ۇزاق تاريحي كەزەڭدە ۋنيۆەرسيتەت پەن قوعام اراسىنداعى بايلانىس ايتارلىقتاي وزگەرىسكە ۇشىرادى. ەگەر باسىندا ۋنيۆەرسيتەت تەك ءبىلىم الاتىن ورىن بولسا، كەيىن مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋدىڭ مۇددەلەر ايماعىنا ءوتىپ، ول ءبىلىم بەرۋ سالاسىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەكونوميكالىق، ساياسي پروتسەستەردى، مادەنيەت پەن دۇنيەتانىمدى قالىپتاستىرۋدى قامتيتىن ماڭىزدى الەۋمەتتىك فۋنكتسيالاردى ورىنداي باستادى.

سوڭعى عاسىردا ۋنيۆەرسيتەتتەر ءومىردىڭ ءارتۇرلى سالالارىندا جاڭا ءبىلىم، تەحنولوگيا، پروگرەستى دامىتۋدىڭ ىقپالدى ورتالىقتارىنا اينالدى. ەگەر بۇرىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جەتىستىگى ونىڭ ءبىلىم مەن عىلىمداعى جەتىستىكتەرى بويىنشا باعالانسا، قازىر ۋنيۆەرسيتەتتەردەن كوپ نارسە كۇتىلۋدە. دەمەك قوعامنىڭ ءۇمىتى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىم، مادەنيەت، ەكونوميكا، ازاماتتىق قوعام سالالارىمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ فورماسى مەن ادىستەرىن وزگەرتە وتىرىپ، وقۋ ورىندارىنىڭ وزگەرۋ پروتسەسىن ىنتالاندىرادى.

وسىعان بايلانىستى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ميسسياسى، ولاردىڭ ءرولىنىڭ وزگەرۋى جانە قازىرگى قوعامنىڭ دامۋىنا اسەرى بۇگىندە كوپتەگەن اكادەميالىق جانە ساياسي ورتادا بەلسەندى تالقىلاناتىن تاقىرىپتار بولىپ تابىلادى. ء"ۇشىنشى ميسسيا" تۇجىرىمداماسىنىڭ پايدا بولۋى ءسوزسىز ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءوز قىزمەتىندە جاھاندىق وزگەرىستەرگە اكەلدى.

بۇگىنگى تاڭدا ۋنيۆەرسيتەتتەر مادەني جانە زياتكەرلىك مۇرانى ساقتاۋعا جانە كوبەيتۋگە جانە وعان بارلىق الەۋمەتتىك توپتارعا قول جەتكىزۋگە، ءتيىمدى تەحنولوگيالار مەن ازىرلەمەلەرگە نەگىزدەلگەن جاڭا وندىرىستىك پروتسەستەردىڭ درايۆەرى بولۋعا ارنالعان.

جاھاندىق ترەندتەردىڭ اسەرىنەن قازىرگى زامانعى جوعارى وقۋ ورىندارى عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار نارىقتا سۇرانىسقا يە ناقتى ءونىمدى ۇسىناتىن ەكونوميكالىق سۋبەكتىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن الادى. مۇنداي كونفيگۋراتسيادا جوعارى وقۋ ورىندارىنا اكادەميالىق ەركىندىك بەرىلەدى، يننوۆاتسياعا، كاسىپكەرلىككە، ەڭبەك نارىعىنا باعدارلانۋعا باعىتتالعان فۋنكتسيالار مەن مىندەتتەر كەڭەيتىلەدى.

جاقىندا قر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك قازاقستاندا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتەر قابىرعاسىندا ء"ۇشىنشى ميسسيا" تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋدىڭ بىرنەشە كەيستەرى بار ەكەنىن مالىمدەدى.

ماسەلەن، وتكەن جىلدان باستاپ ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى كوكشەتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىندە "كۇمىس ۋنيۆەرسيتەت" جوباسىن باستادى. بۇگىندە وندا قازاق جانە اعىلشىن ءتىلى، تسيفرلىق جانە كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق جانە تاعى باسقا باعىتتار بويىنشا زەينەتكەرلىككە دەيىنگى جانە زەينەتكەرلىك جاستاعى 100-گە جۋىق ستۋدەنت تەگىن وقيدى.

2022 جىلى IREG Observatory on Academic Ranking and Excellence حالىقارالىق قاۋىمداستىعىنىڭ قاتىسۋىمەن رەسەي رەيتينگىن قۇراستىرۋشىلار قاۋىمداستىعى قۇرعان «ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءۇش ميسسياسى» ماسكەۋ حالىقارالىق رەيتينگى الەمنىڭ 103 ەلىنەن 1800-گە جۋىق ۋنيۆەرسيتەتتى قامتىدى. ءبىرىنشى جانە ەكىنشى ورىنداردى گارۆارد پەن ماسساچۋسەتس تەحنولوگيالىق ينستيتۋتى يەلەندى، ودان كەيىن كەمبريدج، وكسفورد جانە لوندون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كوللەدجى. رەيتينگكە سايكەس الەمدەگى ەڭ ۇزدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى ەۋروپا ەلدەرىندە ورنالاسقان، بۇل 593 ۋنيۆەرسيتەت نەمەسە جاريالانعان ءتىزىمنىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى. بيىلعى جىلى ازيانىڭ ۇلەسىنە پلانەتانىڭ ۇزدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ 30%-عا جۋىعى، ياعني 539 ۋنيۆەرسيتەت تيەسىلى بولدى. تەك قازۇۋ رەيتينگىنە ەنگىزىلگەن 11 قازاقستاندىق جوو-نىڭ ىشىنەن. ءال-فارابي توپ-900 تىزىمىنە ەندى.

الايدا بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ء"ۇشىنشى ميسسيانى" جۇزەگە اسىرۋ ءىس-شارالارىنىڭ ناقتى ءتىزىمى جاسالماعانىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى. ءار ۋنيۆەرسيتەت سىرتقى الەممەن ءوزارا ارەكەتتەسەتىن ءوز باعىتتارىن تاڭدايدى. ۇزدىك تاجىريبەلەردى زەرتتەۋشىلەر قىزمەتتىڭ ءۇش نەگىزگى اسپەكتىسىن كورسەتەدى: تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيالاردى تاسىمالداۋ، ۇزدىكسىز وقىتۋ جانە الەۋمەتتىك قاتىسۋ.

وسىعان سۇيەنە وتىرىپ، بۇگىندە قازاقستاننىڭ ءاربىر جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ء"ۇشىنشى ميسسيا" تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى كريتەريلەرىنە جاتاتىن جوبالاردى ىسكە اسىرۋدا ايتارلىقتاي تاجىريبەسى بار دەگەن قورىتىندىعا كەلۋگە بولادى. بىراق بۇل جوبالار قانشالىقتى جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىرىلۋدا، قوعام مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءوزى ءۇشىن پايدالى كوەففيتسيەنتى قانداي - بۇل سۇراقتارعا ناقتى جاۋاپ بەرۋ ءالى دە قيىن. مىسالى، كەيبىر وقۋ ورىندارىندا ءبىز "ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋ" جانە "قوعامدىق جۇمىس" ۇعىمدارىنىڭ اراسىندا تەڭدىك بەلگىسىن قوياتىنداردى كەزدەستىرەمىز، مۇندا سوڭعى تەرمين رەتىندە، بىرىنشىدەن ايىرماشىلىعى، ء"ۇشىنشى ميسسياعا" تىكەلەي قاتىسى جوق. مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ قازىرگى كەزەڭىندە قالىپتاسىپ كەلە جاتقان جوعارى ءبىلىم سالاسىنداعى جاڭا ساياسات ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن قازىرگى قازاقستاندىق قوعامنىڭ سۇرانىسىنا ساي قايتا قۇرۋدىڭ ماڭىزدى كاتاليزاتورىنا اينالۋى ابدەن مۇمكىن.

ا. ميرزوەۆ

Abai.kz