Senbi, 28 Qyrkýiek 2024
Biylik 3432 1 pikir 27 Qazan, 2022 saghat 16:59

Jahandyq qayta qúru dәuirindegi uniyversiytetter

Úzaq tarihy kezende uniyversiytet pen qogham arasyndaghy baylanys aitarlyqtay ózgeriske úshyrady. Eger basynda uniyversiytet tek bilim alatyn oryn bolsa, keyin memlekettik sayasatty iske asyrudyng mýddeler aimaghyna ótip, ol bilim beru salasyn ghana emes, sonymen birge ekonomikalyq, sayasy prosesterdi, mәdeniyet pen dýniyetanymdy qalyptastyrudy qamtityn manyzdy әleumettik funksiyalardy orynday bastady.

Songhy ghasyrda uniyversiytetter ómirding әrtýrli salalarynda jana bilim, tehnologiya, progresti damytudyng yqpaldy ortalyqtaryna ainaldy. Eger búryn uniyversiytetting jetistigi onyng bilim men ghylymdaghy jetistikteri boyynsha baghalansa, qazir uniyversiytetterden kóp nәrse kýtilude. Demek qoghamnyng ýmiti uniyversiytetterding ghylym, mәdeniyet, ekonomika, azamattyq qogham salalarymen ózara әrekettesu formasy men әdisterin ózgerte otyryp, oqu oryndarynyng ózgeru prosesin yntalandyrady.

Osyghan baylanysty uniyversiytetterding missiyasy, olardyng rólining ózgerui jәne qazirgi qoghamnyng damuyna әseri býginde kóptegen akademiyalyq jәne sayasy ortada belsendi talqylanatyn taqyryptar bolyp tabylady. "Ýshinshi missiya" tújyrymdamasynyng payda boluy sózsiz uniyversiytetterding óz qyzmetinde jahandyq ózgeristerge әkeldi.

Býgingi tanda uniyversiytetter mәdeny jәne ziyatkerlik múrany saqtaugha jәne kóbeytuge jәne oghan barlyq әleumettik toptargha qol jetkizuge, tiyimdi tehnologiyalar men әzirlemelerge negizdelgen jana óndiristik prosesterding drayveri bolugha arnalghan.

Jahandyq trendterding әserinen qazirgi zamanghy joghary oqu oryndary ghylymiy-bilim beru úiymynyng ghana emes, sonymen qatar naryqta súranysqa ie naqty ónimdi úsynatyn ekonomikalyq subektining erekshelikterin alady. Múnday konfigurasiyada joghary oqu oryndaryna akademiyalyq erkindik beriledi, innovasiyagha, kәsipkerlikke, enbek naryghyna baghdarlanugha baghyttalghan funksiyalar men mindetter keneytiledi.

Jaqynda QR Ghylym jәne joghary bilim ministri Sayasat Núrbek Qazaqstanda memlekettik uniyversiytetter qabyrghasynda "ýshinshi missiya" tújyrymdamasyn iske asyrudyng birneshe keysteri bar ekenin mәlimdedi.

Mәselen, ótken jyldan bastap Sh.Uәlihanov atyndaghy Kókshetau uniyversiytetinde "Kýmis uniyversiytet" jobasyn bastady. Býginde onda qazaq jәne aghylshyn tili, sifrlyq jәne kompiuterlik sauattylyq jәne taghy basqa baghyttar boyynsha zeynetkerlikke deyingi jәne zeynetkerlik jastaghy 100-ge juyq student tegin oqidy.

2022 jyly IREG Observatory on Academic Ranking and Excellence halyqaralyq qauymdastyghynyng qatysuymen Resey reytingin qúrastyrushylar qauymdastyghy qúrghan «Uniyversiytetting ýsh missiyasy» Mәskeu halyqaralyq reytingi әlemning 103 elinen 1800-ge juyq uniyversiytetti qamtydy. Birinshi jәne ekinshi oryndardy Garvard pen Massachusets tehnologiyalyq instituty iyelendi, odan keyin Kembridj, Oksford jәne London uniyversiytetining kolledji. Reytingke sәikes әlemdegi eng ýzdik joghary oqu oryndarynyng sany Europa elderinde ornalasqan, búl 593 uniyversiytet nemese jariyalanghan tizimning ýshten bir bóligi. Biylghy jyly Aziyanyng ýlesine planetanyng ýzdik joghary oqu oryndarynyng 30%-gha juyghy, yaghny 539 uniyversiytet tiyesili boldy. Tek QazÚU reytingine engizilgen 11 qazaqstandyq JOO-nyng ishinen. Ál-Faraby top-900 tizimine endi.

Alayda býgingi kýnge deyin "ýshinshi missiyany" jýzege asyru is-sharalarynyng naqty tizimi jasalmaghanyn atap ótu manyzdy. Ár uniyversiytet syrtqy әlemmen ózara әrekettesetin óz baghyttaryn tandaydy. Ýzdik tәjiriybelerdi zertteushiler qyzmetting ýsh negizgi aspektisin kórsetedi: tehnologiyalar men innovasiyalardy tasymaldau, ýzdiksiz oqytu jәne әleumettik qatysu.

Osyghan sýiene otyryp, býginde Qazaqstannyng әrbir joghary oqu ornynyng "ýshinshi missiya" tújyrymdamasynyng negizgi kriyteriylerine jatatyn jobalardy iske asyruda aitarlyqtay tәjiriybesi bar degen qorytyndygha keluge bolady. Biraq búl jobalar qanshalyqty jýieli týrde jýzege asyryluda, qogham men uniyversiytetting ózi ýshin paydaly koeffisiyenti qanday - búl súraqtargha naqty jauap beru әli de qiyn. Mysaly, keybir oqu oryndarynda biz "azamattyq qoghamdy damytu" jәne "qoghamdyq júmys" úghymdarynyng arasynda tendik belgisin qoyatyndardy kezdestiremiz, múnda songhy termin retinde, birinshiden aiyrmashylyghy, "ýshinshi missiyagha" tikeley qatysy joq. Memlekettik qúrylymnyng qazirgi kezeninde qalyptasyp kele jatqan joghary bilim salasyndaghy jana sayasat bilim beru mekemelerin qazirgi qazaqstandyq qoghamnyng súranysyna say qayta qúrudyng manyzdy katalizatoryna ainaluy әbden mýmkin.

 

A. Mirzoev

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2576