Asylnúr Orynbek. Qyzyljarda qyzu enbek
Qyzyljar, Yntymaq, Jiydeli, búlar Abay audanyna toptasqan shaghyn audandar. Badam ózeninde ornalasqan eldimeken әri topyraghy qyzyl, ózen jaghasy jar bolghandyqtan eldimeken «Qyzyljar» ataldy. Soghystan keyin «Staliyn», al 1959 jyly HHI partezd sovhozynyng «Kommunizm» bólimshesine ainaldy. 1996 jyly sovhoz tarap, Shymkent qalasyna qosylyp, qalalyq mәslihat sheshimimen «shaghynaudan» bolyp bekitildi. Soltýstigi «Bekjan» bazarymen, batysy-әuejaymen, ontýstigi Qazyghúrt audanymen shekaralasady. Múnda songhy jyldary halyqtyng әl-auqaty jaqsaryp, ekonomikasynda ilgerileushilik bayqalady. Onda orta mektep, densaulyq saqtau mekemesi, balabaqsha, poshta ornalasqan, jeke 12 sauda dýkeni, 200-den 500 oryngha deyin 9 toyhana, 16 kafe, 8 shashtaraz, 4 monsha júmys isteydi. Memleket qamqorlyghynyng arqasynda jer emgen sharua qauymy Tabighat Ana tósinen nesibesin terip, berekeli tirshilik keshude. Jeke sharua qojalyqtary mal ósirip, kókónis, dәndi daqyldar egedi. Qazir 4 óndiristik «Qyzyljar», «Qosdiyirmen», «Aqtas», «Qarasu» kooperativteri júmys isteydi. Shaghyn biznes qúrylymdary biyl ótken jylghydan artyq ónim óndirdi. 1500 gektar egindik, 1200 gektar jayylymdyq jer bar. «Bekjan» bazarynyng da osy shaghynaudannyng jaghdayynyng jaqsaruyna ýlesi aitarlyqtay. 3500 orynda 4000 myngha juyq adam qyzmet etedi.
Qyzyljar, Yntymaq, Jiydeli, búlar Abay audanyna toptasqan shaghyn audandar. Badam ózeninde ornalasqan eldimeken әri topyraghy qyzyl, ózen jaghasy jar bolghandyqtan eldimeken «Qyzyljar» ataldy. Soghystan keyin «Staliyn», al 1959 jyly HHI partezd sovhozynyng «Kommunizm» bólimshesine ainaldy. 1996 jyly sovhoz tarap, Shymkent qalasyna qosylyp, qalalyq mәslihat sheshimimen «shaghynaudan» bolyp bekitildi. Soltýstigi «Bekjan» bazarymen, batysy-әuejaymen, ontýstigi Qazyghúrt audanymen shekaralasady. Múnda songhy jyldary halyqtyng әl-auqaty jaqsaryp, ekonomikasynda ilgerileushilik bayqalady. Onda orta mektep, densaulyq saqtau mekemesi, balabaqsha, poshta ornalasqan, jeke 12 sauda dýkeni, 200-den 500 oryngha deyin 9 toyhana, 16 kafe, 8 shashtaraz, 4 monsha júmys isteydi. Memleket qamqorlyghynyng arqasynda jer emgen sharua qauymy Tabighat Ana tósinen nesibesin terip, berekeli tirshilik keshude. Jeke sharua qojalyqtary mal ósirip, kókónis, dәndi daqyldar egedi. Qazir 4 óndiristik «Qyzyljar», «Qosdiyirmen», «Aqtas», «Qarasu» kooperativteri júmys isteydi. Shaghyn biznes qúrylymdary biyl ótken jylghydan artyq ónim óndirdi. 1500 gektar egindik, 1200 gektar jayylymdyq jer bar. «Bekjan» bazarynyng da osy shaghynaudannyng jaghdayynyng jaqsaruyna ýlesi aitarlyqtay. 3500 orynda 4000 myngha juyq adam qyzmet etedi. Janynda ornalasqan «Bekjan» avtovokzaly audan, qalaaralyq, jәne Astana, Almaty, Taraz, Qyzylorda baghyttaryna jolaushylar tasymaldaydy. Sodan bolar, qol qusyryp otyrghandardyng qatary siyrey týsti. Qayta azamattardyng jeke kәsippen ainalysugha niyeti joghary. Jiydeli yqsham audanyna qarasty «Berekeli 2030-K» óndiristik kooperatiyvi kókónis ónimderin shygharugha belsene atsalysyp keledi. Auyl sharuashylyghyn qoldau qory oghan qoldau kórsetip, kólemi 10 gektar bolatyn 100 jylyjay salghan edi. Kooperativ tóraghasy Álibek Túrymshaev 7 jyl merzimge 6 payyzben liyzingige qúny 315 million tengeni qúraytyn 100 jylyjaydy qabyldaghan. Biyl kóktemde jylyjayda 100 myng týp qyzanaq, 40 myng týp qiyar, 40 myng týp týrli-týsti kapusta, 50 myng týp bolgar búryshy egildi. Pisken alghashqy ónimder bazargha bólshek saudagha shygharyldy. Túrymshaevtyng aituynsha, jylyjaydan jylyna eki ret ónim alynady. Osy joly 500 tonna kókónis tútynushygha jol tartady dep kýtilip otyr. Kәsipker kelisimshart boyynsha eldimekenning 50-ge juyq azamatyn júmyspen qamtydy. Jalaqy 35-75 mynnyng aralyghynda. Sonday-aq Bekjan bazarynyng janynan músylman jamaghatqa arnalghan meshitting irgesi qalanyp jatyr. Búl meshitting syiymdylyghy 3500 adamgha arnalghan, eki qabattan túrady. Meshit aulasynda avtotúraq, dәrethana jәne bas imamgha arnalghan túrghyn ýiding kirpishi qalanuda. Qúrylys nysanyna jergilikti budjetten 27 940 myng tenge bólinip, «Energostroyserviys-2010» JShS qúrylys júmystaryn jýrgizude. Zaman talabyna say salynyp jatqan meshit qarasha aiynda paydalanugha berilmek. Sonymen birge qalamyzda búghan deyin alty jer ótkeli qala túrghyndaryna qyzmet kórsetip kelgen bolatyn.Ýstimizdegi jyldan bastap Temirlan tas jolynyng boyyndaghy «Bekjan» bazarynyng janynda jana jerasty ótkelin salu josparlanuda. Shymkent qalalyq túrghyn ýy kommunaldyq sharuashylyq jolaushylar kóligi jәne avtomobili joldary bólimining mamandary jer telimining qújattaryn dayyndauda. Endi qúrylysqa qajetti qarjynyng bólinuin kýtu qaldy.
Soghan qaramastan halyq әli tirshilik nәrinen qaghaju kórip keledi. 2011 jyly 3 100 ýiding 1200-ne auyzsu qúbyry tartylghan. Sóitip 581 807 myng tenge iygerilgen. Biraq qarjynyng jetkilikti bolmauynan su qúbyryn jýrgizu júmystary bastala qoymady. Qúbyr tartylmaghan Aqtas eldi- mekeninde de auyzsu mәselesi sheshildi. Búghan deyin 80-ge juyq ýy auyzsusyz qalghan bolatyn. Qazir sudy tasymaldap jetkizip berip otyr. Qala әkimining sheshimimen eldimekenge 7, 5 mln. tenge bólinip, nasos qondyrghysy ornatylmaq. Yaghny «Badam-Sayram» magistralidi su qúbyry baghdarlamasy boyynsha auyzsu kelgenshe týitkildi mәsele osylay sheshimin tapty. «Jol jylynyn» arqasynda endi asfalit joldyng iygiligin kóretin kýn alys emes. Jalpy úzyndyghy 11, 45 km bolatyn 7 kósheni jóndeuge budjetten 271 800 myng tenge qarastyrylghan bolatyn. Qyzyljar shaghyn-audanyndaghy atauy joq 6 kóshege (4, 5 shaqyrym), Jiydelide 3 (2, 4 shaqyrym), Yntymaqta 4 kóshege (3, 5 shaqyrym) tas tóseldi. Gýlstan, Domalaq ana, Artelinaya, Leyneyya, Amankeldi kósheleri jóndeuden ótpek. Kóshelerdi jaryqtandyru júmystary da nazardan tys qalyp otyrghan joq. Jol boyyndaghy mektepting janyna baghdarshamdar ornatyldy. Jaryqtandyru júmystary aldaghy jyldary da jalghasady. Osynday iygi isterding basynda jýrgen shaghyn- audan әkimdigining bas mamany Jandarbek Ermahanov aqsaqaldarmen aqyldasyp, kóptegen júmystardyng oryndaluyna úiytqy bolyp keledi. Audannyng ahualyn, jer-suynyng jayyn jaqsy biletin olar kýrdeli mәselelerdi sheshude aqyl qosyp, baghyt kórsetip otyrady.
«Abay-aqparat»