler biri­nen song biri ólip jatyr. Búdan bir-eki kýn búryn ghana Ýsharal - Dostyq tas jolynda әskeriyler mingen jenil kólik ózenge qúlap, bir ja­uynger qaza boldy. Taghy bir­neshe adam joghalyp ke­tip­ti. Osy senderge kýdikti kórinbey me? Meninshe, búlar kuәgerlerding kózin qúrtuda. Mening úlym da - ofiyser. Soghan uayymdaymyn...".

Aty-jónin aitqysy kelmegen oqyrmanymyz kóp nәrseden habardar siyaqty kórindi. Suyrtpaqtatyp syr tartyp kórip edik, "bas jaqqa" barysqysy kelmedi.

Apyr-ay, ә! Birden kom­piu­terding tintuirine jarmasyp, búghan qatysty qasandau bir aqparat taptyq. Almaty oblystyq IID-ning baspasóz hatshysy Kóbeyhan Núrahmet bylay depti: "Almaty oblysynyng Ýsharal - Dostyq tas jolynda ýsh әskery adam jol apatyna úshyrady. "Mersedes" kóligining audarylyp ketip, sugha qúlauynyng saldarynan 1969 jyly tughan әskery adam qaza boldy. Onyng denesin sudan qútqarushylar alyp shyqty. Jaraqattanghan taghy birine medisinalyq kómek kórsetil­gen son, ýiine qaytaryldy. Kó­lik­ting jýrgizushisi men Ýsharal qalasynda qyzmet etetin ta­ghy bir ofiyser iz-týzsiz joghalyp ketken".

Baspasóz hatshysynyng sózine sensek, "әskeriyler mingen kólik eni 3 metrlik ózenge qúlap týsken. Ózen­ning aghysy qatty bolghandyqtan, kólikti aghyzyp әketken. Joghalghan әskeriy­lerdi qútqarushylar izdep jatyr, ózenning kólik qúlaghan arnasy beki­tildi".

Búl kezdeysoqtyq pa, әlde әdeyi jasalghan qastandyq pa? Songhy kýnderi Almaty oblysynyng Alakól audanynda týsiniksiz jaghdaylar bolyp jatyr. Aldymen "14 adamdy óltirgen - osy" dep, bir qazaq jigi­tining suretin taratty. Odan keyin 19 jastaghy jasóspi­rim­di "qúlaghynan sýirep әkep" qylmysker jasady. Múnan song әskeriyler joghalyp, taghy biri óldi. Týsi­niksiz...

BÚL NE QYLGhAN "LEKSUS"?

Senbi kýni Taldyqorghan garnizonynyng әskery prokuraturasy "Arqankergen­degi" oqighagha qatysty zattay aighaqtardy kórsetti. Áskery prokuror Dastan Sekenov aighaq retinde kapitan Kere­ev­ting tapanshasy, kýrtesi men shalbary, noutbugi, úyaly telefondary jәne 12 myng tenge­sin kór­setetinin eskertti. Búl zattardyng bәri de Vladislav Chelahtan alynghan. Júrt múnyng bәrine jay ghana kózboyaushylyq dep qaraytyn edi, tek ta­ghy bir týsiniksiz jayt bolmasa...

Tergeushiler bir jauyn­gerding neke saqinasyn tauyp alghan. Saqinany qaza bolghan azamattyng jary tanyghan. Saqinagha tildey qaghaz ilip, qay kýni, qay jer­den tabyl­ghanyn jazghan. Onda bylay deydi: "Koliso izyato 09.06.12 pry osmotre a/m "Leksus"               V 311SHO opoznanie A.Iman­baevoy".

Júrtty kýdik­ten­dirgen de osy. Búl ne qylghan "Leksus"? Shekarashylardyng taugha "Lek­suspen" barghanyna kýmә­n zor. Onyng ýstine saqinany tek 9 mausymda ghana tapqany da kýdikti. Búrnaghy kýnderi bir­qatar basylymdarda oqigha bolghan jerding tónireginde әldekimderding nómiri joq bir djipti órtep ketkeni aitylghan-dy. Múny Pekinde preziydent N.Nazarbaev ta sóz etti. Endeshe, búl qymbat kólikting kim­diki ekeni nege jariyalanbaydy?

Taghy bir sәikessizdik kózge úryp túr. "Chelah óz er­kimen berilgen joq, ony shekarashylar naryady ústady", - dedi әskery prokuror D.Sekenov.

Alghashqyda "Chelah ózi kel­di" degen aqpar taraghan. Ar­tynan ishki ister ministri Qalmúhambet Qasymov "Chelahty qystauda tyghylyp jat­qan jerinen biz ústadyq" dedi. Sonda Chelahty kim ús­taghan? Shekarashylar ma? Álde poliyseyler me? Bәlkim, birigip ústaghan shyghar? Onda nege әrqaysysy "kórpeni" ózine tartady? Kimning sózine senemiz: әskery prokurordyng ba, ministrding be?

ÚQK TÓRAGhASY NENI MÁLIMDEDI, PREZIYDENT NE ISTEDI?

2006 jyly memleket jәne qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbayúly men onyng se­rikterine qastandyq jasalghanda ÚQK-ning sol kezdegi tóraghasy N.Dýtbaev preziydent N.Nazarbaevqa jaghdaydy mәlimdedi deytin әngime esinizde me? Múny preziydentting qyzy D. Nazarbae­va ózining "Dejavu" dey­tin atyshuly maqalasynda jazghan. Ol sonda bylay degen: "2006 jyldyng aqpany... ÚQK-ning tóraghasy N.Dýtbaev birden jaghdaydy memleket basshysyna mәlimdep, qastandyqqa qatysty ózining boljamyn aitqan: ne - Rahat Áliyevtin, ne - Timur Qúly­baev­tyn, ne - Qayrat Satypaldynyng qatysy bar...".

Múny ne ýshin aityp otyrmyz? El arasynda mynaday da әngime jýr: "Qa­zaq-Qytay shekarasyndaghy oqighadan song ÚQK-ning qazirgi tóraghasy N.Ábiqaev­ty preziydent shaqyryp alyp, jaghdaydy mәlim­deudi talap etken. Ábiqaev búl qylmysqa qay generaldyng qatysy bar ekenin aitqanda preziydent sylq etip ornyna otyra ketipti-mys".

Mine, ósek-ayang preziy­dentting ózin de sharpydy deuimizding sebebi - osy. Eger shynayy aqparatty jasyru osylay jal­ghasa berse, búdan zorghysyn estiymiz әli.

"ESIRTKI JOLY"

Ýsharalgha baryp, neme­resine jolyghyp qaytqan aqsaqal Vladimir Chelah Almatyda baspasóz mәslihatyn ótkizip, mәlimdeme jasady. Vladimir Chelahtyng sózinshe, ol Vladiy­slavqa: "Vladiyk, úlym, sening jazyqsyz ekenindi biletin adamdar bar. Eger seni bireuler qorqytsa - qoryqpa", - depti.

Sonday-aq ol "Arqankergen" shekara beketining túsynan "esirtki joly" ótedi dep esepteydi. Chelahtyng atasy resmy aiypty týbegeyli moyyndamaytynyn mәlim­dedi. "Áldekim ózderining berekesiz әreketterin jasyryp otyr. Nege ekenin aitayyn. Maghan qoryqshynyng eki kýn búryn - 30-yna deyin oqqa úshqanyn aitty. Yaghny oqigha shekarashylar postqa kelmey túryp bolghan. Shekarashylardyng postqa qay kýni kelgeni jariya etilmeydi. Baspasózding jazuynsha, olar 28-i kýni kelgen. Mening oiymsha, nemeremdi paydalanu arqyly әldekimder qylmysynyng izin jasyrghan", - deydi ol.

Vladimir Chelahqa "Ar­qankergende" "esirtki joly" ótetinin kim aitqan? Neme­resi aitty ma, әlde búl júrt auzynda jýrgen sóz be?

Asa auyr qylmysqa qa­tysty oiymyzdy bir týiip tastaytyn túsqa jetken siyaqtymyz. Tergeuding boljamdaryna júrt senbeydi, sen­diru mýmkin de emes. Al endi jogharydaghylar júrttyng "auzyna qaqpaq qoyghysy kelse", kinәlini sheni men shekpenine qaramay jauapqa tartuy kerek. Eger búlay etpese, halyq asa auyr qylmysty ashyldy dep esep­temeydi. Dәl Zәkeng men Altekene qastandyq jasalghan kezdegidey...

Bas prokuratura Vladislav Chelahtyng on tórt adamdy qalaysha jayratyp salghanyn jipke tizip berse de, oghan senetinderding qatary az. Qarapa­yym halyqty bylay qoyghanda, sarapshylar men osy salagha birtaban jaqyn әskery adamdardyng ózi resmy derekke kýmәn keltiredi. Tómende birqatar belgili adamdardyng pikirin úsyndyq.

Nikolay KREMENIYSh,

KSRO batyry, Aughan soghysynyng ardageri:

- Eng birinshi, atyl­ghan oqtardyng qansha qarudan atyl­ghany belgisiz. Sonymen qatar avtomat atylghanda, onyng ýnin estimeu mýmkin emes. Barlyq sarbazdardy pyshaqtap tastady dese, sóz basqasha. Al mynau qylmys boyynsha әrbir әskery azamatty avtomatpen óltirgen degen derek bar. Sonda qalay? Sarbazdar ózining kezegi kelgenshe V.Chelahtyng ózine oq atuyn kýtip jatqany ma? Men V.Chelahtyng búl qylmysty jasaghanyna ýlken kýmәnim bar. Birinshiden, qylmys jasaghan sarbazdyng psihikasyna qatys­ty boljamdar aityluda. Rasynda Vladislavtyng psihikasynda auytqushylyqtar bar bolsa, onda әskery komissiya qayda qarady? Árbir azamattyng densaulyghyn jiti tekseru - әskery komissiyanyng min­deti. Sonda densaulyghynda kinә­raty bar balany әskerge jibergeni me? Jalpy, Arqankergen oqighasyna qatys­ty aqparat óte az. Sondyqtan qazir naqty pikir aitu da qiyn. Desek te, mening payymdauymsha, sarbazdardy shekara beketine barghanda-aq әl­de­kimder kýtip alghan siyaqty. Áytpese, serikterin jayratyp saldy degen V.Chelahtyng ózimen birge avtomat emes, tapansha aluy qalay? Mәselen, men Vladislavtyng ornynda bolsam, birden avtomatty ala keter edim. Qoryta aitqanda, qylmysty tekserudin qazirgi betalysy qisynsyz.

Ámirbek TOGhYSOV, zeynettegi general:

- Jalghyz Chelahtyng býkil sarbazdardy qyryp saluy - qisyngha syimaydy, mýmkin emes. Oilap qaranyzshy, sonda Vladislav Chelah qaruyn kezengende, eshbir sarbaz qarsylyq kórsetpegeni me? Jap-jas balanyng jarty jyl boyy әskery mindetin birge atqaryp jýrgen әriptesterin jayratyp saluy aqylgha syimaydy. Oqighanyng barysyna qarap, saraptap kórseniz, qylmysty jasaghandar tәjiriybeli adam ekeni anyq bayqalady. Menin­she, esirtki satumen ainalysatyndardyng ne bolmasa, eks­tre­misterding osy qylmysqa qa­tysy boluy mýmkin.

Bir avtomatpen on tórt adamdy mert qylu mýmkin emes. On tórt adamnyng әl­debireui qarsylasyp, kýsh kórsetui mýmkin ghoy. Arqankergen shekarasyndaghy jaghdaydy sayasatker Zamanbek Núrqadilovting ólimine úqsatyp otyrmyn. Kezinde onyng ólimi­ne qatysty ózin-ózi ýsh ret atyp, sonynan ózining basyna "kontrolinyi" oq atty degizip, isti jauyp edi. Arqankergendegi jaghday da sol ssenariyding sýrleuimen jol tartqan siyaqty. Sonymen qatar, shekara әskeriyleri tek qana avtomatpen jýredi. Al V.Chelahtan tapanshanyng tabyluy qalay? Áskery tәrtip boyynsha shekarashylargha avtomattan oq atudy ýiretedi. Sonda V.Chelahqa tapanshanyng nendey qajettiligi boldy? Meninshe, qylmystyq jaghday shekarashylar men әldekimderding arasyndaghy qaqtyghystan bolghan jaghday siyaqty.

Rasul JÚMALY, sayasattanushy, "Ekskluziyv" jurnalynyng bas redaktory:

- Bir sarbaz on bes adamdy óltirdi degenge senu - qiyndau dýniye. Álemde azyn-aulaq bolsa da múnday siyrek jaghdaylar bolghan. Byltyrghy jyly Norvegiyada bir jauynger birneshe adamdy qyryp tastady. Biraq ony bizding shekaradaghy jaghdaymen salystyrugha bolmaydy. Birinshiden, sóz bolyp otyrghan Chelah Breyvik siyaqty maniyak, esi auysqan emes siyaqty. Ekinshiden, aitarlyqtay tәjiriybesi joq, әskery mashyqtardy bilmeytin on toghyzdaghy jigit. Ýshinshiden, hattarda jazylghan zastavadaghy qatarlas sarbazdargha qatysty kózqarasy әlgindey әreketterge barugha negiz bolmaytyn siyaqty. Tórtinshiden, mert bolghandar - qatardaghy beybit azamattar emes, әrqaysysy qaru asynghan, belgili bir dayyndyqtan ótken sarbazdar. Chelah әskerge janadan shaqyrylghan bolsa, kópshiligi kelisimshartpen júmys istep jýrgen kәsiby әskerler.

Tergeu amaldary meylinshe ashyq, jariya, anyq jýrgizilui kerek. Isti tezirek jauyp tastaugha jol bermeu kerek. Sebebi jogharydan sonday tapsyrma kelgenimen, búl is bәribir úmytyla qoymaydy. Qayta kerisinshe, biylik, qúqyq qorghau, tergeu organdaryna odan әrmen senimsizdik úyalatady. Búghan deyin Zamanbek Núrqadilov, Altynbek Sәrsenbayúly qaza tapqanda keltirilgen resmy derekter tym mardymsyz boldy. Ári búl qúqyq qorghau organdaryna degen senimdi qatty tómendetti. Tipti qazir qúqyq qorghau organdary shyn aqparatty taratqan kýnning ózinde olargha senu-senbeui ekitalay.

Tergeu oryndary birin-biri joqqa shygharatyn mәlimdemeler jasady. Aldymen qannan alkogoli tabyldy dese, sosyn tabylmady dep shyqty. Birde on eki adam, endi birde on tórt adam, endi kelip on bes adam mert boldy deydi. Dәl osylay shekarada on bes adamdy qyryp ketken jaghday bolghan emes. Múndaydy tek Rembo tәrizdi kinolardan ghana kóretin edik.

Arat NARMANBETOV, ÚQK-ning otstavkadaghy polkovniygi:

Arqankergende qoyan-qoltyq úrys boluy mýmkin

- Búl oqighada kýmәndi dýnie óte kóp. Birinshiden, 15 adamgha avtomattan oq atu hronometrajgha sәikes kelmeydi. Asyp ketse, eki rojok patron sany atylu kerek. Adamdar ózderin atyp tastaghansha qol qusyryp otyrghan joq qoy. Olar qalayda da qarsylasuy kerek. Óz basym jýrgizgen hronometrajda oqigha uaqyt me­jesine sәikes kelmeydi. Ekin­shiden, shekara beketindegi qúramnyng ýshten biri naryadta túrugha tiyis. Yaghny shekara syzyghynda baqylau jasap, qúpiya qyzmet atqarady. Taghy ýshten biri shekara beketindegi ishki qyzmetke júmylady. Qalghan ýshten biri kazarmada qalyp demalady. Kýndiz-týni saqtalatyn tәrtip osy. Ýshinshiden, Chelahty múnday qylmysqa ne iytermeledi, onyng sebebi men ýshin týsiniksiz.

Búl turasynda qyzmet­testerim­men sóilestim. Shekara beketindegi әskerde әlimjettik ózge әskery bólimshelerdegidey emes. Olar da múny rastady. Qansha degenmen shekarada ornalasqan jәne ÚQK-ge qaraydy, arnayy barlau bólimi bar. Qysqasy, ýstinen baqylaytyndar óte kóp.

Sonda ol aqyl-esinen adas­qandyqtan qylmysqa bardy ma? Meninshe, aqyl-esinen adas­ty degenning ózi birtýrli termiyn. Sebebi shekaralyq әskerge anau-mynaudy emes, әbden iriktilgen saydyng tasynday jigitterdi alady. Aqyl-esi dúrys bolmasa, arnayy bólim ony birden bayqar edi.

- Sizdinshe, Arqankergende shyn mәninde qanday oqigha bolghan?

- Syrttan jau shapty de­gen­di joqqa shygharugha bolmas. Biraq Qytay nemese ózge jaqtan emes. Mening boljauymsha, búl jerde jeke klandyq kiykil­jinder men klanaralyq kýres boluy mýmkin. Oghan qúqyq qorghau men arnayy qyzmetting "Alifa", "Arlan" tәrizdi bólimsheleri tartyluy yqtimal. Yaghny koniunk­turalyq maqsatta kek alyp, ayaqtan shaluy da ghajap emes.

Chelahtyng aqyl-esi dúrys emes dese, tergeu kezinde mindetti týrde janynda psihiator boluy tiyis. Eger Chelah aqyl-esinen adasyp qylmys jasady dese, tergeushi odan jauap al­ghanda aqyl-esi dúrystalyp qalyp pa? Múnday kezde ol "tughan sheshemdi óltirdim" dep te bar kinәni óz moynyna ala saluy mýmkin. Oghan kinәsin moyyndatu ýshin 37-jyldaghyday tyrnaq pen sausaghynyng arasyna iyne tyghudyng qajeti joq.

- Arqankergenge әldebir sheni joghary adamdar baryp demalypty, búl solardyng jasaghan isi eken deytin әngimeler órip jýr.

- Eger ol jerge VIP-sheneu­nikter barghan bolsa, qasynda olardy alyp jýretin jeke kýzeti, arnayy dayyndyqtan ótken adamdary boluy kerek. Búl boljamdy da teksergen jón.

Shekarashylar shekara be­ketine ne ýshin bardy, onda ne istedi, osy jaghy týsiniksiz bolyp túr. Meninshe, búlar ózining tikeley mindeti - shekara kýzetimen ainalysqan joq. Sebebi barlyq mәiitter kazarmadan tabyldy.

Jogharyda aitqanymday, olar ýshke bólinui kerek. Bir bóligi ýnemi shekara syzyghynda jýrmese, ol kýzetsiz qalady. Soghan qaraghanda, shekarashylar әldebireuding sharuashylyghyn kýzetip, sonda júmys istegen boluy da yqtimal. Onyng ýstine eki kýn boyy baylanys bolmaghanymen, Sary­bókterdegi shekara zastavasy búlargha izdeu salghan joq. Tap bir onda túrghan týk joq, bәlkim, júmystan qoldary tiymey jýrgen shyghar desken bolar. Soghan qaraghanda baylanys­qa shyqpau olar ýshin ýiren­shikti jaghday ma dep qaldym. Shekara beketindegi әsker kem degende kýnine ýsh ret bayla­nys­qa shyghuy kerek. Shyqpady ma, tikúshaqpen on bes minutta jetip baratyn jerge eki tәulikte әreng jetti.

- Chelah ústalghanda janynan noutbuk tabyldy delindi. Sarbaz shekarada noutbukti qaytedi?

- Noutbukti tauda qaytsin? Jaqyn eldimeken shalghayda. Sputnik nemese symsyz iyn­ternetting boluy mýmkin emes. Áldebir zatty basyp shygharmaq boldy desen, onyng quaty eki kýnge jetpeydi. Qysqasy, aqylgha syimaytyn nәrse. Bәlkim, ol qylmysty jasady degenge sendiru ýshin qalaymaqanda jasap shygharghan nәrsesi shyghar.

- Qoryqshy Ruslan Kimning denesinen oqtan bólek pyshaqtyng izi tabylypty.

- Qatelespesem, odan bólek basqa sarbaz denesinen pyshaqpen salynghan jaraqat izi tabyldy. Demek, búl jerde qoyan-qoltyq úrys bolghan.

- Saraptama shekarashylar alkogoli ishpegen degen qorytyndy shyghardy. Órtelip ketken mәiitterden alkogoli ishken-ishpegenin anyqtau mýmkin be?

- Alkogoli ishkenin anyqtau ýshin qan alady nemese asqazannan anyqtaydy. Al órtenip ketken, kýl-talqany shyqqan sýiekke genomdy saraptama jasap, tuystyqty anyqtaugha bolady. Al al­kogolidi ishken-ishpegenin anyqtau mýmkin emes. Birining ýstinen әielding ish kiyimi tabylypty degen de sandyraq.

Taghy bir manyzdy nәrse, Chelah kýzetshini jýz metr qashyqtyqqa alyp shyghyp, tapanshamen atyp óltirdi deydi. Makarov tapanshasynyng dausy 600-700 metr jerden anyq estiledi. Onyng ýstine tauly aimaq bolghandyqtan ol jan­ghyruy kerek. Qysqasy, tapansha dausyn shekara beketin­degiler­ding estimeui mýmkin emes.

Eng bastysy, Chelah әreketi­nen qylmys jasaugha iyterme­ley­tin sebep kórip túrghanym joq. Óz basym barlyq beynematerialdy qarap shyqtym. barlyghy Chelahqa jaghymdy minezdeme beredi. Aqyl-esi dúrys deydi.

- Bәlkim, Chelah kóz aldynda kórgen súmdyq oqighadan shoshynyp, esinen adasqan bolar?

- Búl da mýmkin. Biraq tergeu oryndary ony qylmysty esinen adasyp jasady dep túr ghoy. Chelahtyng aqyl-esinde auytqu qashan payda boldy? Qylmysqa deyin be, joq odan keyin be? Psiho­logiya­lyq saraptama osyghan jauap berui tiyis.

SSR KGB-synda qyzmet atqarghanymda kezekshilik kezinde aqyl-esinen adasqan adamdar kelse, olardan býge-shigesine deyin súratyp, jauap alugha mindetteletinbiz. KGB tóraghasy sonday búiryq beretin. Sebebi bir kezekshi mәlimet beruge kelgen adamnyng shizofrenik ekenin bayqap, ony quyp jibergen. Artynsha onyng qoly­n­da alda bolatyn teraktiler turaly mәlimet bar bolyp shyghypty. Mine, sondyqtan eger júmys dúrys jýrgizilse, naqty jauap alugha bolady. Al eger "osylay aitsan, sonda jeke bas qauipsizdigin qamtamasyz etemiz" dese, ol ózine-ózi jala jauyp, kinәni moynyna ala saluy mýmkin.

E.BIYEKE.

«Jas Alash» gazeti