Reseyding ýshten biri kiretin «Týrki әlemining kartasy» Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghangha tabystaldy. Syilyqty Preziydentke Últshyl qozghalys partiyasynyng jetekshisi Devlet Bahchely preziydenttik sarayda bolghan jiynda tartu etken. Partiyanyng Twitter-degi paraqshasynda sayasatkerlerding kartamen týsken sureti jariyalandy.

«Týrki әlemining kartasyna» Bahchely Reseyding 20 audany: Yakutiya, Buryatiya, Irkut oblysy, Altay, Hakasiya, Tyva, Omby, Novosibir, Kurgan, Chelyabinki, Orynbor, Samara, Saratov, Ulyanov, Penzen, Astrahan oblysy, Bashqúrt, Tatariya, Daghystandy qosqan.

Týrkiya kezdesude talqylanghan taqyryptar turaly eshqanday resmy mәlimdeme jasamaghan.

Kartada Týrkiya, Ázerbayjan, Týrikmenstan, Ózbekstan, Qazaqstan, Qyrghyzstan, Tәjikstan qyzyl týspen belgilense, Balqan týbegining keybir elderi, Irannyng jartysy, Reseyding ontýstik audandary, Sibir ólkesi jәne Mongholiyanyng batysy qyzghylt-sary týspen boyalghan.

Altay, Yakutiya jәne Qytaydyng Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq audany sary týspen belgilengen. Biraq búl týsterding neni bildiretini әli aitylghan joq.

Reseyding «Gazeta.ru» sayty: «Týrkiya aumaqtyq ambisiyasyn birinshi ret kórsetip túrghan joq. Mysaly, aqpan aiynda TRT1 týrik telearnasynda «2050 jylgha qaray qanday aumaqtar Týrkiya qúramyna kiretinin» bayandaytyn sujet shyqty. Olardyng qatarynda Gresiya, Armeniya, Kipr, Gruziya, Abhaziya, Ontýstik Osetiya, Ázerbayjan, Egiypet, Liviya, sonday-aq Arab týbegi jәne Orta Aziyanyng kóp bóligi boldy. Sonday-aq, Týrkiyagha «qosyluy kerek» keybir Resey aumaqtary, atap aitqanda Rostov, Volgograd, Astrahani, Saratov, Samara oblystary, Chuvashiya, Sheshenstan, Daghystan, Adygeya, Soltýstik Osetiya, Qyrym, Sevastopoli, Krasnodar jәne Stavropoli oblystary kórsetilgen»,  - dep jazdy.

Búghan deyin Rejep Tayyp Erdoghan Qyrym aumaghynda ótken Resey Federasiyasynyng Memlekettik Dumasy saylauyn zansyz dep ataghan bolatyn. Týrkiya Syrtqy ister ministrligi Ukrainanyng tútastyghyn saqtaudy qoldap, Qyrymnyng Reseyge qosyluyn jaqtamaytynyn bildirgen. «Osyghan oray, 2021 jyldyng 17-19 qyrkýieginde Qyrymda ótken  Memlekettik Duma saylauynyng Týrkiya ýshin zandy kýshi joq», - degen edi Týrkiya SIM-i.

Sonymen, Týrki әlemining kartasy jayly orys sayasatshylary ne deydi? Biz sholyp shyqtyq.

Yakutiyanyng Memlekettik Duma deputaty Fedot Tumusov: «Bir jaghynan, iyә, biz týrki halqymyz, biraq múnday kartany jasau paydasyz is. Resey múnday әreketterge jauap berui kerek. Basqa memleket bizding aumaqtyq tútastyghymyzgha qaydan shabuyl jasay qaldy», -  depti.

Sonymen birge, Tatarstan parlamentining tómengi palatasynyng mýshesi Ayrat Farrahov Bahcheliyding múnday әreketin Týrkiyanyng ústanymy retinde qabylday almaytynyn aitqan. «Mening oiymsha, búl – bolashaqty baghdarlay almaytyn sayasatkerding is-әreketi. Týrkiyanyng Resey aumaghyna qoyar talaptary joq dep oilaymyn», - dedi sayasatker.

Resey Ghylym Akademiyasynyng ghylymy qyzmetkeri Viktor Nadeiyn-Raevskiydin pikirinshe, búl – pantýrkilik qúbylys, yaghny úly imperiyany qúru iydeyasy.

«Pantýrkilik tolqyny olardy nemis blogynyng jaghyna shyghardy. Olar nemis blogynyng qúramynda birinshi dýniyejýzilik soghysqa qatysty, nәtiyjesinde imperiya qúlady. Ádette olardyng barlyq ambisiyasy osylay ayaqtalady», - deydi sarapshy.

«Búl olardyng әdettegi ambisiyasy, tanghalatyn eshtenesi joq. Múny kez-kelgen týrik oqulyghynan kóruge bolady. Mekteptegi balalargha «búl tek týrikter ómir sýretin әlem» dep ýiretedi. Múny, әriyne, Resey jerine degen shaghym retinde qabyldaugha bolady», - dedi zertteushi.

«Jana Týrkiyany zertteu» ortalyghynyng diyrektory iyriy Mavashev: «Búl әdette saylau aldynda ghana bolatyn oqigha. Shyndyghynda, eshkim Resey Federasiyasynyng qauipsizdigine kedergi keltiretin oilary joq... Búl partiya búrynnan bar, biraq oghan eshkim mәn bermeytin. Mening oiymsha, biz de mәn bermeuimiz kerek», - dep Týrkiyada 2023 jyly ótetin saylaugha dayyndyq jýrip jatqanyn tilge tiyek etti.

Al, RGhA Shyghystanu institutynyng qyzmetkeri Amur Gadjiyev: «Men eshqanday sayasy jospardy kórip túrghan joqpyn. Týrikterding qanday da bir sayasi  niyeti boluy ekitalay. Búl tek olardyng naqtylanbaghan armany. Degenmen týsinispeushilik tudyratyny ras», - dedi. Onyng oiynsha, búl týrikterding әlem kartasynda qanday manyzdy oryn alatyndyghyn kórsetu, maqtanysh sezimin oyatu әreketi.

«Kartadaghy aumaqtardy biriktiruge qanday da bir resurs bólinedi dep oilamaymyn. Keragharlyqtar óte kóp. Onyng ýstine týrikter óz egemendigin aimaqtardy biriktiru qúrban etedi dep esepteuding qajeti joq», - dedi Resey sarapshysy.

Ayjan Temirhan

Abai.kz