رەسەيدىڭ ۇشتەن ءبىرى كىرەتىن «تۇركى الەمىنىڭ كارتاسى» تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعانعا تابىستالدى. سىيلىقتى پرەزيدەنتكە ۇلتشىل قوزعالىس پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى دەۆلەت باحچەلي پرەزيدەنتتىك سارايدا بولعان جيىندا تارتۋ ەتكەن. پارتيانىڭ Twitter-دەگى پاراقشاسىندا ساياساتكەرلەردىڭ كارتامەن تۇسكەن سۋرەتى جاريالاندى.

«تۇركى الەمىنىڭ كارتاسىنا» باحچەلي رەسەيدىڭ 20 اۋدانى: ياكۋتيا، بۋرياتيا، يركۋت وبلىسى، التاي، حاكاسيا، تىۆا، ومبى، ءنوۆوسىبىر، كۋرگان، چەليابينكى، ورىنبور، سامارا، ساراتوۆ، ۋليانوۆ، پەنزەن، استراحان وبلىسى، باشقۇرت، تاتاريا، داعىستاندى قوسقان.

تۇركيا كەزدەسۋدە تالقىلانعان تاقىرىپتار تۋرالى ەشقانداي رەسمي مالىمدەمە جاساماعان.

كارتادا تۇركيا، ازەربايجان، تۇرىكمەنستان، وزبەكستان، قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان قىزىل تۇسپەن بەلگىلەنسە، بالقان تۇبەگىنىڭ كەيبىر ەلدەرى، يراننىڭ جارتىسى، رەسەيدىڭ وڭتۇستىك اۋداندارى، ءسىبىر ولكەسى جانە موڭعوليانىڭ باتىسى قىزعىلت-سارى تۇسپەن بويالعان.

التاي، ياكۋتيا جانە قىتايدىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى سارى تۇسپەن بەلگىلەنگەن. بىراق بۇل تۇستەردىڭ نەنى بىلدىرەتىنى ءالى ايتىلعان جوق.

رەسەيدىڭ «Gazeta.ru» سايتى: «تۇركيا اۋماقتىق امبيتسياسىن ءبىرىنشى رەت كورسەتىپ تۇرعان جوق. مىسالى، اقپان ايىندا TRT1 تۇرىك تەلەارناسىندا «2050 جىلعا قاراي قانداي اۋماقتار تۇركيا قۇرامىنا كىرەتىنىن» باياندايتىن سيۋجەت شىقتى. ولاردىڭ قاتارىندا گرەتسيا، ارمەنيا، كيپر، گرۋزيا، ابحازيا، وڭتۇستىك وسەتيا، ازەربايجان، ەگيپەت، ليۆيا، سونداي-اق اراب تۇبەگى جانە ورتا ازيانىڭ كوپ بولىگى بولدى. سونداي-اق، تۇركياعا «قوسىلۋى كەرەك» كەيبىر رەسەي اۋماقتارى، اتاپ ايتقاندا روستوۆ، ۆولگوگراد، استراحان، ساراتوۆ، سامارا وبلىستارى، چۋۆاشيا، شەشەنستان، داعىستان، ادىگەيا، سولتۇستىك وسەتيا، قىرىم، سەۆاستوپول، كراسنودار جانە ستاۆروپول وبلىستارى كورسەتىلگەن»،  - دەپ جازدى.

بۇعان دەيىن رەجەپ تايىپ ەردوعان قىرىم اۋماعىندا وتكەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك دۋماسى سايلاۋىن زاڭسىز دەپ اتاعان بولاتىن. تۇركيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ۋكراينانىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋدى قولداپ، قىرىمنىڭ رەسەيگە قوسىلۋىن جاقتامايتىنىن بىلدىرگەن. «وسىعان وراي، 2021 جىلدىڭ 17-19 قىركۇيەگىندە قىرىمدا وتكەن  مەملەكەتتىك دۋما سايلاۋىنىڭ تۇركيا ءۇشىن زاڭدى كۇشى جوق»، - دەگەن ەدى تۇركيا ءسىم-ءى.

سونىمەن، تۇركى الەمىنىڭ كارتاسى جايلى ورىس ساياساتشىلارى نە دەيدى؟ ءبىز شولىپ شىقتىق.

ياكۋتيانىڭ مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتاتى فەدوت تۋمۋسوۆ: «ءبىر جاعىنان، ءيا، ءبىز تۇركى حالقىمىز، بىراق مۇنداي كارتانى جاساۋ پايداسىز ءىس. رەسەي مۇنداي ارەكەتتەرگە جاۋاپ بەرۋى كەرەك. باسقا مەملەكەت ءبىزدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىمىزعا قايدان شابۋىل جاساي قالدى»، -  دەپتى.

سونىمەن بىرگە، تاتارستان پارلامەنتىنىڭ تومەنگى پالاتاسىنىڭ مۇشەسى ايرات فارراحوۆ باحچەليدىڭ مۇنداي ارەكەتىن تۇركيانىڭ ۇستانىمى رەتىندە قابىلداي المايتىنىن ايتقان. «مەنىڭ ويىمشا، بۇل – بولاشاقتى باعدارلاي المايتىن ساياساتكەردىڭ ءىس-ارەكەتى. تۇركيانىڭ رەسەي اۋماعىنا قويار تالاپتارى جوق دەپ ويلايمىن»، - دەدى ساياساتكەر.

رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ۆيكتور نادەين-راەۆسكيدىڭ پىكىرىنشە، بۇل – پانتۇركىلىك قۇبىلىس، ياعني ۇلى يمپەريانى قۇرۋ يدەياسى.

«پانتۇركىلىك تولقىنى ولاردى نەمىس بلوگىنىڭ جاعىنا شىعاردى. ولار نەمىس بلوگىنىڭ قۇرامىندا ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىستى، ناتيجەسىندە يمپەريا قۇلادى. ادەتتە ولاردىڭ بارلىق امبيتسياسى وسىلاي اياقتالادى»، - دەيدى ساراپشى.

«بۇل ولاردىڭ ادەتتەگى امبيتسياسى، تاڭعالاتىن ەشتەڭەسى جوق. مۇنى كەز-كەلگەن تۇرىك وقۋلىعىنان كورۋگە بولادى. مەكتەپتەگى بالالارعا «بۇل تەك تۇرىكتەر ءومىر سۇرەتىن الەم» دەپ ۇيرەتەدى. مۇنى، ارينە، رەسەي جەرىنە دەگەن شاعىم رەتىندە قابىلداۋعا بولادى»، - دەدى زەرتتەۋشى.

«جاڭا تۇركيانى زەرتتەۋ» ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى يۋري ماۆاشەۆ: «بۇل ادەتتە سايلاۋ الدىندا عانا بولاتىن وقيعا. شىندىعىندا، ەشكىم رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن ويلارى جوق... بۇل پارتيا بۇرىننان بار، بىراق وعان ەشكىم ءمان بەرمەيتىن. مەنىڭ ويىمشا، ءبىز دە ءمان بەرمەۋىمىز كەرەك»، - دەپ تۇركيادا 2023 جىلى وتەتىن سايلاۋعا دايىندىق ءجۇرىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.

ال، رعا شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرى امۋر گادجيەۆ: «مەن ەشقانداي ساياسي جوسپاردى كورىپ تۇرعان جوقپىن. تۇرىكتەردىڭ قانداي دا ءبىر ساياسي  نيەتى بولۋى ەكىتالاي. بۇل تەك ولاردىڭ ناقتىلانباعان ارمانى. دەگەنمەن تۇسىنىسپەۋشىلىك تۋدىراتىنى راس»، - دەدى. ونىڭ ويىنشا، بۇل تۇرىكتەردىڭ الەم كارتاسىندا قانداي ماڭىزدى ورىن الاتىندىعىن كورسەتۋ، ماقتانىش سەزىمىن وياتۋ ارەكەتى.

«كارتاداعى اۋماقتاردى بىرىكتىرۋگە قانداي دا ءبىر رەسۋرس بولىنەدى دەپ ويلامايمىن. كەراعارلىقتار وتە كوپ. ونىڭ ۇستىنە تۇرىكتەر ءوز ەگەمەندىگىن ايماقتاردى بىرىكتىرۋ قۇربان ەتەدى دەپ ەسەپتەۋدىڭ قاجەتى جوق»، - دەدى رەسەي ساراپشىسى.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz