Basy: Den Siyaopinning últtyq birlik strategiyasy

Jalghasy: Qytay - bir partiya biylegen diktatorlyq memleket

Jalghasy: Gonkongty qaytaru jәne Margaret Tetcher

Den Siyaopinning Gonkong mәselesin sheshudegi eki týrli taban tireu tiyanaghy:

1. IYelik qúqyqty qaytaru;

2. Gonkongtyng kórkeyip-gýldenuin odan әri saqtau jәne damytu;

Biyleu qúqyghy - iyelik qúqyqtyng naqty kórinisi. IYelik qúqyqty qaytaryp alghannan keyin, ol aimaqtyng biyligi kimning qolynda qalady? Angliyalyqtardyng qolynda ma, әlde, taghy bir shet eldikting qolynda ma?

Búl mәsele Qytaydyng iyelik qúqyq prinsiypimen mýlde qabyspaytyn. Eger Qytaydyng ortalyq ýkimeti óz mansaptylaryn jiberip, ol jerdi biylegisi kelse, ol Gonkongtyng gýldenip-kórkengi men ornyqtylyghyna paydaly bolmaydy. onyng birden-bir shyghar joly Gonkongtyqtar ózin-ózi basqaruy tiyis. Múnda eng aldymen Angliyalyqtardyng Gonkongty perde artynan basqaruyn boldyrmau kerek. Búl jerde Gonkongtyqtar degen úghymdy da aiqyndap alugha tiyis. Olar Gonkongta túryp jatqan Qytaylyqtar degen sóz. Mýmkin onyng ishinde birneshe úrpaq boyy túryp kele jatqan aghylshyndar men basqa da shet eldikter bar shyghar. Biraq olar óz qanyn ózgerte almaytyndyqtary shyndyq. Biraq, azamattyghyn ózgerte alady. Mysalgha, Angliya azamattary nemese basqa elding azamattary Gonkongta túraqty túryp, ózin Qytay azamaty retinde sezinse, olar da Gonkongty basqaru isine qatystyrady. Al olardyng Gonkong túrghyndarynyng ishindegi salystyrmasy manyzdy emes. Eng manyzdysy olardyng biylikke qanday dengeyde aralasuyna baylanysty bolady. Angliya taraby eger aghylshyndar nemese Angliya ýkimetining mansaptylary Gonkongta túraqty túru kuәligin alsa, Gonkongtyng memlekettik qyzmetine nemese eng jogharghy basqarushy lauazymyna saylanuyna qúqyq berilsin dep talap qoyyldy. Búl jerde bir mәselening basy ashyq. 1997 jyldan búryn Angliyalyqtar Gonkongtyng jeke bas kuәligin op-onay alatyn. Qytay taraby búl jóninde belgili shekteuler qoyghan bolatyn. Mysalgha olar biylik oryndaryna kenesshi nemese ýkimetting belgili bir taraularynda eng joghary bolghanda departamentting orynbasary dәrejesinde qyzmet atqara alady dep. Kenesshi - ol resmy biylik jýrgizushi emes. Onda tek kenes beru qúqyghy bolady da, sheshim jasau qúqyghy bolmaydy. Al departament - biylik qúrylymyndaghy ministrlikterge qaraytyn biylik tarmaghy ghana. Gonkong erekshe әkimshilik aimaghy - ortalyq ýkimetke baghynatyn Qytaydyng bir ministrligi dengeyindegi әkimshilik qúrylym. Al departament - ekinshi dәrejeli basqaru qúrylymy. Aghylshyndar qalasa, osynday departamentting orynbasary dengeyindegi mansaptardy ghana iyelene alady. Eger shet eldikterge Gonkongtyng eng joghary biyleushisine deyin saylanugha mýmkindik berilse, onda olar aimaqty ózi biylep-tóstep, Qytaydyng ortalyq ýkimetine baghynudy dogharady degen sóz. Eger osylay bolsa, Gonkongtyqtardyng ózin-ózi biyleui emes, sol bayaghy aghylshyndardyng biyleui jalghasa beredi. Sol sebepti Qytay taraby shet eldikter saylamaly biylik qúrylymdarynda lauazymdy qyzmet alghysy kelse, óz tarihy Otanynyng azamattyghynan bezip, Qytay azamattyghyn qabyldauy shart degen talap qoydy. Al Qytay ýkimeti erekshe әkimshilik aimaqtyng әkimshilik qúrylymdaryna kenesshiler nemese uaqytsha jaldamaly qyzmetkerler alghysy kelse, ol mýlde basqa әngime. Búl jerde Qytay ýkimeti myna bir manyzdy faktordy da eskermey qalghan joq. Úzaq uaqyt aghylshyndardyng qol astynda baghynyshty bolyp ýirengen halyq  kenetten ózine biylik berilgen kezde ne isterin bilmey, bayyrghy qojalaryna jaltaqtap qaluy da tabighy qúbylys.  Mysalgha bizding Kenes Odaghynan qalghan eski mansapty shal-shauqandarymyz kýni býginge deyin Mәskeuge jaltaqtaytyny siyaqty qúbylys. Búl turaly Den Siyaopiyn: «Men Gonkongtaghy qytaylardyng osy aimaqty tabysty basqaryp ketetindigine kәmil senemin» - dep olargha qayrat-jiger berip otyratyn. Ol: «Eger bir nәrsege jetise almay jatsandar, ortalyq ýkimet kómek kórsetuge dayyn. Biraq endigәri shet eldikterding biylep-tósteuine jol beruge bolmaydy» - degen bolatyn.

Gonkongtyqtardyng ózin-ózi basqaruy ýshin Beyjinning basqaruyna da jol  beruge bolmaytyn. Sebebi, Gonkong halqy qalay degenmen ghasyrdan astam uaqyt damyghan kapitalistik elding basqaruynda bolyp, órkeniyetti ómir keshti. Ol arada zang men demokratiya saltanat qúrghan jeke adamnyng bostandyghy da pәlendey shekteuge úshyramaytyn. Al olardy qylyshynan qan tamghan qyp-qyzyl kommunisterding basqaruy aqylgha qonbaydy. Ony Gonkong halqy da qabylday qoymaydy. Den Siyaopin kәnigi sayasatker retinde búl jaghdaydy aiqyn sezip-biletin. Sol sebepti ol atalghan jaghdaygha baylanysty óz maydanyn ashyq mәlimdep bylay dedi: «Beyjing Gonkong aimaghyna óz qaruly kýshterin ornalastyrudan tys Gonkong erekshe әkimshilik aimaghy ýkimetine eshqanday basqarushy kadrlar jibermeydi......... Áskery qosyndardy jiberu memlekettik qauipsizdikti qorghau ýshin kerek. Biz sol arqyly Gonkongtyng ishki basqaru isine aralasayyq  dep jatqan joqpyz».

QKP biyligi óz halqyna baqyt-baylyq syilamasa da, olardy biylep-tósteuding ne bir qúityrqy tәsilderin jaqsy mengergen bolatyn. Áriyne, búl jerdegi kadr mәselesi  -sheshushi faktor.  Demokratiyalyq elderde memlekettik qyzmetkerleri halyq ózi tólegen salyq esebinen jaldap alynghan qyzmetkerler sanalady. Olardyng halyqqa qyzmet kórsetui salyq tóleushilerding esebinen jalaqy alghan jaldamaly qyzmetkerlerding óz boryshyn adal atqaruy ýshin kerek. Olar eshqashan halyqtyng kóz jasy nemese absolutti biyleushisi emes. Al kommunister biylikke kelgen kýnnen bastap ózin halyqtyng qojasy sanaydy. Sol sebepti onday basqarushy kadrlardy Gonkongqa jiberu tek sol ónirding basqaru qúrylymyn bylyqtyrudan basqa esh nәrse әkelmeydi. Kerisinshe, kommunistik basqaru jýiesining bedelin jer etui mýmkin. Sol sebepten, alystan syilasqangha jetpeydi. Qytaygha keregi Gonkongtyng kórkeyip-gýldenui men onyng tanghajayyp tabystardy ómirge әkelgen erkin sauda porty mәrtebesi bolatyn. Den Siyaopindi qyzyqtyrghany da onyng iyelik qúqyqty qaytaryp, moralidyq túrghydan sayasy tabysty jýris jasaumen birge Gonkongtyng halyqaralyq bәsekede odan beter tabysqa jetui jәne  onyng әlemdegi №3 qarjy ortalyghy mәrtebesin saqtap qaluy asa manyzdy bolatyn. Ol úly qúrlyqtyng syrtqa esik ashu men osy zamandandyru qúrylysyna airyqsha paydaly edi. Onyng ortalyq ýkimetting qatang baqylauynan ózgeshe óz-ózin basqaryp, óz biyligin erkin jýrgizui, erekshe avtonomiyalyq qúqyq mәrtebesi Den Siyaopinge sol ýshin de kerek bolatyn.

Biraq kórkeyip-gýldenu ornyqtylyqqa  qater tóndirmeui shart. Jәne ol ortalyq biyligin uysynan shyghyp ketuine әste bolmaydy. Mine búl ortalyq ýkimet pen erekshe әkimshilik aimaqtyng ózara qatynasy men ókilettiligin aiqyn bólu mәselesine baylanysty bolatyn. Sol sebepti Den Siyaopin Gonkongtyng negizgi Zanyn (Konstitusiyasyn) jasauda ózi tikeley aralasyp, birge jasasty. Jәne erekshe yjdaghat pen múqiyattylyq tanytty. Ol Gonkong aimaghynyng negizgi zanyn belgileude mynaday ólshemderdi aiqyn belgiledi:

1. Gonkong ózining erekshe ekonomikalyq qúrylymyn, qoghamdyq týzimin, túrmys-tәsilin jәne túrmys-óresin saqtap qalu ýshin menshik qúqyghyn qosa alghanda, sóz bostandyghy men baspasóz erkindigin, kóship-qonu erkindigin, ereuilge shyghyp, qyr kórsetu erkindigin, diny senim bstandyghyn jәne júmys tastap ereuildeu qúqyghy qatarly qazirgi qoldanylyp kelgen qúqyqtary ózgermeydi jәne ol zanmen qorghalady;

2. Budjeti derbes bolady. Aqshasyn HSBC Bank taratady. Ol Qytaydyng halyq aqshasy jýiesinen derbes bolady. Ol jәne halyqaralyq aqsha ainalymymen baylanysyn saqtap, erkin aiyrbasqa týsedi. Qytaydaghyday shet eldik valutalardy basqaru tәrtibine baghynbaydy. Qarjy ainalymy erkin bolady. Búrynnan qalyptasqan sauda-ayyrbas jýiesi ózgerissiz qalady jәne qorghanys shyghyndaryn tólemeydi degen siyaqty kóptegen erekshe jenildikterge ie boldy. Qorytyp aitqanda, Gonkongtyng erkin port mәrtebesin saqtaudy jalghastyrumen birge onyng derbes keden aimaghy mәrtebesi men halyqaralyq qarjy ortalyghy mәrtebesi de ózgermeydi.

3. Gonkong óz dengeyindegi diplomatiyalyq qúqyqtargha da ie bolady. Ol óz betinshe diplomatiyalyq qatynastar ornata alady. Biraq tek ekonomikalyq-mәdeny qarym-qatynastarmen ghana shekteledi. Gonkong ýkimeti halyqaralyq úiymdargha, tipti halyqaralyq sharttargha da qatysa alady. Tipti, basqa elderge ózining sauda ókildikteri men ekonomikalyq ókilettik qúrylymdaryn qúra alady. Biraq, Gonkong basqa memlekettermen jәne derbes aimaqtyq qúrylymdar men halyqaralyq úiymdargha baylanysty kelisimderge qol qoyatyn kezde sózsiz «Qytaydyng Gonkong aimaghy» degen sayasy termindi paydalanady. Gonkong QHR memlekettik tuy men gerbin asudan tys Gonkongtyng erekshe ekonomikalyq aimaghyna tiyesili tuy men gerbin qatar qoldanugha qúqyly. Ol Gonkongtyng derbes mәrtebesin saqtay otyryp, halyqaralyq sauda, ekonomikalyq baylanystardy damytugha paydaly.

4. Qytaydyng ortalyq biyiligi Gonkongqa óz әskerin jiberuge qúqyly. Biraq Gonkongta túratyn Qytay armiyasy Qytaydyng últtyq qauipsizdigine jauap beredi. Gonkongtyng ishki isine araspaydy. Al Gonkongtyng qoghamdyq tәrtibin onyng jergilikti ýkimeti jasaqtaytyn polisiya qúrylymdary atqarady. Jergilikti biylik búrynghy qaruly kýshterdi (Angliya armiyasyn) ústaugha tyiym salynady. Shet elden qaru-jaraq satyp alugha atymen bolmaydy. Biraq búrynnan bar Gonkong polisiyasy men amandyq qorghaugha baghyttalghan qaruly jasaqtar sol beti óz júmysyn jalghastyra beredi.

Mine búdan Gonkongtyng resmy diplomatiya men memlekettik qorghanysyn ortalyq ýkmietting qúzyretine beruden tys, onyng erekshe joghary avtonomiyalyq qúqyqtardy paydalana alatyndyghyn kóruge bolady. Ókinishke oray, býgingi kýnde qúqyqtyq túrghydan bekitilgen Den Siyaopinning sol uәdeleri birte-birte әdrem qalatyngha úqsaydy. Áriyne, Gonkongtyng sol kezderdegi erekshe avtonomiyalyq mәrtebe aluy Den Siyaopinning kóregen diplomatiyalyq sayasatynyng jemisinen tys, Angliya ýkimetining de osy bir bostandyq aralyn jәne onyng halqynyng qúqyqtary men bostandyghyn qorghaugha erekshe den qoyghandyghynan bóle jara qaraugha bolmaytyndyghyn aita ketuge tiyispiz.

Gonkongtyng negizgi zanyn qabyldauda eng ýlken talas tudyrghan mәsele QHR qaruly kýshterining Gonkong aimaghyna jiberiluine baylanysty órbidi.  QKP «myltyqtan biylik tuady» degen qaghidany berik ústanatyn sayasy top. Myltyqtyng kýshi, nayzanyng úshymen biylikke jetken Qytay kommunisterining oghan erekshe mәn beretini eki bastan aiqyn bolatyn. Biraq Tayvanimen beybit birigu jónindegi 9 tarmaqty baghytta aiqyn jazylghan myna bir tarmaq ne sebepti Gonkongqa qoldanylmaydy degen mәsele boldy. Onda Tayvani erekshe әkimshilik aimaghy bolyp qúrylghannan keyin, óz qaruly kýshterin saqtap qalady degen tarmaq. Búl degen sóz úly qúrlyq Tayvanigha óz qaruly kýshterin jibermeydi degen sóz. Onda Tayvaninyng qorghanysyn Tayvaninyn  jergilikti qaruly kýshteri óz moynyna alady degen sóz. Den Siyaopinning búl mәseledegi oi-jospary Tayvaninyng erekshe jaghdayyn eskerip qabyldaghan sheshimi bolatyn.  40-jyldardaghy QKP men Gomindang arasyndaghy  beybit kelissózding tarihy sabaqtary Tayvani әkimshiligining óz qaruly kýshterin taratyp jiberuge eshqashan kelispeytindigin  aiqyn kórsetetin edi. Tayvanigha әsker jiberu ashyq týrde Tayvanigha soghys jariyalaumen birdey bolatyn. Onda beybit biriguding ýmiti ýzildi dey beriniz.

Búl joba-jospar Gonkong mәselesinde dәleldenip, iske asyrylu kerek edi. Sol sebepti kóptegen adamdar eki erekshe әkimshilik aimaqqa eki týrli sayasat ne ýshin kerek, Tayvanigha armiya jibermeydi ekenbiz, onda Gonkongqa da jibermey-aq qoyayyq degenderding qarasy kóbeydi. Múnday talap Gonkongtaghy jergilikti halyq tarapynan da az aitylghan joq. Aghylshyndar Qytay armiyasynyng Gonkongta túruyna tys-tyrnaghymen qarsy boldy. Biraq búl mәsele Qytaydyng iyelik qúqyq prinsipterine qayshy bolatyn. Qarapayym qaghidagha salsaq, bir egemendi el óz territoriyasyndaghy barlyq adamgha, zatqa jәne ýrdisterge eshkimmen bólispeytin biyleu qúqyghyna ie jәne ol armiyamen de qatysty. 1997 jyldan keyin Qytay Gonkongtyng iyeligin qaytaryp alady. Ol jerge armiya túrghyza ma, túrghyzbay ma  - ol Qytaydyng qúqyghy. Angliyanyng aralasuyna eshqanday haqysy joq.

Den Siyaopin iyelik qúqyqqa baylanysty osy bir qaghidalardy qaru ete otyryp, Angliyalyqtardyng talabyn birden toytaryp tastady. Ol: «Qytay Gonkongqa óz qaruly kýshterin ornalastyrugha qúqyly. Qytay Gonkongta túratyn óz qaruly kýshterinen tys ózining Gonkongqa iyelik qúqyghyn әigileytin qanday mýmkindigi qaldy?!» - degen bolatyn. Sol kezdegi Angliyanyng syrtqy ister uәziri Piyter Karington Den Siyaopinning tastay logikasyna tәnti bolyp: «Biz, әriyne, Qytay armiyasynyng Gonkongta túramaghanyn qalaymyz. Biraq onyng basqa tәsilderi joq pa ózi?!» - degen bolatyn amaly tausylghanday keyip tanytyp. Onyng búl sózinen Qytaydyng Gonkongqa óz qaruly kýshterin jiberui Qytaydyng sharuasy. Biraq Angliya ýkimeti ondaydy qalamaydy. Basqa bir tәsildermen Gonkongqa iyelik qúqyghy bar ekenin әigilese degennen basqa sózi emes edi. Onyng ar jaghynda Qytay Gonkongtyng iyelik qúqyghyn qaytaryp alugha qúqyly eken, onda óz qaruly kýshterin ornalastyrugha qúqyly degendi sharasyz moyyndau jatqan bolatyn.

Qytay men Angliya arasyndaghy Gonkongqa әsker túrghyzu mәselesindegi talas-tartysta  Angliyanyng jeniletindigi o bastan belgili bolatyn. Angliya әlmisaqtan bóten bir el. Sol sebepti 1997 jyldan keyin Qytay Gonkongty óz iyeligine qaytaryp alsa, oghan kóldenennen kiyliguge Angliya ýkimetining qatysy joq. Biraq aghylshyndar Gonkongtaghy halyqtyng ýnin kóldeneng tartyp, týrli aqparat qúraldaryn iske qosyp, Qytay ortalyq ýkimetining Gonkongqa әsker jibergeli jatqandyghyn jalaulatyp júrt arasyna ýrey saldy. Gonkongtyqtardyng sanasynda qytaydyng azattyq armiyasy qaraqshydan әri qorqynyshty bolatyn. Múnday ýgit-nasihat qarapayym halyq arasynda erekshe ýrey men tolqu tudyrghandyghyn jәne múnday tolqudyng Qytay-Angliya kelissózining eng sheshushi sәtinde tuyndaghandyghy Den Siyaopindi abyrjytpay qalghan joq. Onyng ýstine sol kezdegi Qytaydyng qorghanys ministri Gyng Biaodyng 1984 jyldyng 21-mamyryndaghy sóilegen sózinde: «Qytay keleshekte Gonkong aimaghyna óz qaruly kýshterin ornalastyru jospary joq» - degen sózi otqa may qúighanday boldy. Búl habardy estigen Den Siyaopin qatty renjip, 25 mamyrda Beyjinde Qytaydyng býkil memlekettik halyq qúryltayy men sayasy kenesining jinalysyna qatysyp jatqan Gonkong, Makao aimaghynan kelgen tilshilerdi arnayy  qabyldap: «Men bir ósek-ayannyng basyn ashyp alayyn dep otyrmyn. Qorghanys ministri Gyng Biaodyn  Qytay armiyasy  Gonkongqa túrmaydy degen әngimesi – onyng jeke pikiri.  Búl ortalyq ýkimetting sheshimi emes, sizder osy habardy el-júrtqa ashyq aitynyzdar. Bizding óz qaruly kýshterimizdi jibermeyik degen oiymyz joq. Biz ol aragha óz qaruly kýshterimizdi ornalastyramyz. Ol eger Qytay territoriyasy ekkeni ras bolsa, bizding qaruly kýshterimiz ne sebepti ol aimaqta túrmaugha tiyis?! Men Angliyanyng syrtqy ister uәziri Piyter Karingtonmen sóilesken kezimde ol bizding osynday qúqyghymyz bar ekendigin moyyndaghan bolatyn. Óz iyeligimizdegi  territoriyamyzgha óz armiyamyzdy jibere almasaq, onda múnyng nesi Qytay territoriyasy bolady?!» - degen bolatyn. Qabyldaudyng sonyna ala Den Siyaopin óz pozisiyasyn  azdap júmsartyp, mәjiliske qatysyp jatqan Gonkong pen Makaodan kelgen ókilderge: «Ol jerge óz qaruly kýshterimizdi ornalastyruymyzdyng tek simvoldyq qana mәni bar. Sizder ony Qytaydyng Gonkongqa bolghan iyelik qúqyghynyng simvoly dep qana qabyldanyzdar. Gonkongtyqtardyng óz-ózin basqaruy eng jalpylama  avtonomiyalyq qúqyq. Ortalyq ýkimet ol aragha әsker túrghyzudan basqa atalghan aimaqqa iyelik etuding eshqanday simvoldyq mәni joq.   Qaruly kýsh bolghanda, onyng jer qayysqan qalyng qol boluy shart emes, ary ketkende 3 te 5 myng adamnan aspaydy» - dep týsindirdi. Onyng songhy sózi Gonkong pen Makaodan kelgen ókilderining kónilin sabasyna týsirip, Qytay qaruly kýshterining Gonkongta túruy tek memlekettik iyelik qúqyqtyng simvoly ekendigin týsingendey boldy. Sonda da bolashaqta Tayvanidyqtar iygiliktenetin avtonomiyalyq qúqyqtardy qaruly kýshterge baylanysty baptyng basqasha ekendigin bilgen Gonkongtaghy kózi ashyq halyq bir-birinen paryqty múnday sayasatty týsine almay dal boldy. Búl turaly Den Siyaopiyn: «Tayvanidaghy armiya - Qytaydyng óz armiyasy» - dep týsindirdi. Biraq búl uәj de Gonkongtyqtardyng kýdik-kýmәnin seyilte alghan joq. Sebebi  Gonkongta búrynnan túratyn «qorghanys armiyasy» Angliya tarapynan jiberilgen armiya emes bolatyn. Gonkongtyng úzaq jyldan beri óz qaruly kýshteri boldy. Ol «Gonkong polki» dep atalatyn. Eger memlekettikting iyelik qúqyghyn qorghau kerek bolsa, sol da jetip, artylady emes pe?! Angliya óz qaruly kýshterin alyp ketkennen keyin, Gonkongtaghy Qytaydyng qaruly kýshteri osy missiyany atqarsa jetip jatpay ma? Úly qúrlyqtan azattyq armiya qosyndaryn әkeluding qanday qajeti bar deydi olar dal bolyp. Dәl osy aragha kelgende Den Siyaopin ózining týpki oiyn ashyq aitugha mәjbýr boldy. Búl qaruly kýshter bolashaqta yqtimal tuyndaytyn dýrbelenning aldyn alu ýshin qajet eken. Shyndap kelgende, búl Den Siyaopinning eng basty týpkilikti maqsaty bolatyn. Qytay kommunisteri Qytay azattyq armiyasynan basqa eshqanday qaruly kýshke senbeydi.

Gonkong juyqtaghy ondaghan jyldaghy tarihta 1967 jylghy bir retki dýrbelennen tys, eshqanday qoghamdyq tolqu oryn alghan joq bolatyn. Mәdeniyet tónkerisindegi úly qúrlyqta oryn alghan on jyldyq atys-shabys kezinde de Gonkong aimaghy typ-tynysh, berekesi býtin, halqy bayashat ghúmyr keshti. 1997 jyldan keyin qanday jaghday boluy mýmkin? Den Siyaopinde aiqyn senim joq bolatyn. Búl turaly ol: «Biz Qytay iyeligine ótkennen keyingi Gonkongta eshkim túmsyghyn tyqpaytyn, eshqanday býldirushi kýsh joq dep sene alamyz ba ózi? Ol turaly men óz-ózimdi júbata almaymyn. Sebebi, ony dәleldeytin negizderim jetkiliksiz» - dep týidi óz oiyn. Den Siyaopin bolashaqta әiteuir bireuding býirekten siraq shygharyp, berekeni shayqaltatyndyghyn tolyq boljap, bile aldy. Múnday faktorlar Beyjing tarabynan oryn almauy mýmkin. Biraq Gonkongtyng ishki jaghynan, tipti, halyqaralyq kýshterding yqpalynan boluy da әbden mýmkin. Dýrbeleng boludyng faktory ómir sýredi eken – onyng aldyn alu sharasy da qarastyrylugha tiyis. Búl qarapayym ghana ómirding zandylyghy dep oilady. Bir qyzyghy, Gonkong aimaghyndaghy әldeneshe jyldan bergi tolassyz tolqulargha syrtqy kýshterden góri, Qytaydyng ortalyq biyligining әperbaqan sayasaty sebep boldy. Múnda Qytay biyligining úsynysymen juyq jyldarda qabyldamaqshy bolghan úly qúrlyqtan qashyp, Gonkongty panalaghan kýdiktilerdi  óz qalauynsha úly qúrlyqqa jiberip, Qytay zandarymen sottau jónindegi zang qarary boldy. «Bir qyzymnan bir qyzym soraqy» degendey, oghan  «Gonkong aimaghynyng últtyq qauipsizdik turaly»  Zanyn qosynyz. Pәlening bәri Qytaydyng kommunistik biyliginen shyghyp jatqangha úqsaydy. Áriyne, ony Qytaygha qarsy kýshterding de paydalanyp, otqa maygha qúiyp otyrghany da jasyryn emes. Daudyng basy bәribir kisilik qúqyqqa kelip sayady.  Kýni býgin Qytay biyligi Gonkongtaghy daghdarysty retteuge qauqarsyz bolyp otyr. Endigi songhy mýmkindik  sol qaruly kýshterge sýienu bolatyn shyghar, kim bilsin?

Jalghasy bar...

Raqym Ayypúly

Abai.kz