Seysenbi, 29 Qazan 2024
2005 0 pikir 11 Sәuir, 2022 saghat 15:36

Din salasyndaghy sayasat. Qazaqstannyng qasiyetti qúndylyghy...

Býginde Qazaqstannyng 130 etnosty, 18 konfessiya ókilin bir shanyraq astyna jinap, úlanghayyr Euraziya aumaghynda tatu-tәtti tirshilik keship otyrghany elimizding әlemdik sayasattaghy bedelin arttyrdy. Jahandyq alanda әr týrli memleketterding senimdi әriptestisine ainala bildi. El basshylary әr týrli últ ókilderine qamqorlyq tanytyp, әr týrli konfessiyanyng ústanymdaryna qúrmetpen qarap, zang túrghysynan әdil erejeler bekitti. Qazaqstannyng memlekettik sayasaty óz azamattarynyng qúqyqtary men bostandyqtaryn eng manyzdy oryngha qoyyp, adamgershilik qaghidattaryn basshylyqqa alady.

Ata Zanymyzdyng 1 baby I bóliminde: «Qazaqstan Respublikasy ózin demokratiyalyq, zayyrly, qúqyqtyq jәne әleumettik memleket retinde ornyqtyrady, onyng eng qymbat qazynasy — adam jәne adamnyng ómiri, qúqyqtary men bostandyqtary» – dep jazylghan. Eldegi qalyptasqan memlekettik-konfessiyalyq qatynastar barlyq konfessiyalar men diny toptardyng teng qúqyqtyghyn qamtamasyz etuge negizdelgen. Qazaqstannyng әlemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylary arasyndaghy yntymaqtastyq kópirin qúru bastamasy osy maqsattyng jýzege asyrylghanyn kórsetip túr. Qazirgi kezdegi elimizding din salasyndaghy sayasaty qoghamdaghy diny tózimdilikti nyghaytudy, dinaralyq kelisimdi saqtaudy jәne әr týrli dindi ústanghan adamdardyng arasynda auyzbirshilik boluyn qamtamasyz etedi. Osy bir jetistigimizdi Túnghysh Preziydent Núrsúltan Nazarbaev Qazaqstannyng EQYÚ-daghy tóraghalyq mindetine kirisken kezinde «bizding últaralyq jәne dinaralyq kelisimning modeli – býkil әlemdegi týrli konfessiyalar arasyndaghy qarym-qatynas isine Qazaqstannyng qosqan qomaqty ýlesi» dep baghalaghan bolatyn. Konfessiyaaralyq kelisim – Qazaqstandyqtar ýshin ózara týsinistikke ýndeytin qasiyetti qúndylyq. Aqylgha salsaq, bәrimiz bir ghalamnyng jaratylysymyz. Til, dinimiz, salt-dәstýrimiz bir-birimizden artyq ne kem emes. Sondyqtan әr týrli konfessiya ókilderimen yntymaqtastyqta ómir sýru sayasattan búryn qarapayym adamgershilik qaghidatyna jaqyn qúndylyq bolyp sanalady.

Qazaqstannyng Túnghysh Preziydenti  Núrsúltan Nazarbaevtyng «Qazaqstan-2050» Strategiyasynda azamattyq beybitshilik pen últaralyq kelisim – bizding basty qúndylyghymyz ekeni aityldy. Qazaqstan jahandyq konfessiyaaralyq ýnqatysu ortalyqtarynyng biri bolyp tabylady. Qazaqstandaghy qoghamgha ziyan әkelmeytin dinderding damuy men salt-dәstýrlerding jalghasyn tabuy memlekettegi diny senimning bostandyghyn, beybitshilik pen konfessiyaaralyq kelisimning óz retimen jýzege asyp jatqanyn dәleldeydi. Búl memleket pen memleket basshysynyng jýieli sayasatyn kórsetse kerek. Qazaqstan Respublikasynyng din salasyndaghy memlekettik sayasatynyng negizgi mindetteri retinde mynalardy atap ótsek bolady: Azamattardyng diny senim bostandyghyn paydalanudy qamtamasyz etu jәne diny birlestiktermen ózara әriptestik ornatu; Qazaqstan qoghamynda konfessiyaaralyq kelisim men túraqtylyqty qamtamasyz etu; konfessiyaaralyq dialogty úiymdastyru men qoldau; diny ekstremizm men terrorizmge qarsy is-qimyl men din salasyndaghy últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etu. Búl mindetter memlekettik organdarmen qatar jergilikti atqarushy organdar sayasaty negizinde jýzege asyrylyp otyrady. Elimizde әr ýsh jyl sayyn Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylary sezi ótedi. Býginde Qazaqstan manyzy zor konfessiyaaralyq ortalyq bolyp qalyptasqan. Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylary sezi tónireginde diny qauymdastyqtar ózara týsinistik pen syilastyq tabady. Sonymen qatar, búl sezd әlemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylarynyng qazirgi zamanghy sheshimin tappaghan әlemdik mәselelerdi birige sheshuge baghdarlanghan maghynaly jiynnyng qyzmetin atqaryp otyr. Memleket basshysynyng tapsyrmasymen jýzege asyrylatyn sezge әlemdik qauymdastyqtar, halyqaralyq úiymdardyng jetekshileri, sayasy bedeldi túlghalar, sarapshylar ong baghasyn bergen. Diny kóshbasshylar Qazaqstannyng bastamalary men strategiyalyq jolyna asa qyzyghushylyqpen qarap, elimizdi tózimdilik pen kelisimning territoriyasy dep atap ketken. Qazaqstan tiuelsizdik alghannan keyin kóp etnos ókilin qúshaghyna syidyrghan tolenranttylyq pen beybitshilikting mysalynday boldy. Memleketimizde ótip kelgen Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylary sezi barysynda aitylghan naqty әri maghynaly ústanymdar әlem elderi tarapynan qoldaugha ie bolyp, sәtti jýzege asyp keldi. Búl ústanymdardyng bir parasy әlemdik qauipsizdikti qamtamasyz etuge, kýnde ózgerip jatqan dýniyening erejesin joghary adamgershilik pen ruhanilyqqa negizdeuge, ruhany normalar men ór adamgershilik qaghidattaryn saqtau arqyly әlemdik daghdarysqa qarsy túru siyaqty iydeyalardan túrady. Búl bastalamar Qazaqstannyng jahan júrtshylyghynyng aldyndaghy mereyin tasytty.

Qazaqstan ózge últ ókilderining últtyq-mәdeny ózgesheligin saqtaugha baghyttalghan strategiyalyq baghytty tapjylmay maqsatty týrde ústanuda. Qazaqstanda konfessiyalardyng dialogy eldegi túraqtylyq pen beybitshilikti saqtaytyn, odan әri jalghastyra týsetin eng negizgi qúral. Toleranttylyq pen diny tózimdilik – konfessiyaaralyq kelisimdi ornatu qaghidattarynyng negizgi bólshegi. Elimiz ýshin tózimdilik qaghidattary sayasy mәdeniyetting baghyttary ghana emes, mәdeniyetti damytudy qoldaytyn memleketting negizgi ústanymdary bolmaq. Memleketting dinge qatysty ústanymyn eng aldymen onyng zandarynan bayqaugha bolady. Din memleketting sayasy ómirine aralaspaydy. Memleket te diny qauymdastyqtardyng túrmys-tirshiligine aralaspaydy. Biraq olardyng әleumettik, salttyq, aghartushylyq jәne qoghamdyq ómirge tereng integrasiyalanudyng ózge de mindetterin tolyqqandy jýzege asyruyna qolayly jaghday jasaydy. Dinderding ishki ómirine aralaspau sayasatyn ústana otyryp, olardyng qyzmetining tolyq  jýzege asuyna yqpalyn tiygize otyryp, memleket olardyng arasyndaghy dialogtyng damuyn yntalandyrady. Tәuelsizdik jyldarynda elimizde diny instituttardyng sany kóbeydi. Tarihiy-mәdeny eskerkishter men meshitter janartylyp, qalpyna keltirildi. Janadan ghibadat etu ghimarattary salyna bastady. Qazaqstandaghy resmy moyyndalghan merekelik demalys kýnderding qataryna músylmandyq «Qúrban ait» merekesi men «Hristos Rojdestvosy» pravoslavtyq meyramy engizildi. Elimizde diny ahualdy retteytin Qazaqstan Respublikasynyng zany 2011 jyldyng 11 qazanynda qabyldanghan. «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» zanda hanafy baghytyndaghy islamnyng jәne pravoslavtyq hristiandyqtyng halyq mәdeniyetining damuy men ruhany ómirindegi tarihy róli atap kórsetilgen. Búl – qazaq halqynyng ruhaniy-mәdeny qúndylyqtarynyng qalyptasuymen birge jasap kele jatqan islam dini men songhy ýsh ghasyrlyq tarihy Qazaqstan elimen ortaq, әri kóptegen etnostardyng dәstýrli dini sanalatyn pravoslavtyq hristiandyqtyng Qazaqstan halqynyng ruhany ómiri men mәdeniyetindegi manyzyn bildiredi. Zang Qazaqstan halqynyng ruhany múrasymen ýilesetin basqa da dinderdi qúrmetteytinin, konfessiyaaralyq kelisimnin, diny tózimdilikting jәne azamattardyng diny senimin qúrmetteudi tanitynyn kórsetedi.

Qazaqstannyng din salasyndaghy sayasaty – konfessiyalar arasyndaghy kelisimnin, diny jaghdaydyng túraqtylyghynyng kepili. Memlekettegi býkil dinderding tendigin qamtamasyz etu ýshin әdildik qaghidaty men dinaralyq tatulyq pikirin qalyptastyru mәselesi memleket ýshin de, qogham ýshin de manyzy joghary bolyp sanalady. Elding din salasyndaghy sayasaty halyq ishindegi diny túraqtylyqty qamtamasyz etu ýshin tek dәstýrli dinderding ghana emes, barlyq dinderding arasynda ózara tatulyqqa negizdelgen qarym-qatynastyng búzylmauyna kýsh salady.

Erghaly Berikúly

Abai.kz

0 pikir