Berik ÁBDIGhALIYÚLY, Arqalyq qalasynyng әkimi: Últtyq tәrbie berude әkimderding róli óte zor

- Sizding Arqalyq qalasyna kelgeninizge segiz aiday uaqyt ótti. Osy az uaqyt ara­ly­ghynda qalanyng kóp jyldar boyy sheshilmegen týiindi mәseleleri qolgha alyndy. Sonday-aq Arqalyqty jaman atqa iyelendirip túrghan qirandy ýilerdi búzugha den qoydynyz. Syrt aimaqtarda Arqalyqty depressiyalyq qala dep sanaytyndar kóp. Osynday jaghdaygha jetkizip túrghan keshegi qiyn-qystau ke­zen­derde synyp-qiraghan móltek audandar ekeni sózsiz. Qirandy ghimarattardan qútyludyng qanday joldary bar?

Berik ÁBDIGhALIYÚLY, Arqalyq qalasynyng әkimi: Últtyq tәrbie berude әkimderding róli óte zor

- Sizding Arqalyq qalasyna kelgeninizge segiz aiday uaqyt ótti. Osy az uaqyt ara­ly­ghynda qalanyng kóp jyldar boyy sheshilmegen týiindi mәseleleri qolgha alyndy. Sonday-aq Arqalyqty jaman atqa iyelendirip túrghan qirandy ýilerdi búzugha den qoydynyz. Syrt aimaqtarda Arqalyqty depressiyalyq qala dep sanaytyndar kóp. Osynday jaghdaygha jetkizip túrghan keshegi qiyn-qystau ke­zen­derde synyp-qiraghan móltek audandar ekeni sózsiz. Qirandy ghimarattardan qútyludyng qanday joldary bar?

- Toqsanynshy jyldary daghdarystyng saldarynan yqshamdalugha mәjbýr bolghan qa­lalardyng qatarynda eng kóp qiyndyq kórgen Arqalyq qalasy shyghar. Sebebi búrynghy Tor­ghay oblysynyng ortalyghy bolghan shahardyng infraqúrylymy oblystyq auqymgha say ja­sa­lynghan edi. Birtalay adamgha tabys kózi bol­ghan zauyt-kombinattar, әleumettik nysan­dar júmys istep túrdy. Osynday dәuirlep túrghan oblystyng yqshamdaluyna ne sebepker bol­dy? Daghdarystyng eng birinshi tolqyny - zauyttar jabyla bastaghanda etek aldy. Júmyssyz­dyq­tyng saldarynan halyq basqa aimaqtargha qo­nys audara bastady. Ekinshiden, oblystyng jabyluy auyr soqqy bolyp tiydi. Odan keyin jylu, jaryq, su túraqty berilmey, qalanyng bertin kele túrghyzylghan shettegi shaghyn audandarda júrt ýilerin tastap, ýdere kóshe bastady. Osynday qiyn ótkelderdi bastan keshirgen búrynghy oblys ortalyghynda qazirgi tanda shamamen 200-ge juyq qirandy ghimarat bar. Aytayyn degenim, Arqalyq ózge eldi me­kenderdey shaghyn qala emes, búrynghy oblys ortalyghy bolghasyn búzylghan ýileri de az bol­ghan joq.

Alayda Arqalyqtyng búryn jasalghan ob­lystyq infraqúrylymynan biraz nysandar aman qalghanyna shýkirshilik etuimiz kerek. Mysaly, jalghyz Torghay ónirinen ghana emes, respublikanyng týrli oblystarynan kelgen jastargha bilim berip jatqan Y.Altynsarin atyndaghy Arqalyq memlekettik pedagogikalyq instituty, tórt kolledj, bir kәsiptik liysey, oblystyq jasóspirimder teatry, oblystyq Dala ólkesi tarihy múrajayy, aimaqtyq den­saulyq saqtau mekemeleri, taghy basqa manyzdy mekemeler júmysyn toqtatqan joq. Bylay qarap túrsan, búzylghan ýilerden basqa, Ar­qalyqty depressiyalyq qala deytindey dәnene de joq.

Áriyne, sheshimin kýtip túrghan mәseleler bar. Sonyng biri - baghasy qymbatqa týsetin mazut otyny. Arqalyqtyng jylu beretin qa­zandyqtary tek mazutpen ghana júmys isteydi. Qala qystan aman shyghuy ýshin respublikalyq budjetten jylyna qyruar qarajat bólinip túrady. Tayau jyldary tas kómir jaghatyn qa­zandyq salu josparda bar. Búl joba iske assa, qalanyng kópten kýtken ózekti mәselesi sheshi­ledi. Ýsh-tórt jylda qúrylysy ayaqtalatyn Arqalyq - Shúbarkól temir jolyn esepke al­ghanda, tas kómir jaghatyn qazandyqtyng qanshalyqty tiyimdi bolaryn baghamdau qiyn emes.

Sonda, qalanyng bedel-beynesin týsirip túrghan bir nәrse ghana qalady. Ol, janaghy, búzylghan ghimarattar. Eger olardan qútylatyn bolsaq, Arqalyq, shyn mәninde, әdemi shaghyn qala bolyp shygha keledi. Olar tek estetikalyq túrghydan jaghymsyz әser berip túrghan joq, qala túrghyndaryna tikeley qauip tóndirip túr. Basym kópshiligi apattyq jaghdayda. Arqalyqqa kelgen kýnnen bastap, terezeleri ýnireyip túr­ghan ýilerden qútyludyng joldaryn iz­destirdim. Olardy tabanda búzyp tastau da onay sharua emes. Aldymen әr ýidi tehnikalyq saraptamadan ótkizip, arnayy qújattaryn dayyndau kerek. Búl júmysty jaqynda ayaq­tap, Ýkimetke óz úsynysymyzben birge tap­syr­ghan bolatynbyz. Úsynysymyz qoldau tauyp, tayau uaqytta olardy baghytty jary­-lys әdisimen qúrtugha qosymsha qarajat bó­linetini uәde etildi.

- Siz qalagha әkim bolyp taghayyndalghan kýnnen bastap әkimdikting júmysy jana for­matqa auysty. Bir bayqaghanymyz, әr isting jariyaly týrde jospary bolghanyn qalaysyz. Mysaly, Arqalyq qalasyn abattandyru jónindegi buklet. Onda naqty jyl ayaghyna deyingi júmystar derektermen, salystyr­maly fotosurettermen kórsetilgen. Býginderi osynday ýlgide qalanyng jәne әr auyldyng damu josparlary әzirlenu ýstinde. Búl cizge de, әr auyl әkimine de ýlken jauapkershilik jýkteytini belgili. Aldyn ala berilgen uәdeni oryndauda qiyndyqtar tuyp jatpay ma? Jәne osynday formatta júmys atqaru qan­shalyqty tiyimdi?

- Ákimdikting qay sharuasy bolmasyn, odan halyq habardar boluy tiyis. Bir joba belgilendi me, ol qashan oryndalatyny jәne qanday bo­latyny jayynda tolyq maghlúmat halyqtyng nazaryna úsynyluy kerek. Bir jaghynan búl halyq ýshin tiyimdi, ekinshiden, әkimderge de naqty júmys jospary.

Ákimdermen qosa, memlekettik mekeme­ler­ding júmysy da búqaralyq aqparat qúraldary arqyly halyqqa jetkizilip túruy kerek. Búl «biz osynday júmystardy atqardyq» ne bol­masa «osynday sharalardy josparlap qoydyq» dep maqtanghan emes. Búl - halyq aldyndaghy esep. Sebebi әkimder de, memlekettik mekeme­ler de halyqtyng iygiligi ýshin qyzmet etedi.

Áriyne, halyqpen josparlarynmen bólisip, tayau uaqytta qanday júmys atqaratynyndy belgilep kórsetu - qosymsha jauapkershilik jýkteydi. Qiyndyq ta bolady, biraq halyq­tyng senimin aqtau ýshin bar kýsh-jigerindi júmsaysyn. Sondyqtan kezdeysoq adam әkim bolmauy kerek, óz mýmkindigin baghamday ala­tyn adamdar ghana әkimdik qyzmette boluy shart dep esepteymin.

- Osy orayda, auyl әkimderin saylau tu­raly pikiriniz qanday? Ákimderdi saylau jer­gilikti halyqqa kanshalyqty tiyimdi?

- Jalpy, men tek auyl emes, qala men audan әkimderdinde saylanuyn qalaymyn. Onyng tiyimdiligi nede? Ákimge saylau ótetin bolsa, deputattardyng saylaualdy ýgit-na­sihatynda aitylatyn uәdeler siyaqty әr ýmitker «Men naqty osynday jobalardy qolgha alamyn» dep ózine belgili bir mindet jýkter edi. Saylanghan kezde halyq sol min­det­terding oryndaluyn talap etuge qúqyly bo­lady. Eger әkim bergen uәdelerin orynday almasa, ony qyzmetinen merziminen tys shet­tetuge zanda tetik boluy kerek. Sonda әkim­derding aldynda bergen uәdelerin oryndau min­deti túrar edi.

- Ákimdik tәjiriybeni Úlytauda bastap, Jezqazghan qalasynda da ózindik qoltanba­-nyz qaldy. Bir sózinizde «Ákimder tek eko­no­mikalyq, әleumettik salalarmen shektelip qalmauy kerek. Halyqtyng ruhany ómirine de asa kóp mәn beruleri tiyis» dep aitqan ediniz. Ákimderge talap qanday bolu kerek dep oi­laysyz?

- Ákim tek ónirding әleumettik-ekonomiy­kalyq damuyna ghana jauapty emes. Ol za­man­nan óttik. Býgin әkimderge jan-jaqty bolu talap etiledi. Ózimning әkimdik qyzmettegi az­dy-kópti tәjiriybeme sýiene otyryp, halyq­tyng mún-múqtajy eng әueli túrmystyq mәsele­lerge baylanysty bolyp jatatynyn aita ketkenim jón. Halyqpen kezdesip, olardyng talap-úsynystaryn tyndaghanda, túrghyn ýi, kommunaldyq qyzmet, tazalyq, әleumettik nysandargha qatysty mәseleler jii tilge tiyek bolyp jatady. Sondyqtan әkimder osy sala­largha airyqsha kónil bóluleri qajet, kezek kýttirmeytin kýndelikti týitkilderdi sheshuge tiyisti. Biraq halyqtyng ruhany ómirimen de etene ainalysu mindeti shet qalmasa qúba-qúp.

Elimiz Tәuelsizdikke qol jetkizip, jeke-dara memleket bolyp qalyptasa bastaghan elen-alang shaqta qalalardyn, auyldardyng ekonomikalyq-әleumettik jaghdayy kýrdeli mәselelerdi sheshudi qajet etti. Olardy on­tayly sheshu ýshin әkimder kommunaldyq sala­nyng ne bolmasa sharuashylyq salasynyng bil­giri bolsa, barlyghy da qosh kórip jatty. Áriy­ne, qiyn-qystau kezenderde әkimderding búl salalardaghy tәjiriybesi kýrdeli týiin­derding sheshiluine septigin tiygizbey qoymady. Sondyqtan әkim kommunaldyq, sharuashylyq salalardyng mamany bolsa, ol әkimdik qyzmetke eng layyqty adam degen kózqaras qalyptasqany shyndyq.

Al býgingi kýni, Qúdaygha shýkir, elimiz qiynshylyqty artqa tastap, qaryshtap damyp keledi. Qalanyng kýndelikti sharuashylyq jú­mystary bir bólek, múnyng syrtynda qazir osal týsip jatqan últtyq tәrbie júmysta­ryna erekshe nazar audaryluy kerek. Últtyq minez, últtyq jiger, últtyq sana-sezim qa­lyptastyru, til mәrtebesin kóteru isine әkim­der bel sheshe aralassa, elimizding bolashaghy bayandy bolary sózsiz. Tipti әr auyldyng әkim­derinen bastap mekteptegi múghalimderge deyin últtyq tәrbie mәselelerimen ainalysyp, ha­lyqtyng ruhany ómirin jandandyrugha óz ýles­terin qosulary kerek. Últtyq tәrbie jolynda әkimderding róli óte zor. Osyghan dúrys kónil bólinbey keledi.

Bir mysal keltireyin, men audangha barghan­da, «Sen auylsharuashylyghynyng mamany emessing ghoy» dep, al qalagha barghanda «sen kom­munalishik emessing ghoy» dep senimsizdikpen qaraghandar boldy. Mal sharuashylyghy damy­ghan eldi mekende әkim zootehnik ne veterinar bolu shart emes, әkimning júmysy - úiymdas­tyru, jana memlekettik menedjer boluy kerek. Sol siyaqty kommunaldyq, sharuashylyq mәseleleri shash etekten asatyn qalalarda kommunaldyq salanyng mamany bolu mindet emes. Ákim әr saladan habary boluy kerek. Ár salanyng myqty mamandarynyng júmysyn úiymdastyru kerek. Naqty problemalardy anyqtap, basym baghyttaryn belgilep, qara­maghyndaghy mekemelerge tapsyrma berip, qa­jet qarajatyn tauyp, oryndaluyn qatal ba­qylaugha aluy kerek.

Erekshe atap óterligi - ruhany mәseleler. Halyqtyng ruhany ómirin jandandyrugha, últ­tyq qúndylyqtardy dәripteuge әkim aralas­pasa, onymen kim ainalysady? Jaraydy, últ mýddesin algha tartqan mәdeniyet, óner qayrat­kerleri bar, aqsaqaldar bar, degenmen de eger әkimnen qoldau bolmasa, búl isting ilgeri basuy ekitalay.

- Arqalyq qalasyna qarasty 19 auyl bar. Sol eldi mekenderdin, siz aityp ótken­dey, ruhany ómirine qanshalyqty nazar auda­ry­luda?

- Arqalyqtyng kezek kýttirmeytin týiin­di mәselelerin sheship, endi auyldardyng jagh­dayyn jaqsartugha bel bayladyq. Ár eldi me­kenning tayau ýsh jylgha arnalghan keshendi damu josparyn qabyldadyq. Al ruhani, mәdeny ómirine keletin bolsaq, jalpy, Torghay ta­lanttargha kende emes. Osy ónirden talay aqyn-jazushylar, óner qayratkerleri, gha­lymdar týlep úshqan. Sondyqtan auyldardyng mәdeniy-ruhany tynys-tirshiligine qoldau kór­setuding manyzy erekshe. Mysalgha, auyldardyng birden-bir ruhany oshaqtary - mәdeniyet ýi­leri men kitaphanalardy alayyq. Sol mәdeniyet salasynda qyzmet etip jýrgenderden júmys auqymyn keneytudi talap eteyin desen, alatyn ailyqtary mardymsyz. Sol sebepten, auyl­dardyng әr kitaphanashysy men mәdeny qyz­metkerining enbekaqysyn kóterdik, qajetti qúral-jabdyqtarmen qamtamasyz ettik, ghiy­marattaryn jónge keltiruge kómektesip otyr­myz. Bir sózben aitqanda, barlyq jaghdayyn jasap beruge kýsh saludamyz. Endi auyldyng jas jetkinshekterin mәdeniyet, әdebiyet әlemi­ne jeteleuge, mәdeniy-kópshilik is-sharalargha molynan tartugha mýmkindik molayady degen senimdemiz.

Sonymen qatar eldi mekender men kóshe ataularyna әli de әdiletti baghasyn ala almay kele jatqan tarihy túlghalardyng esimin be­ru - úrpaq tәrbiyeleuding manyzdy kilti. Jat elge bodan bolmay, elining azat boluyn ansaghan qanshama ata-babalarymyzdyng esimi, ókinishke qaray, atalmay jatyr. Arqalyq aimaghynyng auyldarynda kýni býginge deyin Komsomoli­skaya, Proletarskaya, Lenina degen siyaqty kósheler bar. Furmanovo, Selinnyi, Mirnyi, Molodejnyy degen eldi mekenderding attary da búrynghy Kenes Odaghynan ózgertilmey kele jatyr. Jaqynda ónirding ziyaly qauymymen kezdesip, eldi mekender men kóshe ataularyn ózgertu mәselesin talqygha saldyq. Jalpy, 130-gha juyq eldi meken men kóshe ataularyn auystyrudy kózdep otyrmyz.

Jalpy, auyldyng ensesin kóteru ýshin, mým­kin, bir iydeologiyalyq júmys qajet shyghar. Býgingi tanda әlemde qaladan auylgha, qaladan tys jerlerge kóshu ýrdisi etek alyp barady. 2010 jyly Astanadan Úlytaugha bar­ghanda, «Auylgha barayyq», «Auyl ýshin qyzmet eteyik» dep shaqyrghan bolatynmyn. Bilimdi, isker azamattar ómir boyy auyldarda túrmasa da, ýsh-tórt jyl qyzmet etse, auyldyng jagh­dayy biraz ontaylanyp qalary dausyz. Auyl­dan shyqqan qanshama ataqty ghalymdar, aqyn-jazushylar, óner qayratkerleri bar, solargha da ýndeu tastaghan bolatynbyz. Auyldyng jastarymen kezdesuler ótkizip, tәjiriybele­rimen bólisse, auyldy órkendetuge qosar bir­shama ýles bolar edi.

Óskeleng úrpaqqa, әsirese, auyl jastary­-na ýlgi-ónege bolarlyqtay túlghalar auaday qajet jәne eleuli jetistikke jetu ýshin olardyng aldyna maqsat qoya bilu kerek. Kóp­tegen jastarda maqsat joq, yntasy az, sonyng saldarynan qay jerde bolmasyn, belgili bir nәtiyjege jete almay jýredi. Búl orayda auylgha tanymal túlghalar baryp, jol kór­-setip, jón siltese, qabiletterin ashyp, olardy damytugha kómektesse, maqsatshyl jastar kóbeye týserine kәmil senemin.

Taghy bir kónil quantarlyq ýrdis - ata-baba qúrmetine zirattardy kóterip, tas qoyyp jatqan azamattar kóp. Búl da bolsa úrpaq sabaqtastyghynyng bir belgisi, ata-baba al­dyn­daghy perzenttik paryzdyng iygi nyshany. Syrt­ta jýrgen azamattar eldi saghynyp, ata-babalar aruaghynyng qúrmetine beyitterdi kóteruge, olardy tazalaugha niyet bildirip jatqany - qúptarlyq is dep bilemin.

Auyl - qazaqtyng kóne ghasyrlardan beri týp qazyghy bolghan. Ár qazaq balasy elimizding úlan-ghayyr dalasynda ósip, erjetken. Son­dyq­tan qazirgi qala túrghyndary jaz aila­rynda balalaryn auyldy jerlerge bir-eki aigha jiberse, auyl ómirimen etene tanys,

elin qúrmetteytin, jerin baghalaytyn, auylmen baylanysyn ýzbeytin úrpaq óserinde dau joq. Baytaq elimizding keng jazira dalasynda qoy baghyp, qymyz iship, quyrdaq jep, asyq oinap ósken úrpaq esh uaqytta auyldy úmytpay­tyny aqiqat. Búl da auyl kóshin ilgeriletuge baghyttalghan iydeologiyalyq jol, sondyqtan osy sharua qolgha alynatyn bolsa, bolashaqta ong nәtiyjesin bereri sózsiz.

Qalalardan shalghay jatqan eldi mekenderde tarihy túlghalargha taghzym etu ýrdisi de bay­qalady. Tarihta eleuli iz qaldyrghan sol elding asyl perzentterine as berilip jatady, búl da eldi biriktiretin, auyl júrtynyng yntymaghyn nyghayta týsiretin izgi sharua. Auyl - últ sana-sezimining dingegi, ruhany azyq alar orny. Qaladaghy azamattar auyldan ruhany kýsh-nәr alyp otyratyny sodan.

Qazir lauazymdy qyzmette jýrgen tapal­day azamattar auylgha at basyn jii búryp túr­maytyny shyndyq. Zeynetkerlikke shyqqanda ghana auylgha degen saghynyshy oyanyp jatatyn jandardy kezdestirip jýrmiz. Qolynda mým­kindigi bar shaghynda auyldy kórkeytuge at­sa­lyssa, erteng sol iygi isterding qyzyghyn ózi kór­mey me? Bir jaghynan, elding de yqylasyna, rizashylyghyna bólener edi jәne ózgege de ýlgi bolar edi.

- Ózgeni ýgitteuden búryn, óziniz qanday ýlgi kórseter ediniz?

- Ýlgi demekshi, mysaly, auylym Terisaq­qanda keler jyly atalyp ótetin Kenesary hannyng has batyry Janaydar Oryn­bayúly­nyng 200 jyldyghyna oray óz qarajatymyzgha eskertkish ornatyp jatyrmyz. Sonday-aq auyldyng tarihynan syr shertetin jekemen­shik múrajay túrghyzu oiymda bar. Qazir auyl­darda kóptegen jomart azamattar meshit salyp berip jatyr, al endi auyldyng ótkeninen ónege alugha jol ashatyn, ata-babalardyng taghy­lymdy isterin úlyqtaytyn birden-bir mәdeny oshaq - múrajay ashu da qajet sharua dep bilemin. Býginde auylda meshit bar, mәdeniyet ýii de júmys istep jatyr. Endi múrajay ashu­dy qolgha alyp, aldaghy uaqytta sol nysandy ýkimetke tartu etuge bel bayladym. Alla búiyrtyp, isim ongha basyp jatsa, búl joba auyldyng әleumettik ahualyna az da bolsa sep tiygizbek. Sebebi qosymsha tórt-bes júmys orny ashylady.

- Elbasynyng biylghy Joldauynda al­da­ghy onjyldyqtargha qatysty biraz strategiya­lyq maqsat-mindetter aiqyndaldy. Atalghan baghdarlamalyq qújattyng manyzdylyghyn óz basynyz qalay payymdaysyz?

- Biylghy Joldau últ pen til taghdyryna qatysty tújyrymdamalarymen, derbes­tigi­miz­ding nyghangyna baghyt beretin mәselelerding kóteriluimen manyzdy bolyp otyr. Qazirgi tanda biz shyn mәninde, derbes memleket bo­lyp qalyptasu ýshin osy mәselelerge kóp kónil bólgenimiz jón. Sebebi elimizde songhy jyl­dary qazaqtardyng ýles sany kóbeyip keledi. Tәuelsizdikke iyelengen shaqta memle­ketimizde qazaqtar sany 40 payyz shamasynda bolsa, qazir 65 payyzgha deyin jetip otyr. Endi san­nan sapagha auysu uaqyty ótip barady. Son­dyqtan elimizdegi óskeleng úrpaqtyng óz tilinde sói­leytin, óz últyn maqtan etetin azamattar tәr­biyeleu mәselesin birinshi kezekke qoyghan jón.

- Al Joldaudaghy qazaq tili shyn mәnin­degi memlekettik til mәrtebesine kóterilgende, elimizdi Qazaq memleketi ataytyn bolamyz degen tújyrymyna qanday pikir aitar ediniz?

- «Qazaq memleketi» dep atalsa, әriyne, jón. Alayda ol tek tilge ghana baylanysty emes, qazaqy sana-sezimge, últtyq is-qimylgha baylanysty. Jalpy, «Qazaqstan» degen «Qazaq memleketi» degen úghym. Al qazaq ti­linde sóilegenning bәrin de «qazaq» dep atau qiyn. Qazaq tilinde sóilep jýrip, óz elin tonap, qazaqqa qastandyq jasaytyndar bar. «Qazaq» degen ataqty әleumettik, sayasy qa­-ghida retinde de qarastyrghan jón. Sondyqtan biz eng birinshiden, bodandyq sanadan arylyp, últtyq sana-sezimdi, últtyq patriotizmdi boyymyzgha siniruimiz kerek. Ol ýshin biz óz tilimizdi qúrmettep, halqymyzdy asyl qún­dylyqtaryn ózgeden joghary qoya biluimiz mindet.

Qazaq bauyrmal halyq qoy. Býgingi tanda elimizde kóptegen etnostardyng bir shanyraq astynda birlik pen yntymaqty tu etip ghúmyr keshude. Biraq osy jerding iyesi qazaq últy bolghandyqtan, әr qazaqtyng boyynda memleket­shildik qúndylyqtargha degen qúrmet, últqa degen janashyrlyq tәn boluy tiyis. Sondyq­tan ózimizding qúndylyqtarymyzdy ózgeden joghary ústaugha qoryqpau kerek.

- Elbasynyng 2025 jylgha deyin qazaq әlipbiyin latyn qarpine kóshiru turaly tap­syrmasy el ishinde kóp talqylanyp keledi. Sizding oiynyzsha, latyn qarpine kóshuding tiyimdiligi nede?

- Tәuelsizdikke qol jetkizip, egemendi el atansaq ta, ruhany túrghyda tәuelsizbiz, der­bespiz dep әli aitu qiyn. Nege deseniz, aq­parattyq kenistigimizge Reseyding yqpaly zor bolyp túr. Jazbamyz orystyng kirillisa­synan latyn qarpine kóshetin bolsa, týp ta­myrymyz bir týrki tildes eldermen qarym-qatynasymyz jaqynday týsetini dausyz. Latyn qarpine kóshuding bir artyqshylyghy - osy. Búl - men ýshin sayasy joba. Týrki tildes eldermen baylanysymyzdy nyghaytu kerek, sebebi olardyng mәdeniyeti de, tili de, ruhaniyaty da qazaqqa ortaq. Bolashaqta osynday bauyr­las memleketterding qarym-qatynasy al­shaq­tamas ýshin biz qazirden bastap latyn әlipbiyin jasap, bir-birimizdi týsinetindey ortaq jaz­bagha, әlipbiyge kóshuimizdi qolgha alu kerek. Mek­tepterde latyn qarpine baylanysty qo­symsha sabaqtaryn endigi jyldan bastau qa­jet.

- Siz halyqpen ýnemi baylanystasyz. Gha­lamtordaghy әkim blogy, ózinizding jeke posh­ta­nyz, jeke qabyldaular, týrli qoghamdyq is-sharalar jәne kezdesuler arqyly júrt­tyng aitaryna әrdayym qúlaq asugha dayyn­syz. Belgili bir sheshimder qabyldauda júrt­tyng bergen aqyl-kenesteri, talap-tilekteri kómekshi bola ma? Mysaly, qalany abattan­dyru, infraqúrylymyn damytu boyynsha paydaly kenester bergender boldy ma? Qa­rapayym halyq aqylyna qanshalyqty sýie­nesiz?

- Ákimning júmysyn baghalaushy - halyq. Sondyqtan әkim men halyq arasyndaghy bay­lanystyng manyzy zor. Jalpy, halyqtan bir tyng iydeyalar kelip jatyr dep aita almaymyn. Degenmen de halyqpen baylanys qarapayym adamdardy ne alandatatynyn anyqtap, tara­zylaugha mýmkindik beredi. Sonday-aq halyq­tyng tilekteri, jyly lebizderi kelip jatady. Shynayy yqylaspen bir sharuany qolgha alyp, ony iske asyrghanda júrttyng rizashylyghyna ie bolu - kónilge ýlken demeu, jiger beredi. Jezqazghannan auysqanyma bir jyldan astam uaqyt ótse de, әli kýnge deyin elektrondyq posh­tama, ghalamtordaghy saytqa halyqtyng tilekteri týsip jatyr. Ár aitylghan tilek, jyly sózder - maghan qanat bitiredi desem, artyq aitqandyq emes. Sondyqtan әr kelip týsken alghys-tilekterdi qaghazgha tizbelep jiy­nap otyramyn. Býgin, mine, Arqalyqtyng túr­ghyndarynan da kele bastady.

Halyqpen kezdeskende men qarapayym júrtshylyqtyng barlyq mәselelerin sheship berudi maqsat etpeymin әri ol qolymnan kel­meydi de. Degenmen de, әkimnen әdildik izdep kelgenderding múnyn tyndap, mýmkindigi bo­-lyp jatsa, jәrdemdesudi ózime paryz sanay­myn. Ha­lyqtan qal súrastyryp, olarmen әn­gimelesuding ózi halyqtyng kónil kýiine ong yqpalyn tiygizedi. Sol sebepten men qashan da bolsa halyqtyng aitaryna qúlaq asugha dayyn­myn.

- Ángimenizge raqmet!

Súhbattasqan

Qayrat ESMAGhANBETOV

"Ayqyn" gazeti