Qazaq eli ózining altyn qoryn arttyrudy bastady. Keshe Parlamentte Últtyq bank basshylyghy jyl sayyn satyp alatyn altyn kólemin jylyna 70 tonnagha deyin jetkizetinin jariya etti. Jәne de osynsha kólemdegi qúndy metall otandyq óndirushilerden satyp alynbaq! Qazaqstan Kóshbasshysy biylikti osyghan mindettepti. Osy orayda Núrlan Nyghmatulinning tóraghalyghymen ótken Mәjilisting keshegi jalpy otyrysynda qalaulylar elimizding altyn-valutalyq rezervin tolyqtyru ýshin qajetti «tazartylghan altyndy satyp aludaghy Últtyq bankting basymdyqty qúqyghyn» bekitetin jana zannyng jobasyn birden eki oqylymda maqúldady.

Sóitip, qújatty senator­largha joldady. Eger Jogharghy palata ony qúp alsa, búl zan­joba je­deldetilgen qarqynmen qabyl­danghaly túr. Búl jerde «Qazaq­stannyng keybir zanna­malyq ak­tilerine Últtyq bank­ting qyzmetin úiymdastyru, qar­jy naryghyn jәne qarjy úiym­daryn retteu mәseleleri boyyn­sha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» osy zannyng jobasy boyyn­sha Mәjilisting jauapty qúrylymy - Qarjy jәne budjet komiytetining keney­tilgen otyrysy 12 mausym kýni ótkendigin aita ketken jón. Al ertesine búl qújatty endigi palata qúptap otyr.

Qazaq eli ózining altyn qoryn arttyrudy bastady. Keshe Parlamentte Últtyq bank basshylyghy jyl sayyn satyp alatyn altyn kólemin jylyna 70 tonnagha deyin jetkizetinin jariya etti. Jәne de osynsha kólemdegi qúndy metall otandyq óndirushilerden satyp alynbaq! Qazaqstan Kóshbasshysy biylikti osyghan mindettepti. Osy orayda Núrlan Nyghmatulinning tóraghalyghymen ótken Mәjilisting keshegi jalpy otyrysynda qalaulylar elimizding altyn-valutalyq rezervin tolyqtyru ýshin qajetti «tazartylghan altyndy satyp aludaghy Últtyq bankting basymdyqty qúqyghyn» bekitetin jana zannyng jobasyn birden eki oqylymda maqúldady.

Sóitip, qújatty senator­largha joldady. Eger Jogharghy palata ony qúp alsa, búl zan­joba je­deldetilgen qarqynmen qabyl­danghaly túr. Búl jerde «Qazaq­stannyng keybir zanna­malyq ak­tilerine Últtyq bank­ting qyzmetin úiymdastyru, qar­jy naryghyn jәne qarjy úiym­daryn retteu mәseleleri boyyn­sha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» osy zannyng jobasy boyyn­sha Mәjilisting jauapty qúrylymy - Qarjy jәne budjet komiytetining keney­tilgen otyrysy 12 mausym kýni ótkendigin aita ketken jón. Al ertesine búl qújatty endigi palata qúptap otyr.

Jalpy, osy zanjoba arqa­synda birqatar janalyqtar da ómirge joldama almaq. Onyng birinshisi Marchenko basqaratyn organnyng qúzyretin molaytady. Qazaqstan Preziydentining 2011 jylghy 21 shildedegi «EurAzEQ-ting memleketaralyq kenesining 2009 jylghy 27 qarashadaghy sheshimderin oryndau jónindegi sharalar» turaly Jarlyghyna sәikes, endi Últtyq bank mem­leketting altyn-valuta rezerv­terin tolyqtyru ýshin qúima kesek týrindegi tazartylghan al­tyndy satyp aludaghy basym­dyqty qúqyghyn iske asyru turaly sheshim qabyldau funk­siyalaryna ie bolady. Osyghan baylanysty, jana zannyng jobasy «Últtyq bank turaly» qoldanystaghy zangha týzetu engizip, әlgi ókilettikterdi ÚB-gha zandyq týrde bekitedi. Búl jerde Resey Federasiyasynyng tәjiriybesi alynypty, osy­lay­sha, búl ózgerister Qazaq elining altyndy óndiru, shygharu jәne ótkizu siyaqty strategiyalyq manyzdy saladaghy memlekettik mýddelerin qoldaudy qam­ta­masyz etedi.

- Biz Preziydentting Jar­lyghyna sәikes, tek byltyrghy jyldyng shilde aiynyng sony­nan bastap, tazartylghan altyn­dy otandyq naryqtan satyp ala bastadyq, - dep habarlady deputattargha Últtyq bank tóragha­synyng orynbasary Biy­se­nghaly Tәjiyaqov. - Nәtiy­jesinde, Últtyq bank 2011 jyly 5,4 tonna altyndy «Qaz­Myryshtan» satyp aldy». ÚB basshylyghynyng biyik laua­zymdy ókili osy zannyng jo­basy qabyldanghannan keyin Qazaq­standaghy altyn óndirushi kom­paniyalardyng ónimin satyp alugha «nóldik stavka» qoldanyla bastaytyndyghyn nyqtady. Búl olardy qazaq jerining qoynauy­nan alghan osy asyl metaldy óz elimizde ótkizuge yntalandyruy tiyis kórinedi.

G.Marchenkonyng «ong qoly» ózderining (Últtyq banktin) endigi jyl sonyna deyin «QazMyrysh­tan» shamamen 20 tonna, al «Qaz­mys» korporasiyasynan - 4,5 tonnaday altyn satyp alugha keli­simshartqa otyrghandaryn mәlim­dedi. ÚB elding altyn qoryn to­lyqtyrugha biylghy jyl basynan bergi 5 aida, әlgining syrtynda endigi 3 tonna altyn satyp alyp­ty. «Elbasynyng tapsyrmasyna sәikes aldaghy uaqytta altyn satyp aludy jylyna 70 tonnagha deyin jetkizudi josparlaudamyz» dedi B.Tәjiyaqov.

Búghan qosa, eger osy jana zannyng jobasy qabydansa, mem­leket menshigine ainaldyrylghan mýlikti, atap aitqanda, tazartyl­ghan altyndy, asa qúndy metal­dardy, asyl tastardy jәne olardan jasalghan búiymdardy baghalaudy Últtyq bankting óz betinshe jýrgizu qúqyghy zanmen bekitilmek. Yaghny eger memleket әldekimnen tәrkilegen kesek-kesek altyndardy, kózding jauyn alatyn asyl búiymdardy satyp qútyludy oilasa, baghasyn kim belgileytinin endi siz bilesiz.

Ekinshiden, búl zannyng jobasy Qazaqstan Kóshbas­shysynyng «Qarjy naryghyn jәne qarjy úiymdaryn retteu men qadaghalau agenttigin» jәne «Al­maty qalasynyng ónirlik qarjy ortalyghynyng qyzmetin retteu agenttigin» jong sheshimining zan­dyq negizin týzedi. Búl «kózi qúrtylghan» agenttikter komiy­tetterge ainalyp, ÚB qúramyna kirdi.

Ýshinshiden, osy zanjobamen Qazaqstanda tek memleketting qoldauymen ghana qyzmet jýrgize alatyn mamandandyrylghan bank­ter qúrugha tyiym salynatyn bol­dy! Osy jerde ÚB tóraghasynyng orynbasary B.Tәjiyaqov osy tyiymgha deyin qúrylyp, júmys jýrgizip jatqan Qazaqstannyng Damu banki, «Túrghyn ýy qúrylys jinaq banki» syndy qúry­lymdardyng joyylmaytyndyghyn qosty.

Eldi eleng etkizgen taghy bir ja­nalyq: Últtyq bank tәuelsizdik al­ghaly otyr! Búl ýshin zang joba­­sy Últtyq bankting әkimshiliktik memlekettik qyzmetshilerin «mem­lekettik qyzmetshi» qúramynan shygharudy qarastyrady. Búl qadamgha 2012 jyldyng 1 nau­ryzynda Qazaqstan Preziydentining kelisimdik rezolusiyasy («sog­lasiytelinaya rezolusiya») alyn­ghandyghy habarlandy.

- Ózining negizgi mindetteri men funksiyalaryn oryndaudaghy shyn mәnindegi tәuelsizdigin qamta­masyz etu ýshin elding Ortalyq banki óz personalyn basqaru jәne tauarlar men qyzmetterdi satyp alu mәselelerinde tәuel­sizdikke ie bolugha tiyis! - dep týsin­dirdi deputattargha Últtyq bank tóraghasynyng orynbasary. - Búl maqsatta halyqaralyq tәji­riybeni eskere otyryp, kon­trak­tilik negizde qarjy nary­ghyndaghy júmys tәjiriybesi bar mamandardy tartu jolymen ÚB kadrlaryn kýsheytu talap etiledi.

Yaghny Últtyq bank basshyly­ghy qanday mamandy jaldap, qansha jalaqy taghayyndaymyn dese de ózi biledi. Tipti million­daghan dollar syiaqy tólep, jatjúrt­tardan maman alghyzam dese de óz erki bolatyn kórinedi. «Búl rette sybaylas jemqor­lyq­pen kýres turaly zanynda qaras­ty­rylghan barlyq shekteuler Últ­tyq bank qyzmetshilerine tara­latyn bolady. Ol ol ma, ÚB qyz­met­­shilerine zang jobasymen qo­symsha shek­teuler engiziledi» dedi Biysen­ghaly Tәjiyaqov. Ol shekteulerge sәikes, ÚB-da júmys isteytinder ashyq investisiyalyq qorlardyng paylaryn satyp ala almaydy, olargha sonday-aq qúndy qaghaz­dardyng úiymdastyrylghan nary­ghynda - obligasiyalardy, kom­mersiyalyq úiymdardyng aksiya­laryn iyelene almaydy. Últtyq bank qyzmetshileri «tekse­ri­letin qarjylyq úiymdardyng (mәselen, basqa bankterdin, JZQ-lardyn) basshysy, júmysshysy bolyp tabylatyn jaqyn tuys-tughandary turaly» óz basshy­lyghyna habar­laugha mindetteledi.

Resmy derek boyynsha, býginde Últtyq bankte 4 mynday adam júmys isteydi eken. Olardyng or­ta­sha jasy - nebary 37 jas, yaghny súranysy joghary, «altyn kórse, joldan tayy» ghajap emes jas­tar.

Aytpaqshy, zang jobasymen, tek ÚB-nyng ghana emes, onyng bar­lyq aksionerlik qoghamdary, býkil respublikalyq memlekettik kәsiporyndary «Memlekettik satyp alular turaly» qoldanys­taghy zannyng retteu ayasynan shygharylady!

Osy kýni Mәjilis deputattary Memleket basshysynyng tapsyr­masyna sәikes, liysenziyalar men rúqsat beru qújattaryn taghy 30 payyzgha qysqartatyn zannyng jobasyn birinshi oqylymda maqúldady. Búl joba Qazaqstan­nyng «Doing business» jahandyq reytingindegi jaghdayyn jaqsar­tuy yqtimal. Biznes jýrgizuge qolayly elderding 2012 jylghy osy reytinginde elimiz әlemdik elulikke enip, 47-oryngha kóterildi. Búl qújat zang bolyp, qabyldansa, Qazaqstanda jana qúrylghan shaghyn jәne orta kәsip­kerlik nysandaryn tirkelgen kýninen 3 jyl boyy tekseruge tyiym salynady.

Ayhan ShÁRIP

«Ayqyn» gazeti