Perzent ghúmyry payym-parasatymen, oi-óresimen ghan emes, ósken ónir, tughan topyraghymen de tútasyp ketedi. Sózdi “kiye” dep úqqan halqymyzdyng baghamynda asa iri astrofizikalyq bayqamdar jatyr. Mәselen, ózimiz Iliyas Jansýgirovtyng jusandy belinde tughanymyzdy kishkeneden maqtan etip óstik. Jer atauy jebedi, on-solymyzdy tanyghan shaghymyzdan dem berdi, tynysymyzdy ashty. Enbekterine qúshtar boldyq, qyrnay-qyrnay kele Iliyas atamyzdyng Áset Naymanbaev shygharmashylyghyna ansary auyp, ekeuara ishki ruhany ýndestik týzgenin baghamdadyq. Múnday tuyndygerlik jelinin týzudi ózimiz de maqsat ettik.

10-synyp oqyghanda Atyrau qalasynda ótken Respublikalyq “Mahambet oquyna” qatystym. “Jetisudan kelgen bala ghoy” dep Atyraudaghy aghayyndar tóbesine kóterdi. Belenge jetelegen taghy da tughan jer. Jetisu… Men sol kezden jer-su ataularynyng airyqsha manyzyn týsindim. Mekemtas aqsaqal da óz kitabynda qazaqty otarlaudyng tikeley joly toponimikany ózgertu ekendigin aitady emes pe?..

Últtyq sananyng qalyptasuy, kónil qúndaghynda memleketshildik pen azamattyq qasiyetterining oyanuy ýshin jer-su ataularynyng manyzy airyqsha. Jer-su ataulary, aldymen, tәrbiye. Jer-su ataulary - tarihy tәlim.
Qazir Stambúldaghy jataqhanamyzda Ázirbayjan jigitterimen birge túryp jatyrmyz. Kýndelikti әngime barysynda bauyrlastar әrbir mekenining tarihyn erekshe serpilispen bayanday jóneledi. Qyzyghasyn. Barlyghy әzirbayjan halqyna tiyesili, әzirbayjan halqyna qatysty tarihy dereknamalar, últtyq ataular. Eng bastysy, әrbir әzirbayjan perzenti bú haqynda jetik biledi. Bizding kóshede kez kelgen jas daryndy toqtatyp, últynyng tarihy jayynda súrap kóriniz. Áreketinizge ókinip qalasyz… Quystanamyz. Neden quystanamyz? Bilmeymin.

Birsyrypa derekterdi sýzip, olardy әleumettendire kele, qazirgi mediada alanynda “Úighyr audanynyn” atyn ózgertuge qatysty aitylyp jatqan úsynystar oryndy dep esepteymin. Eldi-meken, auyl-aymaq atauy jas zerdening qalyptasuynda, tәlim-tәrbiyening ornyghuynda asa manyzdy.
Eldi-meken atauy - elim dep emirengen әrbir azamatqa kýsh beredi. Últ jolyndaghy maqsat-múratyn aiqyndaugha, ósken ónir, tughan jerin qúrmetteuge sep bolady.

Eldi-meken atauy - bilimning qaynaryna, tarihtyng túnghiyghyna jeteleyli. Múndayda tarihyn oqyghan, tarihyn jetik bilgen últ jahandanu ýrdisinde “jelinbeydi”.

Eldi-meken atauy - birlik men últtyq biregeylikting basty basqúry. Onyng әr qazaq perzentining sanasyna bekem ornyghyp, kóniline úyalauynyng nәtiyjesinde últtyq biregeylik quaty kýsheyedi.

Sondyqtan, jahandanu tegeurinin tótep beremiz desek, últtyq jer-su ataularymen qaytara qauyshuymyz qajet. Sebebi, qazaq dalasynyng әr tarsyn týrtsen, tarihy sóiley jóneledi.

Jas úrpaq, jana úrpaqtyng buyny retinde Úighyr audanynyng atauyn ózgertu bastamasyn tolyq qoldaymyn! Eldi-meken atauyna erekshe nazar audaru, aldymen, ózindi tanu, topyraghyndy qadirleu…

Dastan Qaztay

Abai.kz