Álemning núry – әielder
Elordadaghy Tәuelsizdik sarayynda Qazaqstan Respublikasy Preziydenti janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng qoldauymen, «Qazaqstannyng isker әielderi qauymdastyghy» úiymdastyrghan Áyelderding ýshinshi euraziyalyq sammiyti ótude. Oghan elimizding barlyq ónirinen 350-ge juyq әiel men Resey, Belarusi, Bashqúrtstan, Ózbekstan, Qyrghyzstannan kelgen qonaqtar qatysuda.
oghamnyng qozghaushy kýshi
Songhy on jyldyqta elimizding qoghamdyq sayasy ómirinde әielderding belsendiligi artqany bayqalady. Búl Elbasy N.Nazarbaevtyng 1998 jyly 22 jeltoqsandaghy Otbasy jәne әielder isteri jónindegi últtyq komissiyasyn qúruymen tikeley baylanysty. Osy jyldardyng ishinde komiyssiyanyng atauy birneshe ret ózgergenimen, zaty, mәni sol kýiinde qalyp, әielderding densaulyghyn jaqsartu, olardyng qoghamdyq-sayasy qyzmetterge aralasuyna, memlekettik dengeydegi sheshimder qabyldauyna yqpal etu, ekonomiykalyq túrghyda algha jyljytu jәne zorlyq kórsetuding barlyq týrin jong syndy negizgi baghyttarda júmys istep keledi. Osy jyldardyng ishinde qanatyn kenge jayghan Últtyq komiyssiyanyng eleuli enbegin, oghan mýddelilik tanyta alghan qazaqstandyq әielderding belsendiligin osy jyldyng qazan aiynyng sonyn ala Býkilәlemdik ekonomikalyq forum taldamalyq toby jariyalaghan materialdan da kóruge bolady.
Elordadaghy Tәuelsizdik sarayynda Qazaqstan Respublikasy Preziydenti janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng qoldauymen, «Qazaqstannyng isker әielderi qauymdastyghy» úiymdastyrghan Áyelderding ýshinshi euraziyalyq sammiyti ótude. Oghan elimizding barlyq ónirinen 350-ge juyq әiel men Resey, Belarusi, Bashqúrtstan, Ózbekstan, Qyrghyzstannan kelgen qonaqtar qatysuda.
oghamnyng qozghaushy kýshi
Songhy on jyldyqta elimizding qoghamdyq sayasy ómirinde әielderding belsendiligi artqany bayqalady. Búl Elbasy N.Nazarbaevtyng 1998 jyly 22 jeltoqsandaghy Otbasy jәne әielder isteri jónindegi últtyq komissiyasyn qúruymen tikeley baylanysty. Osy jyldardyng ishinde komiyssiyanyng atauy birneshe ret ózgergenimen, zaty, mәni sol kýiinde qalyp, әielderding densaulyghyn jaqsartu, olardyng qoghamdyq-sayasy qyzmetterge aralasuyna, memlekettik dengeydegi sheshimder qabyldauyna yqpal etu, ekonomiykalyq túrghyda algha jyljytu jәne zorlyq kórsetuding barlyq týrin jong syndy negizgi baghyttarda júmys istep keledi. Osy jyldardyng ishinde qanatyn kenge jayghan Últtyq komiyssiyanyng eleuli enbegin, oghan mýddelilik tanyta alghan qazaqstandyq әielderding belsendiligin osy jyldyng qazan aiynyng sonyn ala Býkilәlemdik ekonomikalyq forum taldamalyq toby jariyalaghan materialdan da kóruge bolady.
Onda genderlik tendik boyynsha bizding elimiz 135 memleketting ishinde aldynghy jyldardaghy kórsetkishten 18 saty joghary kóterilip, 31-shi oryngha túraqtaghany belgili boldy. Elorda tórinde ótkizilgen keshegi sammitting ashylu barysynda sóz alghan Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng tórayymy Gýlshara Ábdiqalyqova búl kórsetkishting bizding elimiz ýshin jaqsy jetistik ekenin atap ótti. Ol múnday tabysqa Elbasynyng ana men balany qorghau, otbasylyq-demografiyalyq sayasatty qoldau boyynsha jýrgizilip otyrghan jýieli júmystarynyng arqasynda, sonday-aq Preziydentting sayasy memlekettik qyzmettegi әielder ókildigin 30 payyzdan kem emes dengeyge jogharylatu turaly tapsyrmasyna oray arnayy Is-qimyl josparynyng qabyldanuy barysynda qol jetkenin mәlimdedi. Tórayym sonymen qatar, elimizdegi әrtýrli basqaru qúrylymdaryndaghy әielder sany artyp kele jatqanyn, tek Parlament Mәjilisine deputat atanghan әielder sanynyng ózi 24 payyzdy qúraytynyn algha tartty. Sonday-aq, býgingi tanda atqarushy organdardaghy basshy әielderding de ýles salmaghy ósken.
Qoghamymyzda kәsipker әielderding de yqpaly artyp kele jatqany shyndyq. Mәselen, songhy uaqytta «Damu» kәsipkerlikti qoldau qory arqyly, «Júmyspen qamtu-2020» baghdarlamasy boyynsha shaghyn nesie alatyn әielderding sany ósken. «Júmyspen qamtu-2020» baghdarlamasy boyynsha nesie alushylardyng 40 payyzyn әielder qúraydy eken. «Elimizding barlyq oblystarynda әiel kәsipkerlerding túraqty ósui bayqalady. Býginde erlermen teng dәrejede «Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamyn» 3 millionnan astam әiel qúruda. Olardyng basym bóligi jeke biznes baghytynda tabysty júmys istep jatyr. Jalpy ishki ónimdi qalyptastyruda olardyng ýlesi 40 payyzgha juyq kórsetkishti qúraydy. Áytse de elimizding qazirgi tanda Keden odaghyna mýshe boluyna baylanysty búl baghytta tuyndap otyrghan mәseleler de joq emes. Atap aitqanda, Keden odaghyndaghy kәsipker әielderding әleueti әzirge tolyq paydalanylmay otyr. Búl baghyttaghy júmystardy jandandyryp, biznesti damytu men birlesken kәsiporyndardy qúrudaghy mýmkindikterden aiyrylyp qalugha jol bermeu kerek», - dedi Últtyq komiyssiyanyng tórayymy. Osy orayda G. Ábdiqalyqova iydeyalar men tauarlar ainalymynyn, әielder jәrmenkelerin ótkizuding aumaghyn keneytu qajettigine nazar audardy.
Samitte BÚÚ Qauipsizdik Kenesining «Áyelder, beybitshilik jәne qauipsizdik» qararyn Qazaqstanda iske asyru turaly da aityldy. Búl óz kezeginde әielderding bitimgerlik operasiyalargha qatysuyn qamtidy. Qoghamda atalghan qarar tek qaqtyghystyq ahual oryn alghan elder ýshin ghana degen qate týsinik qalyptasqan. Qarar qúqyq qorghau organdary jýiesindegi genderlik reformany jәne memleketting aumaghynda qaqtyghys boluyna nemese bolmauyna qaramastan, әielderding bitimgerlik operasiyalargha qatysuyn bildiredi. Áyelder әrqashan otbasynda jәne qoghamda da bitimger bolyp keldi. Atalghan qarardy dúrys әri sauatty iske asyru - memleketterdegi kóptegen qaqtyghystardy sheshuge mýmkindik beredi.
Sammitting ashylu saltanatyna qatysqan Belarusi Respublikasy ýkimetining búrynghy basshysy Sergey Siydorskiyding negizgi әngimesi Keden odaghy tónireginde órbidi. Ol biregey ekonomikalyq kenistikting qalyptasyp kele jatqanyn, sondyqtan bәsekelestik ortanyng damuy da zandy qúbylys ekenin aityp, júmys kýshinin, kapitaldyn, ekonomiykalyq ósimning artuynan ýmitti ekenin jetkizdi. «Qazirding ózinde Belarusi memleketining ekonomikalyq ósimi Keden odaghy ayasynda eki ese óskenin bayqaugha bolady. Búl Odaq tek ekonomiykalyq baylanysty ghana damytpaydy. Odaqqa mýshe elder arasyndaghy dostyqtyng nyghangyna da әser etedi. Nege deseniz, osynday aralas-qúralastyqqa jol ashatyn alanqaylar arqyly adamdar bir-birine etene bola týsedi. Onyng ishinde әiel-analardyng iskerlik qarym-qatynasynyng dostyqqa úlasuy zandy», - dedi S.Sidorskiy.
Jiyngha qatysushylardy Premier-Miynistrding orynbasary Qyrymbek Kósherbaev, «Marhamat» qayyrymdylyq qorynyng qamqorshylyq kenesining tórayymy Gulishat Hamitova (Bashqúrtstan Respublikasy) qúttyqtady.
Sammitting resmy bóligi ayaqtalghan song isker әielderding sherui ótkizildi. Sheruge әr oblystyn, qalanyng delegattaryn bastap kelgen belsendi әielder qatysyp, әrqaysysy óz ónirleri atynan qatysushylardy jigerlendiretin bir-bir auyz lebizderin joldady.
Búl jiynnyng bir ereksheligi retinde otandyq ónim óndirushi әielderding ónimderining kórmesi úiymdastyrylghanyn atap aitugha bolady. Kórmege elimizding әr ónirinen kelgen әielder jetekshilik etetin 50 kәsiporyn qatysty. Sonyng ishinde astanalyq «Stolichnyi» sýt zauytynyn, almatylyq «Aida Kaumenova» sәn ýiinin, qyzylordalyq «Mahanbet P» JK-nin, Pavlodar oblysynyng «Gofritora» zauyty, «Ortoprot» firmasy, «Romat» farmasevtiykalyq kompaniyasynyng ónimderi ýlken qyzyghushylyq tudyrdy.
Sammit «Iskerlik jәne ekonomiykalyq daghdyny damytu joldarymen әielder mýmkindigin keneytu» degen taqyrypta konferensiyamen jalghasty. Onyng shenberinde «Euraziyalyq integrasiya - tiyimdi ekonomikalyq damu strategiyasy», «Áyelder kәsipkerligin damytu jәne shet elderding sәtti tәjiriybesi», «Memleket pen kәsipkerlik arasyndaghy әriptestik», «Qoghamdy әleumettik janartu jәne halyqtyng ómir sýru dengeyin arttyru» sessiyalary ýsh kýn boyy júmys isteytin bolady.
Sonymen qatar, sammitte imidj, túlghalyq damu, halyqtyq IPO, satylym, marketing, kәsipkerlikti damytu mәseleleri boyynsha jetekshi mamandardyng qatysuymen treningter jәne ataqty núsqaushy Aleksandr Levitastyng «Partizandyq marketingi» boyynsha sheberlik sabaqtaryn ótkizu josparlanghan.
Qatysushylar lebizi:
Altyn EShANQÚLOVA,
Ontýstik Qazaqstan obly-syndaghy Maqtaaral audany әkimining orynbasary:
- Maqtaaraldan ýsh deputat, bir kәsipker, bir mektep diyrektory, bir bas dәriger keldik. Basshy әielderdi euraziyalyq әielder sammiytinde bir-birimen tanysyp, birining ozyq isin ekinshi bireuleri oqyp, ýirensin, tәjiriybe almassyn degen maqsatpen iriktegen jayymyz bar. Kórip otyrghanymyzday, rasynda búghan shet elderden de qonaqtar qatysuda. Olarmen bizding kәsipkerler kezdesip, keleshek is-josparlaryn belgilesip jatyr. Ónirlerden kelgen kórmeler arqyly nasihattalghan ónimder kóp oy salghanyn aita ketken jón. San týrli saladaghy әielder múnda әriptesterimen pikir almasyp, ózderin mazalaghan jayttardy qozghau arqyly qoghamnyng biraz týitkilin sheshuge mýmkindik tuatyny belgili. Búl jerde kóp is kәsipkerding iskerligine baylanysty dep oilaymyn. Mәselen, olardyng arasynan basqa ónirlerde óz biznesin ashqysy keletinder shyghuy әbden mýmkin.
Statistikalyq derek boyynsha audanda 308 myng halyq túrsa, sonyng 158 myny әielder. Audanda batyr analar óte kóp. Songhy alty aidyng kórsetkishi boyynsha 2319 batyr ana tirkelgen. Myrzashól - dýniyege sәby әkelu jaghynan elimizde alghashqy orynda túrghan aimaq desek, bir aida 50 shaqty әiel búl tizimdi tolyqtyryp otyrady. 2314 kәsipkerding 312-si, al 121 mektep diyrektorynyng 52-si әiel boluynyng ózi ónirdegi nәzik jandylargha degen qúrmetting dengeyin aighaqtap túrghanday.
Orazgýl ShYLMYRZAEVA,
kәsipker:
- Áyelderding Ýshinshi euraziyalyq sammiytine qatysyp otyrghanyma óte quanyshtymyn. Sebebi, bolashaqta kóptegen iydeyalarymdy jýzege asyru ýshin, biyznesimdi jandandyrugha múnday basqosular óte-móte paydaly. Áyelderdi elordanyng tórine shygharghan Elbasynyng sarabdal sayasatyna alghysymyz sheksiz. Mening búl salada qyzmet istep jýrgenime on jyldyng jýzi bolyp qaldy. Búryn Reseydegi әriptesterimmen kóp júmys jasadym. Al myna sammitte Belorussiyadan kelgen kәsipkerlermen kezdesip jatyrmyz. Keleshekte ondaghy toqyma fabrikasymen birlesip júmys isteuge niyettimiz. Olarmen osy kezdesu barysynda kelisim- shartqa otyrsam ba degen oiym bar. Jaqynda 30 adam júmys isteytin halyqqa qyzmet kórsetu ortalyghyn ashtym. Búl da bolsa Preziydentting 20 tapsyrmasyn jýzege asyru barysyndaghy ong qadamymyz bolyp tabylady.
Janat ASABAEVA,
Qazaqstan halqy Assambleyasy Atyrau oblystyq hatshyly-ghynyng mengerushisi:
- Biylikte, әsirese, memlekettik dengeyde sheshim qabyldauda әielderding kóbirek boluyn qalaymyn. Qazirgi bizding dengey Skandinaviya, Norvegiya syndy eldermen salystyrghanda, әldeqayda tómen. Sonyng ishinde Atyrau oblysynda әielderding biyliktegi ýlesi 12 payyz dep aitugha bolady. Áriyne, biz osynday keleli jiyndarda tek qana әielderding sayasattaghy ornyn, әleumettik mәrtebesin nemese ekonomikalyq jetistikterin sóz etip, onyng basqa qyryn úmytpauymyz kerek. Áyelderdi jan-jaqty kóteru mәseleleri qozghaluy kerek dep oilaymyn.
Al endi mening tikeley óz basym «búl sammit әielderge ne beredi?» degen saualgha bylaysha jauap bergim keledi. Búl sammitting ereksheligi, negizinen kәsipker әielderdi jinauynda. Tipti Reseyden, Bashqúrtstannan, Belarusi memleketinen kelgen qonaqtar arasynda da kәsipker әielder barshylyq. Sondyqtan jiynda biznes salasyndaghy әielderding biliktiligi kóteriledi dep oilaymyn. Olardyng kәsipkerligin damytugha qatysty qanshama qúndy oilar aitylatynyna, әr adam ózine senimdi jana seriktes tabatynyna senimdimin.
Vera SUHORUKOVA,
«Ertis» ÁKK AQ basqarmasy tóraghasynyng orynbasary:
- Áyelderding sammiyti nәzik jaratylys iyelerining qoghamdaghy belsendiligi men olardyng biznestegi rólin arttyruda manyzdy oryn alady dep esepteymin. Negizinen múnday iri basqosular әielding qolynan qyruar is keletinin, ómirdegi kóp jetistikter әielder belsendiligining arqasynda jýzege asatynyn aiqyn sezindire týsetini shyndyq. Óitkeni, elimizding týkpir-týkpirinen kelgen әriptesterding janayqayyna qúlaq týruge mýmkindik tuady. Múnda qazir biz san salada júmys isteytin zamandas, qúrbylarymyzdy tolghandyratyn mәselelerdi qyzu talqylau ýstindemiz. Sayasattaghy, biznestegi, basqa da saladaghy tolyp jatqan problemalar men týitkilderding týiinin sheshuge jiylghan júrttyng arasynda 20 shyghysqazaqstandyq әielding de algha tosar mәseleleri az emes. Ónirdegi әielderding deni budjettik salada qyzmet isteytindikten, múndaghy qordalanghan oilardy sammiytting barysynda barynsha tarqatyp aitugha tyrysyp baghamyz. Auyl sharuashylyghy salasynda júmys istep jýrgen qúrbylardyn, sonday-aq, búryn qúrmetti enbek demalysyna shyqqan zeynetkerlerding jalaqysy men zeynetaqysyna qatysty úsynys-tilekterimiz da tiyisti oryndardyng qúlaghyna jetedi degen senimdemin.
Rәshkýl OSPANÁLIYEVA,
Ontýstik Qazaqstan oblystyq mәslihatynyng deputaty, «Bereke» korporasiyasynyng preziydenti:
- Ontýstikten sammitke otyzgha juyq delegat qatysudamyz. Ózim ónirdegi sayasatker әielderding tórayymy qyzmetin atqaramyn. Onyng 25 belsendi mýshesi bar. Oblystyq mәslihattaghy elu deputattyng ishindegi jalghyz әielmin. Er-azamattaryn qay jerde jýrse de syilap, birinshi oryngha qoyatyn qazaq qyzynyng úyandyghynan múndaghy jaghday basqa ónirlerge qaraghanda sәl basqashalau. Sol ýshin de býginde әielderding sayasattaghy rólin arttyru mәselesi bizderdi qatty tolghandyrady. Áriyne, múnda isker, kәsipker әielder jetkilikti. Elding demografiyasyn ósiruge de ontýstikting әielderining qosyp jatqan ýlesi ólsheusiz. Bir sózben aitqanda, jan-jaqty degen teneu osy bizding jaqtyng әielderine qaratyp aitylghanday. Biraq ta soghan qaramastan olardyng basshylyq qyzmetterdegi ýles salmaghy óte mardymsyz. Audan basshylaryn aitpaghannyng ózinde audan әkimining orynbasary qyzmetinde jýrgen qyz-kelinshekter birli-jarym ghana, bolmasa joqtyng qasy. Kәsipker әielderding jaghdayyn jaqsartu ýshin ne isteu kerek desek, әielderge aighaylatyp eshqanday jaqsylyq jasaudyng qajeti joq, tek biznesti janadan bastap kele jatqan qúrbylaryma eshqanday kedergi keltirilmese eken der edim. Balalardyng qúqyq búzushylyq faktilerining kóbeyip ketu sebebi, әielderding syrtta júmys istep, bala tәrbiyesimen ainalyspauynan degen synarjaq pikir qalyptasqan. Búl - dúrys emes. Keyde tipti әielding kóbi bazarda, bolmasa memlekettik qyzmette, al 70 payyzy kólik aidaydy, er adamdardyng júmysynyng bәrin әielder tartyp alyp jatyr degen siyaqty jansaq oilardy qúlaghymyz shalyp qalatyny ras. Al men bylay dep aitar edim, ontýstikting әielderining qolynan dýniyege sәby әkelu de, úrpaq tәrbiyesimen ainalysu da, sonymen qatar, júmys istey bilu de keledi. Bizding әielder jan-jaqty, biraq sәl-pәl batyldyq jetpey jatatyny taghy bar.
Úlbosyn AHMETOVA,
Manghystau oblysyndaghy
«Qaysar-serviys» JShS-ning bas diyrektory:
- Kiyeli Manghystau topyraghynan búl sammitke ýsh әiel keldik. «Óser elding úldary birin-biri batyr deydi, óser elding qyzdary birin-biri asyl deydi», dep halqymyz beker aitpaghan. Sondyqtan qyz-kelinshekterding eng isker, belsendi degenderin jinaghan myna sammitti úiymdastyrushylargha alghysymdy bildirgim keledi. Kóbimiz múnda ózara pikir, tәjiriybe almasugha, bolashaqqa birge jospar qúru ýshin keldik. Ózim 1986 jyldan beri jeke kәsipkerlikpen ainalysamyn. 1996 jyldan bastap qúrylys biznesimen shúghyldanyp, 2004 jylgha deyin on túrghyn ýidi iske qostyq. 687 otbasyn pәtermen qamtamasyz ettik. Qazir aumaghy 3,5 myng sharshy metr bolatyn medisinalyq ortalyq salyp jatyrmyz. Búiyrtsa, kelesi jyly jazda iske qosylady dep kýtilude. Jalpy, mening keybir er azamattardyng ózi tәuekel ete almaytyn múnday qiyn kәsipti tandauyma otbasymnyng jaghdayy týrtki boldy. Bes balammen bir bólmeli pәterde túrdym. Dýniyege sәby әkelgennen keyin әr ata-ana olardyng әrqaysysynyng jeke túratyn ózining bir búryshy bolsa dep armandaydy. Qazir ol armanymnyng bәri oryndaldy. Bes bólmeli ýige qol jetken uaqytta úl-qyzdarym óz aldaryna otbasyn qúryp jatyr. Býginde bes nemere sýigen ózimnen asqan baqytty ana bar ma dep oilaymyn. Sammitke kelsek, jer-jerden kelgen qúrbylarymnyn, jalpy jer betindegi analardyng bәrining oilaytyn bir-aq armany bar shyghar. Ol - elding beybit ómiri men tynyshtyghy. Eng basty baylyq osy.
«Egemen Qazaqstan»