Zaman men adamnyn, on segiz myng ghalamnyn, kýlli rizyq taghamnyng iyesi sheksiz úlyq, kemshilikten pәk, әuelgi men aqtyqtyng iyesi Alla Taghalagha ózi qalaghanday maqtaular bolsyn. Onyng sýiikti әri ardaqty qúly hәm songhy elshisi Múhammedke (s.a.u.) Allanyng iygiligi men sәlemi bolsyn! Tәuelsizdik tany atyp, elimiz óz aldyna irgeli memleket bolyp qalyptasqaly halqymyz ejelden qabyldaghan, ata-saltymyzgha ainaldyrghan dinimiz qayta oraldy. Múnysyna Qúdaygha shýkir. Dinimiz kýn sanap órkendep, qanatyn keng sermep, halqymyz islam qaynarlarynan susyndaugha qol jetkizdi, yaghny imandylyqqa bet búryp músylmandyghymyz artty desek artyq aitpaghandyq bolar. Qúdiretti Rabbymyz bizdi joqtan bar etip, jansyzgha jan bergen, eki dýniyeni jaratyp; birin - pәniy-ótkinshi synaq dýnie etip, ekinshisin - bәqiy-mәngilik jәne esep-qisap beretin dýnie etip jaratqan, jer jýzin siz ben bizge meken etken, mine osy jer betindegi barsha maqlúqtardyng ishinde aqyl-qabiletti, sóileytin, kelbetti, kórkem beynede qasiyet berip adam etip jaratqan. Sol adamzat balasynyng ishinde sonau yqylym zamannan, san ghasyrlar boyy biz qazaq halqy ruhany dýniyesi bay jәne músylmanshylyqtyng bes paryzyn esh nazardan tys qaldyrmay úrpaqtan-úrpaqqa qaldyrghan el ekendigimiz әmbege ayan. Islam dinining qadir-qasiyetin tereng boylap týsingen atamyz qazaq qay zamanda da joq-jitikti, jetim men jesirdi dalagha tastamaghan dana halyq.
Zaman men adamnyn, on segiz myng ghalamnyn, kýlli rizyq taghamnyng iyesi sheksiz úlyq, kemshilikten pәk, әuelgi men aqtyqtyng iyesi Alla Taghalagha ózi qalaghanday maqtaular bolsyn. Onyng sýiikti әri ardaqty qúly hәm songhy elshisi Múhammedke (s.a.u.) Allanyng iygiligi men sәlemi bolsyn! Tәuelsizdik tany atyp, elimiz óz aldyna irgeli memleket bolyp qalyptasqaly halqymyz ejelden qabyldaghan, ata-saltymyzgha ainaldyrghan dinimiz qayta oraldy. Múnysyna Qúdaygha shýkir. Dinimiz kýn sanap órkendep, qanatyn keng sermep, halqymyz islam qaynarlarynan susyndaugha qol jetkizdi, yaghny imandylyqqa bet búryp músylmandyghymyz artty desek artyq aitpaghandyq bolar. Qúdiretti Rabbymyz bizdi joqtan bar etip, jansyzgha jan bergen, eki dýniyeni jaratyp; birin - pәniy-ótkinshi synaq dýnie etip, ekinshisin - bәqiy-mәngilik jәne esep-qisap beretin dýnie etip jaratqan, jer jýzin siz ben bizge meken etken, mine osy jer betindegi barsha maqlúqtardyng ishinde aqyl-qabiletti, sóileytin, kelbetti, kórkem beynede qasiyet berip adam etip jaratqan. Sol adamzat balasynyng ishinde sonau yqylym zamannan, san ghasyrlar boyy biz qazaq halqy ruhany dýniyesi bay jәne músylmanshylyqtyng bes paryzyn esh nazardan tys qaldyrmay úrpaqtan-úrpaqqa qaldyrghan el ekendigimiz әmbege ayan. Islam dinining qadir-qasiyetin tereng boylap týsingen atamyz qazaq qay zamanda da joq-jitikti, jetim men jesirdi dalagha tastamaghan dana halyq. Búghan ótken tarihymyz ben ata-babadan qalghan salt-dәstýrimiz, dilimiz, dinimiz kuә. Danyshpan Abay atamyz da: «Keng bolsan, kem bolmaysyn» - degen jýrek jardy sózimen ýlken maghynany menzegen. Qablisa jyrau babamyzdyng da jýreginen shyqqan myna tómendegi almas qylyshtay óleng shumaqtary da búghan búltartpas dәlel bolady:
Paryzdy sonan songhy- Zeket deydi,
Qolyna neler kelip, ne ketpeydi.
Bergening bereke bolyp ahiyrette
Júmaqtyng biyigine jetekteydi.
Ay, músylmandar, jarandar,
Malynnan zeket beriniz,
Birligin Haqtyng biliniz.
Haq jolymen jýriniz,
Pәk bolady dininiz! degen eken.
|
Zeket sózi arab tilinde ósu, kóben, tazaru degen maghynalardy bildiredi. Demek, zeket beru arqyly músylman adamnyng mal-mýlkine Alla taghala bereke berip, kóbeyte týsedi degen sóz. Sonday-aq, zeket beru arqyly músylman adam qolyndaghy baylyghyn týrli ruhany lastyqtan tazartady. Adamdardyng kókeyindegi sarandyq qasiyetterin azaytyp, basqalargha qol úshyn berudi ýiretedi. Ózgelerge jәrdem etuding rahatyn sezindiredi. Adamnyng kókireginde payda bolatyn ashkózdik pen dýniyeqúmarlyq sekildi sezimderden tazalap, tәkәpparlyq pen sarandyqtan tyyady. Osylaysha zeket, adamdy ruhany sauyqtyryp, jýregin tazalaydy. Qúran zeketting adamdardy ruhany tazalaytyndyghyn myna ayatta aityp ótedi: "Olardyng maldarynan zeket al. Zeket arqyly olardy tazalap, nәpsilerin tәrbiyeleysin" (Tәube, 103 ayat). Sonday-aq, Alla taghala Qúran Kәrimde «Olardyng mal-mýlkinde súrap keletin jәne maqrúm qalghan adamnyng aqysy bar» - deydi (Zәriyat, 19 ayat). Búl ayattardyng negizinde zeketi berilmegen baylyq, ózgelerding aqysy aralasqan baylyq bolyp esepteledi. Al, onyng iyesi Alla qúzyrynda ózgening aqysyn jep otyrghan aramzamen teng bolady. Zeketti moyyndamay ony bermegenderdi jazghyryp Alla taghala Qúranda: «Mýshrikterge ot azaby bolady, sebebi olar zeket bermeydi jәne aqiyretti de moyyndamaydy.» - deydi (Fussilat, 6,7 ayattar). Nisaby (kýndelikti qajettilikten artyq mólsher) jetken mal-mýlikting zeketin beru, ony osy haramnan tazalaydy. Sol sekildi zeket arqyly qoghamda jasalatyn úrlyq-qarlyq, zorlyq-zombylyq qylmystar azayady. Baylar men kedeyler arasyndaghy alauyzdyqtyng aldy alynady. Mine osylay Alla taghala tek zeket berushini ghana emes, jappay qoghamdy da ruhany kemeldilikke jeteleydi.
Zeket beru Islam dinining bes dingegining biri. Qúran Kәrimde namazdy oryndandar dep kelgen әmirmen birge zeketti berinder degen Rahman búiryghy әrdayym qatar jýredi. Alla taghala ózining qasiyetti kitabynda 32 jerde mýminderden zeket berudi talap etken. Sonda da, adamnyng shamasynan tys mindetti oghan jýktemeytin Meyirimdi Rabbymyz nisaby jetken mal-mýlikting 2,5 payyzyn ghana zeket etip berudi talap etedi. Sansyz nyghymetti berip, adam balasyn qúrmettep kótergen Jaratushynyng jolyna baylyghynyng 2,5 ghana payyzyn arnau, sarandyq auruyna úshyramaghan Jappar Haqtyng qúldaryna sirә qiyn bolmasa kerek.
Islamnyng eng manyzdy erekeshelikterining biri, materiya men ruhtyn, dýnie men aqiyretting arasynda qúrghan tepe-tendigi. Árbir mәselege tek qana materiyaldyq túrghydan qaramay, ahyrettik ruhany jaghynan da qarap qortyndylauy. Zeket osy túrghydan manyzdy. Óitkeni zeket, ruh pen materiya arasynda qúrylghan baylanys jәne tepe-tendik negizderining biri.
Islam, baylyqtyng belgili bir adamdardyng ghana qolynda boluynyng qate ekendigin aiqyn bildiredi. Hashr sýresinde, fәi retinde dúshpannan alynghan maldyng taratylu tәrtibin kórsetken ayatta bylay delinedi "Baylyqtyn, tek baylardyng arasynda ghana ainalyp jýrmeui ýshin dep..." (Hashr, 7 ayat). Sonday-aq zeket, baylyq pen nyghmetterdi bergen úly Jaratushygha shýkir bolyp tabylady. Onyng әmirine bas iyip, oghan qúl ekendigin bildiruding birden bir joly. Adam zeket beru arqyly pәny jәne ótkinshi bolghan mal dýniyesin, mәngilik bolghan baqigha auystyrady. Bergen az mólsherdegi malynyng esesine aqiyrette tausylmaytyn eselengen sauapqa qol jetkizedi. Barshamyzgha asyl dinimizding bes paryzynyng biri - zeketti óz sharttary men qaghidalaryna sәikes, jýieli týrde Allanyng razy bolatynynday beruimizdi jәne eki dýniyede de jýzimiz jaryq jýruimizdi jazsyn!
Áumiyn!
QMDB Zeket qorynyng
Astana qalasy boyynsha ókili - Atashev Aybek
«Abay-aqparat»
|
