London dodasy bastalarda bizding bar ýmitimiz ziltemirding qos dóngelegi men bylghary qolghap kiygen boksshylarda edi. Sebebin tarqatyp jatu da artyq shyghar. Serik Sәpiyev pen onyng komandasy, Iliya Iliin bastaghan tolaghaylar toby Qazaq atyn talay dodada aspandatyp ýlgergen son, olargha Olimpiada jýldesin aldyn ala telip qoydyq. Alayda Qazaqstan Túmandy Alibiongha sporttyng 25 týrinen joldama jenip aldy emes pe?! Býginge deyin jýldegerler esimi el auzynan týsken joq. Endi, Londonda esemiz ketken tústargha da, ýniletin kez kelgen siyaqty. Mәselen, taekvondo sporty... Beyjindegi qola medali endi altyngha ainalar degen ýmit joqqa shyqty.  Biz nege Londonda jýldesiz qaldyq? Búl turaly taekvondodan últtyq qúramanyng bas bapkeri Qayrat Qyrghyzbaev «Jas qazaqqa» keninen әngimeledi. Bas bapkerding pikirine sensek, Londongha ýki taghyp jibergen ýsh sportshymyz da qarsylastarynan qiray jenilmegen. Birine sәttilik jetispese, endi birine tóreshining qate sheshimi qolbaylau bolypty...

Jas qazaq: Qayrat agha, London dodasynda sizding komanda qolagha qol sozady dep ýmittenip edik. Jalpy, Olimpiada oiyndaryna dayyndyqtarynyz qalay ótti?

London dodasy bastalarda bizding bar ýmitimiz ziltemirding qos dóngelegi men bylghary qolghap kiygen boksshylarda edi. Sebebin tarqatyp jatu da artyq shyghar. Serik Sәpiyev pen onyng komandasy, Iliya Iliin bastaghan tolaghaylar toby Qazaq atyn talay dodada aspandatyp ýlgergen son, olargha Olimpiada jýldesin aldyn ala telip qoydyq. Alayda Qazaqstan Túmandy Alibiongha sporttyng 25 týrinen joldama jenip aldy emes pe?! Býginge deyin jýldegerler esimi el auzynan týsken joq. Endi, Londonda esemiz ketken tústargha da, ýniletin kez kelgen siyaqty. Mәselen, taekvondo sporty... Beyjindegi qola medali endi altyngha ainalar degen ýmit joqqa shyqty.  Biz nege Londonda jýldesiz qaldyq? Búl turaly taekvondodan últtyq qúramanyng bas bapkeri Qayrat Qyrghyzbaev «Jas qazaqqa» keninen әngimeledi. Bas bapkerding pikirine sensek, Londongha ýki taghyp jibergen ýsh sportshymyz da qarsylastarynan qiray jenilmegen. Birine sәttilik jetispese, endi birine tóreshining qate sheshimi qolbaylau bolypty...

Jas qazaq: Qayrat agha, London dodasynda sizding komanda qolagha qol sozady dep ýmittenip edik. Jalpy, Olimpiada oiyndaryna dayyndyqtarynyz qalay ótti?
Qayrat Qyrghyzbaev: London Olimpiadasyna dayyndyghymyz jaman ótken joq. Eki mәrte Ontýstik Koreyada oqu-jattyghu jiyndarynda boldyq. Angliyanyng klimatyna beyimdelu ýshin, Niyderlandy memleketine de at izin salghanbyz. Ókinishtisi, Ontýstik Koreya qúramasymen birlesip ótuge tiyis jattyghu jiynymyz jýzege aspay qaldy. Taekvondony jer jýzine pash etip, tól sportyn әlemdik kóshke ilestirgen kәristerden ýirenerimiz kóp edi. Olimpiada oiyndarynda tórt salmaq dәrejesi boyynsha medali ýlestiriledi. Biz tórt salmaqtyng ýsheuinen joldama jenip aldyq. Ózim ýsh sportshymyzdyng bireui medaligha iligedi, - dep josparlaghanmyn. Men oilaghanday bolmady...
Jas qazaq: Olimpiada kezinde taekvondoshylar bәsekesin teledidardan kóru mýmkin bolmady. Osy sport týrining shynayy jankýierleri ghana ghalamtor arqyly baqylaghan shyghar. Al jalpy kórermen kimning qalay útylyp, beldesulerding qalay órbigeninen beyhabar edi. Sportshylarymyzdyng jekpe-jekterin keninen talqylap ótesiz be?
Qayrat Qyrghyzbaev:  58 keli salmaqta syngha týsken Núrsúltan Mamaev, 67 kelige deyingi salmaqta el namysyn qorghaghan Gýlnәfis Aytmúhambetova  jәne 67 keliden joghary salmaqta syngha týsken Feruza Ergeshovalar qarsylasyna jenisti bere salghan joq. Osyny úmytpasanyzdar eken. IYә, halyqtyng esinde chempiondar ghana qalady. Biraq biz baptap aparghan ýsh sportshy da qarsylasy ýshin onay olja bolmady. Mysaly, Núrsúltan Mamaev pen mysyrlyq taekvondoshy arasyndaghy  jekpe-jek alty raundqa sozyldy. Shyny kerek, ekeui de bir-birin andyp, jarytyp soqqy daryta alghan joq. Tablodaghy nólge ózgertu engizu mýmkin bolmady. Aqyry, úzaqqa sozylghan tartysta eki Olimpiadanyng kuәgeri atanyp, onyng birinen qola medali jenip alghan Tamer Banmiyding baghy jandy. Ol eng songhy sәtte bir úpay alyp, bizding Núrsúltandy san soqtyrdy. Shyny kerek, Núrsúltan Mamaevtyng tәjiriybesi az. Onyng ýstine, klimat almastyru oghan jaqpady. Óz jerimizde jýrgende onyng salmaghy әri ketse, 60 kelige jetetin de, 2 kelini op-onay joq qylatynbyz. Senesiz be, Londonda Núrsúltan 8 (!) keli salmaq qudy. Tipti jekpe-jekke dayyndaludy úmyta túryp, artyq salmaqtan aryludy oilaghanymyz ras. Salmaq quamyn dep býkil kýshin sarqyp alghany onyng jenilisine әser etti... Múnday sәtterde bizge psiholog kómektesui kerek edi. Biraq biz jaqsy psihologpen júmys isteu turaly әli biraz armanday túramyz...
Jas qazaq:  Gýlnәfis Aytmúhambetova men Feruza Ergeshovanyng jolyn Sloveniya qyzdary kesti. Europalyqtar nening esebinen jeniske jetti? Olardyng dene әleuetteri iri bolatynyn bilemiz...
Qayrat Qyrghyzbaev:  Gýlnәfis qarsylasynan 11:14 esebimen jenildi. Búl jerde iske tóreshilerding de qatysy bolghanyn aita ketu kerek. Gýlnәfisting biraz soqqysyn esepke almady, biz qarsylyq kórsetip edik, ony da qabyldamay qoydy. Tóreshilerge ashulanghany sonsha, әr raund arasyndaghy ýzilis kezinde qyzymyz jylaumen boldy. «Aghay, nege úpayymdy bermedi?! Mening soqqylarym ótip jatyr ghoy, nege sanamaydy?!» dep qarsylasymen emes, tóreshilermen alysty. Eger tóreshi ayaghynnan tartyp, úpay bermey jatsa, kez kelgen sportshy ashugha bulyghady. Al ashulanyp, óz taktikasyn joghaltyp alghan adam qarsylasy ýshin onay olja. Qazylar qauymynyng qart qúrlyq ókilderine býiregi búryp túrady. Múny talay ret bayqaghanbyz. Al Feruza Ergeshova men Nusoy Rayher arasyndaghy jekpe-jekti  London Olimpiadasyndaghy eng tartysty, eng kórnekti ótken kezdesuge balar edim. Óitkeni, qarsylasynyng boyy úzyn, dene bitimi iri bolghanyna qaramay, Feruza asqan jankeshtilikpen aiqasty. Feruzanyng bir әdeti, ýnemi jekpe-jek bastalarda jenilip jatady da, keyin quyp jetedi. Londonda da tap solay boldy.  Kezdesu ayaqtalghan song Olimpiadadaghy eng jogharghy nәtiyje - 16:16 esebi tirkelip, «Altyn úpay» oinatylghan. Yaghny kim birinshi soqqy júmsaydy, sol jenimpaz dep tanylady. Áriyne, ayaq-qoldary tym úzyn sloveniyalyq týrtip qalghanda, úpay jazylyp ketti. Osydan son, Feruzany dayangtan qaytaru qiyn boldy. Tórt jyl ter tógip, jatpay-túrmay dayyndalghan dodada bir-aq úpaymen jenilu kimge onay tiysin? Eng sheshushi sәtte bolmashy soqqy jiberip alghany ýshin qinalghan ol jylap, dayangtan ketpey qoyghany janymyzdy auyrtty.
Jas qazaq:  IYә, ghalamtordan Feruzanyng jenilisine qatty qynjylghan sәttegi suretterin jii kezdestirdik. Namystan jarylyp keterdey bolyp túrdy...
Qayrat Qyrghyzbaev:  Dúrys aitasyz. Shәkirtterimning boyynda últtyq ruh joghary. Búl túrghydan olardy quattandyra aldyq dep oilaymyn. Núrsúltan da, Feruza da, Gýlnәfis te Olimpiadada qazaqtyng atynan shyghyp, tútastay últ namysyn qorghaudyng artar jýgi auyr ekenin shyn týsindi. Eger, nokaut nemese nokdaun alyp jenilip qalsa, nemese úpay aiyrmashylyghy tym joghary bolyp útylsa, әngime basqa bolar edi. Men kinәni basqadan izdemeymin. Biz Olimpiadada shamamyz jetkenshe shayqastyq. Elimizde  dayyndalatyn bazanyn, jattyghu zaldarynyng joqtyghyna qaramay, Olimpiada liysenziyasyn jenip aldyq. Dýbirli dodagha barghan son, kim-kimning de jýlde alghysy keletin ras. Búiyrmady, kýshimiz jetpedi...
Jas qazaq:  Ángime arasynda psihologtar jayyn  qozghadynyz. Últtyq qúramada psiholog mamandardyng jetispeytinin bilemiz. Tipti Olimpiada kezinde de sauatty psihologtarmen júmys isteu mýmkin bolmady ma?
Qayrat Qyrghyzbaev:  Elimizde psiohologiya salasyna bet búryp jatqandar kóp dep estiymin. Alayda sporttyq psihologiyada bilikti mamandar tapshy. Europa elderinde búl dúrys jolgha qoyylghan. Al bizde... Sausaqpen sanarlyq mamandardy elimizge medali jaudyratyn auyr atletika, boks syndy sport týrlerine bólip beredi de, biz kólenkede qalyp qoyamyz.
Jas qazaq:  Sózinizge qarasaq, biraz ókpeniz de bar syqyldy. Auyr atletter men boksshylardan biz ýnemi medali kýtemiz, al taekvondo sekildi taghy birneshe sport týrinen qanday da bir tosyn syy bolmasa, jýldening kelmeytini ras  qoy...
Qayrat Qyrghyzbaev:  London Olimpiadasyna dayyndalu ýshin basshylyq bizge jospardaghyday qarajat bóldi. Biz sol qarjygha say júmys atqardyq. Sportshylardyng shet memleketterge shyghyp, dayyndyq júmystaryn jýrgizuine mýmkindik bergeni ýshin rahmet. Alayda sport tizginin ústaghandar nazary negizinen jýlde alugha qabiletti sportshylargha auyp túratynyn jasyrmau kerek. Biz, negizinen, ekinshi súryptaghy sport qataryna jatamyz. Mysaly, Londongha attanar aldynda Elbasy sportshylardy qabyldap, sәt-sapar tiledi. Al biz búl turaly mýlde estigen joqpyz. Eger, bizdi de aparghanda, jas sportshylar ózderine artylghan jauapkerishilik jýgining jenil emestigin, býkil halyqtyn, Preziydentting senim artqanyn sezinip qaytar edi. Áriyne, Elbasy qabyldauynda bolghandardyng bәri jýlde bitkendi jiyp alghan joq. Biraq sportshylargha quat berip, ruhtandyru túrghysynan búl jaqsy әser etushi edi. Kóp jaghdayda taekvondoshylar nazardan tys qalady. Olimpiadada medali alyp jatsaq, arqamyzdan qaghady. Eger  medali joq bolsa, onyng sebebin terennen izdeuge tyryspaydy da...
Jas qazaq: Auyr atletterimizge Enver Týrkelery sekildi auzy dualy maman aqyl aitady. Estuimizshe, bizdegi taekvondo federasiyasynyng de koreyalyq kenesshi bar eken...
Qayrat Qyrghyzbaev: Taekvondo - kәristerding tól sporty. Sondyqtan, bizge baghyt beruge kómektesedi degen niyetpen Ohsan Tek degen mamandy aldyrdyq. Ol Olimpiada altynynan basqanyng bәrin alghan danqty sportshy. Bizge qolynan kelgeninshe jәrdemtesti. Ókinishtisi, Olimpiada kezinde eki sportshyny dayangqa alyp shyghyp, tóreshilerden úpaydy tartyp ala almady. Qazir әlemning barlyq memleketi negizinen kәris mamandarynan kenes alugha tyrysady. Búl jerde Koreyanyng ústanyp otyrghan sayasaty da týzu. Ár elge óz mamandaryn jiberip, tól sportyn, tól mәdeniyetin nasihattaugha kónil bólip otyr.
Jas qazaq: Qazaq eline taekvondo turaly týsinikti әkelgen Mústafa Óztýrikting shәkirtisiz. Bapkerlik ghúmyrynyzda ústazynyz aitqan aqyl-kenester paydagha asyp jatyr ma? Sizdi tәrtipke erekshe kónil bóletin maman dep estiymiz...
Qayrat Qyrghyzbaev:  Mústafa Óztýrik aghamyzdyng últshyldy­ghynda shek joq edi. Bizdi otansýigishtikke baulydy, el namysyn bәrinen biyik qoiygha ýiretti. Sol sekildi, men de shәkirtterime últynnyn, elinning abyroyyn oila degendi kóp aitamyn. Al tәrtip barlyq jerde kerek. Eger tәrtip bolmasa, әrkim óz basyna by bolyp, bilgenin istese, sportta eshqanday nәtiyje kórsetuge bolady ma? Álbette, joq. Men tәrtipti jeniske jetuding eng negizgi bólshegi dep bilemin. Áriyne, bir jyl boyy ýzbey jattyqtyra bergen de jaramaydy. Arasynda balalardy erkine jiberip, boy jazdyrtyp alamyz. Europa elderindegidey býgin jattyghu jasaghysy kelmegen sportshygha: «Áneki, basseynge týs nemese jattyghu zalyna bar» dep núsqau bere almaymyz. Óitkeni, dayyndalatyn zaldyng ózin jalgha alyp otyrmyz.
Jas qazaq: London Olimpiadasy sizding bapker retinde qatysqan túnghysh dodanyz.  Álem halqy bir arnagha toghysyp, Qazaq әnúrany jeti mәrte aspandaghan kýnder turaly ne aitasyz?
Qayrat Qyrghyzbaev:  Bizding sportshylar jarady! Legioneri bar, ózimizding balalar bar, bәri de Qazaqstan atyn asqaqtatu ýshin júmys istedi. Rizamyn! Qazaqty «Borat» dep tanytqan da tap osy aghylshyndardyng sayqymazaghy emes pe?! Solardyng óz jerindegi dodadan altyndy uystap alghanymyz әdiletti boldy. Medalidyng eki jaghy bolatyny ispetti, mening de oiymnyng eki úshy bar. Áriyne, úiymdastyru tarapynan qanday da bir min tabu qiyn. Biraq London dayanginde mening kónilimnen shyqpaghan sәtter de kezdesti. Mәselen, dayang bapkerler otyratyn jerden mýlde alysqa ornalasqan. Yaghny sportshylar qoyyn-qoltyq aiqasqa barghanda, olardyng qimyl-әreketterin baqylau mýmkin emes. Ne bolyp jatqany mýlde kórinbeydi. Osynyng saldarynan, birneshe kýmәndi sәtterde tóreshilermen daulasa almadym.  Búl - ýlken sport. Ýlken sporttan sybaghasyn alyp, Qazaqstannyng әlem alyptarymen qatar ornalasuy quantty. Biyl jýldesiz qalsa da, aldaghy dodalarda qazaq taekvondoshylary túghyrdan kórinedi. Men senemin...
Jas qazaq: Ángimenizge rahmet!

"Abay-aqparat"