Seysenbi, 29 Qazan 2024
Áne, kórding be? 3183 6 pikir 8 Qarasha, 2021 saghat 12:30

Qyrylghan kenshiler: Qandy "Leniyn" kenishi

7-qarasha kýni Qaraghandy oblysyndaghy Abay kentindegi shahtada metan gazynyng bólinisi saldarynan jarylys bolyp, alty kenshi qaza tapty. Eki kenshi auyr jaghdayda auruhanagha jetkizildi. Búl Qazaqstan tarihyndaghy alghashqy apat emes. 

1994 jyly, 16 nauryzda Saran manyndaghy "Aqtas" kenishinde órt boldy, Órt saldarynan 11 qútqarushy qaza tapty. Qyzyl jalyn órt sóndiru qúbyrynyng jaryluy saldarynan gazdyng syrtqa shyghyp, aimaqta tútanyp ketuinen bolghan edi. Dәl sol jyly, 7 shildede "Qazaqstandyq" kenishinde jarylys bolyp, 14 kenshi qaza tapty. Tekseru jarylystyng tehnikalyq qauipsizdikti saqtamaghannan boldy dep tapty.

1995 jyly, 24 qarashada "Leniyn" atyndaghy kenishte jarylys boldy. Jarylys metan gazynyng shamadan tys bólinuinen bolghan edi. Qayghyly oqighada 13 kenshi kóz júmdy.1998 jyly, 23 qarashada "Leniyn" kenishinde taghy da jarylys bolyp, bir kenshi qaza tapty.

1999 jyly, 26 qyrkýiekte "Leniyn" kenishinde kezekti mәrte jarylys boldy. Búl joly ýsh adamnyng ómirin qighan jarylysqa tehnikalyq qatelikter sebepshi dep tapty.

2004 jyly, 5 jeltoqsanda "Shahtinskaya" kenishinde jarylys boldy. Jarylys sәtinde kenishte 89 adam júmys istep jatqan bolatyn. Jarylys manynda bolghan kenshilerding 23 kóz júmdy.

2006 jyly, 20 qyrkýiekte taghy da "Leniyn" atyndaghy kenishte jarylys boldy. Búl otyz jyl ishindegi eng auqymdy apat bolatyn. Jarylys saldarynan 41 adam qaza tapty. Jarylys dýmpui 4,5 shaqyrymgha deyin estilgen edi. Qazaqstanda qayghyly oqighagha baylanysty "Aza tútu kýni" jaryailandy.

2008 jyly, 11 qantarda "Abay" kenishinde jarylys bolyp,30 adam kóz júmdy. 2 mausymda "Tentek" kenishinde jarylys bolyp, bes adam kóz júmsa, 12 qazanda kenshilerdi kóteretin lift qúlap, "Ontýstik-Jezqazghan" kenishinde alty adam qaza tapty. 2016 jyly, 10 qarashada "Saran" kenishinde kenshilerdi kóteru barysynda tros ýzilip, ýsh kenshi qaza tapty.

Búl otyz jyl ishinde bolghan eng iri apattar bolatyn. Irili-úsaqty oqighalar kýndelikti bolyp jatyr. "Abay" kenishinde qaza tapqandardyng otbasylaryna on jyldyq esep kórsetkishindegi ailyqtary beriletini belgili boldy.

Jurnalist Núrbek Bekbau kenshilerding qazasyna baylanysty AQSh-taghy kenshilerding ómirin salystyratyn jazba qaldyrdy.

"IYә. AQSh-ta 1 shahterding ólimi júmys berushi ýshin — 40 mln dollar! Sol ýshin, Amerikada shahtada jazatayym oqighany boldyrmaugha tyrysady. Auyr ótemaqy sol ýshin qoyylghan. Al bizde she? Qansha?
Nege shahtada apat óte jii bop ketti? Basty sebep – shahta iyelerining payda tabu jolyndaghy eshnәrsege qaramauy.

2008 jyly «Abay» shahtasynda 30 shahterding qaza tabuynan keyin prokuratura ýlken tekseris jýrgizgen. Sodan anyqtaghany, shahtadaghy qúraldardyng 70%-y әbden eskirgen. Basty jeldetu jýiesi jeldetkishterining ózderining normativterin oryndap, tipti ony 2-2,5 ese artyq oryndaghany anyqtalghan. Olar 60-shy jyldardan beri әli qoldanylyp keledi. Ári 1967-1982 jyly shygharylghan elektrovozdar qoldanylady.

Stasionarlyq konveylerding 70%-y eskirgen. Múnday jaghdayda júmys atqaru - kýndelikti ólimge tәuekel etumen ten. Búl problemalar bir kýnde qalyptasqan joq. «Arselor Mittal» basshylyghy shahtalardy modernizasiyalaugha qansha qarjy júmsady? Ne tehnika alypty, osy uaqqa deyin? Álde Sovettik qúraldardy tozghansha qoldanyp qalugha tyrysyp jatyr ma, әli kýnge?!

Shahterding jaghdayy qalay?
Kenshilerding ailyqtarynyng ortasha kórsetkishi 150 myng tengening ainalasynda. Múnday qarajatqa shahter qalay kýn kórmek?
Búny az kórgendey, shahterlerdi zeynetke 63 jasynan shygharamyz. Odan erterek shyghuyna mýmkindik joq. Osy sheshimge qol qoyghandardyng ózderin 63 jasynda shahtanyng júmysyna salyp kóru kerek edi... Qalay bolar eken. Adam ómirine sonshalyqty selqos qarady dep jýrgen Kenes ókimetining ózi múnday qadamgha barmaghan.

Kelesi manyzdy mәsele - shahterlerding qúqyqtyq túrghydan qorghalmauy. Qazirgi jaghday boyynsha, júmys berushi júmystan shyghara saluy op-onay. The Sunday gazeti tipti, qazaq shahterlerining júmysyn qúldardyng enbegimen tenegeni bar.

Olardyng júmystary densaulyqqa asa ziyan. Biraq, Kenes biyligi kezindegidey demalysqa jiberu, arnayy emhananyng boluy syndy jýie tolyghymen qiraghan.

Qysqasy, qazaq shahterining býgingi beynesi – ailyghy az, júmysyna barsa, aman-esen kele me belgisiz, júmystan shyghara saluy onay, eski tehnologiyamen júmys isteuimen qatar, qaytys bola qalghan jaghdayda otbasyna bolmasyz jәrdemaqy beriledi.
Qaytpek kerek?

Birinshiden, Germaniyanyn, AQSh-tyng ýzdik jýielerin ózimizding memleketke layyqty kóshiru qajet. Layyqty qarajat tólenui men qatar zeynet jasy qayta qarastyryluy tiyis. Shahter qaytys bolghany ýshin júmys berushi ýlken qarajat tóleu jýiesin endiru qajet. Búl arqyly shahta basshylyghyn tehnologiyalardy janartugha mәjbýrleytin bolamyz.

Ekinshiden, tekseretin úiymdar qatang pozisiyagha ótui tiyis. Shahtagha tekseriske baratyn inspektorlar 60-70-shy jyldardaghy instruksiyamen júmys jasaugha mәjbýr. Býginde osynday 230-gha juyq qújat qayta qaraudy talap etedi.

Ýshinshiden, bolashaqta memlekettegi shahtalardy otandyq kompaniyalargha qaytaru mәselesin kóteru qajet. Qysqasy, elimizdi asyrap otyrghan enbek adamdarynyng enbegi layyqty baghalanuy tiyis.

Osydan 10 jyl búryn, jaqsy.kz-ke jigitter osynday maqala jazyp edi. 10 jyl ótti, jaghday biraq sol bayaghy qalpynda siyaqty.." deydi ol.

"Abay" kenishindegi jarylystyng saldaryn jong, sebebin anyqtau naqty jýrip, aldaghy tanda qatelikterden sabaq alatyn jýie bolady dep ýmittenemiz...

Abai.kz

6 pikir