Osy jyldyng shilde aiynan bastap BAQ jәne әleumettik jelilerdegi jeke paraqshalarymda ýzdiksiz maqalalar, súhbattar jәne shaghyn jazbalar jariyalap, Preziydent Ákimshiligining zang shygharu isine kómeski jolmen aralasatynyn, onyng artynda Timur Qúlybaev túrghanyn, zandardyn, әsirese ekonomikagha qatysty zandar men normativtik qújattardyng sol Timur Qúlybaevtyng mýddesine baghyttalyp qabyldanyp kele jatqanyn tynbay aityp, dәleldep kelemin.

Mysal retinde 2014 jyly 3 shildede qabyldanghan «Dene shynyqtyru jәne sport turaly» zanyn atap óttik. Atalghan Zannyng 13-babynyng 8 tarmaghyndaghy «Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq olimpiada komiyteti Qazaqstan Respublikasynyng budjet zannamasyna sәikes memlekettik tapsyrmalar alugha qúqyly», - dep Timur Qúlybaev jetekshilik etetin «Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq olimpiada komiyteti» derbes, tәuelsiz qoghamdyq úiymna erekshe qúqyq berilgen. Búl – elimizdegi 22 mynnan astam qoghamdyq birlestikting eshbirinde joq qúqyq. Eger, bolsa, ol da tikeley Timur Qúlybaevtyng qolymen jasalghany belgili.

Sonday-aq, 2013 jyly qandastarymyzgha tórt jylsyz azamattyq berilmeytin qatang zannyng qabyldanuyna da Timur Qúlybaevtyng 2011 jylghy Janaózen oqighasyna baylanysty aitqan: «Janaózendegi ereuilshiler – Týrkimenstan, Qaraqalpaqstannan tútas auyl bolyp kóship kelip jatqan oralmandar», - degen sózi әser etkenin elding bәri biledi.

Timur Qúlybaevtyng qandastarymyzgha degen sol óshtigi әli óshpegen eken, ótken jyly  «Túrghyn ýy qatynastary turaly» zang men «Halyqtyng kóshi-qony turaly» zannyng arasyndaghy sәikessizdikti sheshuge de Preziydent Ákimshiligi tikeley kedergi jasap, eki myngha juyq qandas otbasyn pәter kezeginen shyghartyp tastady...

Sol Timur Qúlybaev búryn Zang shygharu isine kómeski jolmen yqpal etip kelse, endi ashyqqa shyqty. Mәjilis talqysyna kelip týsken «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine kórneki aqparat mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» zang jobasyna bir top deputat «Kәsipkerlik kodekstin» 138-babyna Til turaly zannamanyng saqtaluyn baqylaytyn bapty qayta engizu turaly úsynys bergen eken, ol úsynys ótpey qalypty.

Osy mәselege baylanysty, deputat Qazybek Isa «Qazaq tilining obaly - Qazaq Ýkimetinde!» degen mәlimdeme jariyalady.

Atalghan mәlimdemesinde deputat Qazybek Jarylqasynúly: «Memlekettik tilding obaly - Últtyq ekonomika ministrligi (ministr Áset Erghaliyev) jәne «Atameken» últtyq palatasynda (tóragha Timur Qúlybaev)», - dep jazdy.

Kórdiniz be, Parlament Timur Qúlybaev basqaratyn kәsipkerlik subiektterining odaghy bolyp tabylatyn kommersiyalyq emes, ózin-ózi retteytin úiym «Atameken» QR ÚKP-nan kelisim alatyn dengeyge týsti.

Konstitusiyada «Derbes, tәuelsiz qoghamdyq birlestikter» men «Kәsipkerlik subiektterining odaghy bolyp tabylatyn kommersiyalyq emes úiymdar» deputattar bergen úsynystargha kelisim beredi degen norma joq! Konstitusiya túrmaq, eshbir zanda jazylmaghan!

Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasynda «Parlament – Qazaqstan Respublikasynyng Zang shygharu biyligin jýzege asyratyn Respublikanyng eng joghary ókildi organy» - dep, jazylghan.

Mine, «Atameken» ÚKP-sy «Kәsipkerlik subiektilerge qosymsha auyrtpalyq  jýkteydi...» dep, «Kәsipkerlik kodekstin» 138-babyna Til turaly zannamanyng saqtaluyn baqylaytyn bap engizu turaly úsynysty laqtyryp jiberdi. Qabyldatpay tastady... Sóitip, Timur Qúlybaev bәrimizdi taghy bir mәrte at tepken it qúsatyp, qanqyldatyp ketti.

Búl – eshbir memlektte joq soraqylyq! Konstitusiya – Timur Qúlybaev ýshin shylghau esebinde bolyp túrghanyna  júrttyng kózi endi әbden jetse kerek. Endi Qúlybavtan qútylmay, Parlamentke kýn joq!

***

IYә, Konstitusiya boyynsha Qazaqstan Respublikasy - preziydenttik basqaru nysanyndaghy birtútas memleket.

Soghan qaramastan, Preziydent Qasym-Jomart Toqaev «Kýshti – Preziydent,  yqpaldy – Parlament,  esep beretin – Ýkimet» formulasyn ortagha qoydy.

Sonymen birge, «Parlamenttik oppozisiya turaly» zang jobasyn qabyldap, Mәjiliste oppozisiyalyq fraksiyasynyng qalyptasuyna danghyl jol ashyp berdi.

Preziydentting maqsaty - jekelegen mәselelerding manyzyn joghary qondyng aldyn alu jәne zandar arqyly vedomstvolyq, salalyq, ónirlik jәne basqa da memlekettik auqymnan tys mýddelerdi qanaghattandyru ýrdisining jolyn kesu ekeni belgili. Qazaqstan Respublikasy Preziydentining janynan Últtyq qoghamdyq senim kenesining qúryluy da osy izgi maqsatty iske asyru ýshin jasalghan jana qadam ekeni anyq...

«Kýshti Preziydentpen» jana Qazaqstan qúryldy. Endi «yqpaldy Parlament» qalay qalyptasady?!

Parlamenti kýshti memleketterding bәri shetinen myqty jәne damyghan.

Parlamenting  Konstitusiyada kórsetilgen mәrtebesin saqtay otyryp, derbes, batyl júmys jýrgizse, Resey AES pen Sberbank turaly sening Preziydentine auyz asha almas edi!

Alysqa barmay-aq, tuysqan әri kórshi Qyrghyz Respublikasyn kóz aldynyzgha elestetinizshi.

Qyrghyzstanda ýsh mәrte revolusiya boldy. Ýsh retki tónkeris kezinde de Qyrghyz eli memlekettigin joyyp aludyng az-aq aldynda túrdy. Al, Qyrghyz Respublikasyn sol qaterden aman saqtap qalghan jalghyz ghana kýsh boldy.

Ol – Qyrghyz Respublikasynyng Jogorku Keneshiy!

Songhy retki tónkeris kezinde Sooronbay Jeenbekov biylikti tastay qashyp, Qyrghyzstan basqarusyz qalghanda, «Manqa Parlament» («Chimkirik Parlament») atanghan sol Jogorku Kenesh júdyryqtay júmylyp, memleketti zandy jolgha týsire bildi.

Mine, yqpaldy Parlament degen – osynday bolady!

Yqpaldy Parlament, kerek bolsa, bir ghana kýresker túlghanyng yqpalymen-aq qalyptasady eken.

Qyrghyz Respublikasy Jogorku Keneshiyning bet qaratpas kýshti bolyp qalaptasuyna birden-bir zor ýles qosqan kisi – Ómýrbek Tekebaev!

Tәuelsizdik alghan otyz jyldyng ishinde Qyrghyz Jogorku Keneshiyning alty mәrte deputaty, bir kezek Tóraghasy bolghan Ómýrbek Tekebaev Qyrghyzstannyng ishki-syrtqy sayasatynyng strategiyalyq baghytyn aiqyndap, jýrer jolyn syzyp qoyghan. Qanday Preziydent kelse de, endi «Tekebaev jolynan» qiys kete almaydy...

Eks-preziydent Almazbek Atambaev kezinde parlamentarizmdi qalyptastyru baghytymen Ómýrbek Tekebaev bas bolyp jasaghan Qyrghyz Respublikasynyng Konstitusiyasyna ózgeris engizem degende, Ómýrbek Chirkeshovich birinshi bolyp, ózi qarsy shyqty.

– Býgin biz Konstitusiya tys jasap jatyrmyz. Konstitusiyada kórsetilmegen jolmen memleketti basqaryp jatyrmyz. Búl dúrys emes! Sizderding mandat alyp kelgenderinizge bir jyl bolghan joq, mandattarynyz jana. Sizder liydersizder! Memleketting taghdyry Sizderding qoldarynda! Memleket Sizderge qarap túr. Osy jauapkershilikti biz seze biluimiz kerek! Biz bireuding malayy emespiz! Biz – el ókilimiz! Bizdi qaysy bir kabiynetterge shaqyryp, eshkim núsqau bermeui kerek! Biz tarihy sheshimdi ózimiz qabyldauymyz kerek! Óitkeni, Qyrghyz elining sizderden basqa senetin eshimi joq. Bizden joghary jaqta Qúday ghana, sol ýshin bizdi  «Jogorku Kenesh» deydi. Qyrghyzdyng basqa senetini, basqa tayanatyny joq! Biz múny ashyq jәne anyq biluimiz kerek! Alty fraksiyanyng liyderi bar, memleketting taghdyry sizderding qoldarynyzda. Býgin de memleketting damuyn, memleketti basqarudy Konstitusiyalyq baghytqa búrugha osy zalda otyrghandardyng mýmkindigi bar. Bizdi nemene dep syltyndasa da, nemene dep kelekelese de bizden basqa qyrghyzdyng tayanary joq! – dedi, Ómýrbek Tekebaev 2016 jyly Jogorku Keneshting minbesinde qasqayyp túryp.

Qazir bizding Parlament dәl osynday kýide túr. Jaghdayy tipti búdan da mýshkil halge týsip ketti. Preziydent Ákimshiligi bylay túrsyn, Timur Qúlybaevtyng  «Derbes, tәuelsiz qoghamdyq birlestikteri» men «kәsipkerlik subiektterining odaghy bolyp tabylatyn kommersiyalyq emes úiymdary» kelisim bermeytin dengeyge týsken Mәjilisti – Mәjilis dep aitudyng ózi qiyn.

Áriyne, men bizding deputattargha Ómýrbek Tekebaev qúsap tónkeris jasa deuden aulaqpyn. Qúday onyng betin ary qylsyn! Qazaq Parlamentinde Ómýrbek Tekebaev sekildi kókjal qazaqtyng joq ekenin de jaqsy bilemin. Sonday-aq, Mәjilisting jetinshi saylanym deputattarynyng Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng emes, Ortalyq saylau komissiyasynyng Tóraghasy Berik Imashevtyng aldynda ant berip, erge әu bastan qisyq otyrghan ynjyqtyghyn da birinshi bolyp men jazghamyn...

Biraq, soghan qaramastan, Ómýrbek Chirkeshovichting búl tarihy sózining  bizding býgingi Parlament ýshin de asa kerek jәne manyzdy bolyp túrghanyn aitqym keldi.

Ómýke aitqanday, qansha jerden synap-minesek te, kekep-múqasaq ta, qazaqtyng da osy Parlamentten basqa ýmit kýteri, ayaq artary joq. Preziydent apparatynyng qolymen jasalyp, halyqqa apat әkelgen zandardyng da bәrin qabyldaghan – osy Parlament!

Preziydent Joldauynda aitty, «Agroónerkәsip keshenine qatysty qozghalghan qylmystyq isterding jartysynan astamy subsidiyany talan-tarajgha salugha baylanysty bolyp otyr...» dep.

Búl da bizding Parlamentting yrqynan tys әdeyi jemqorlyqqa tiyimdi etip  qabyldatqan Zandardyng kesirinen bolghan bassyzdyq!

***

Qyrghyz Jogorku Keneshning basyp ótken auyr joly – Qazaq Parlamentining ertengi asyp óter biyik әri tayghaq asuy bolaryn biz úmytpayyq.

Endeshe, sol biyik te, tayghaq asudan Qazaqstandy qúlatpay asyratyn Preziydent Qasym-Jomart Toqaev ansaghan, halyq kýtken «Yqpaldy Parlamentti» bizge syrttan bireu kelip ornatyp bermeydi, ony býginnen bastap ózimiz jasauymyz kerek!

«Yqpaldy Parlament» jasaudyng eki-aq joly bar.

Birinshisi, halyqtyng kýshi arqyly. Búl – óte qauipti jol!

Eger, Preziydent Ákimshiligining zang shygharu isine kómeski jolmen aralasuy shektemese, Timur Qúlybaev tizginin tartpasa, týbi halyq atqa minui mýmkin. Óitkeni, vedomstvolyq, salalyq, ónirlik jәne basqa da memlekettik auqymnan tys mýddelerdi qanaghattandyru maqsatynda Timur Qúlybaevtyng yqpalymen qabyldanghan qisyq zandardyng kesirinen halyq әbden qinaldy, tózimi tausylyp barady. Halyq qozghalghan jaghdayda, Parlament túrmaq, Aqordanyng jaghdayy qiyndap ketui mýmkin!

Ekinshi jol – sol halyqtyng ókili bolghan deputattar arqyly.

Feysbuktegi paraqashagha kijinip jazghan «It qudy, qoyan qashtymen» búl mәsele sheshilmeydi.  Batyl qadam kerek!

Bizding memleketting de taghdyry biylikting ýsh bútaghynyng biri bolghan Parlamentting qolynda túr. Ózing úsynghan normany qabyldata almasan, onda deputat bolyp, halyqtyng kóz jasyna qalyp keregi ne?!

Odan góri, mandatty tapsyryp berip, Parlamentting esigin aqyryn jauyp, ketip qalghan – әldeqayda danq emes pe?!

Namysy bar, sanasy sergek deputattar bolsa, solardyng onshaqtysy  birigip, Preziydentke, Preziydent Ákimshiligining zang shygharu isine kómeski jolmen aralasuyn shekteu turaly mәlimdeme jasauy kerek.

Eger, odan nәtiyje shyqpasa, onda ol deputattar tobymen Mәjilisten ketetinin jariyalasyn!

Eng tiyimdi jәne dúrys jol – osy!

Auyt Múqiybek

Abai.kz