«Interpol» Halyqaralyq polisiyasynyng qyryna qazaqstandyq 55 adam ilikken. Olardyng arasynda halyqtyng aqshasyn ayausyz tonap, Shveysariya asyp keten Viktor Hrapunov jәne onyng bizneske jaqyn әieli Lәilә Hrapunova, «BTA bankin» taqyrgha otyrghyzyp, milliardtaghan aqshany jymqyrghan Múhtar Ábilyazov ta bar. Ayta keteyik, әlemge «qazaqstandyq oligarh» atymen tanylyp jýrgen Rahat Áliyev te búghan deyin «Interpoldyn» nazaryna ilikken edi. «Qara tizimdegi» ýsheuge tek Qazaqstan tarapy emes, býkil әlem kóz salyp otyr desek, artyq aitpaspyz.

«Interpol» Halyqaralyq polisiyasynyng qyryna qazaqstandyq 55 adam ilikken. Olardyng arasynda halyqtyng aqshasyn ayausyz tonap, Shveysariya asyp keten Viktor Hrapunov jәne onyng bizneske jaqyn әieli Lәilә Hrapunova, «BTA bankin» taqyrgha otyrghyzyp, milliardtaghan aqshany jymqyrghan Múhtar Ábilyazov ta bar. Ayta keteyik, әlemge «qazaqstandyq oligarh» atymen tanylyp jýrgen Rahat Áliyev te búghan deyin «Interpoldyn» nazaryna ilikken edi. «Qara tizimdegi» ýsheuge tek Qazaqstan tarapy emes, býkil әlem kóz salyp otyr desek, artyq aitpaspyz.

Aqsha tonau, adamdargha әlim­jettik kórsetu boyynsha aiyptal­ghan 50 jasar oligarh Rahat Áliyev­ting ainalasyndaghy dau-damay ba­­sy­lar emes. Juyrda rg-rb.de say­tynda qazaqstandyq eks-saya­satkerge qatysty birqatar tyng aqparattar jaryq kórdi. Rahat Áliy­ev songhy eki jylda jana ot­basymen Malitada ómir sýrip ja­tyr. Ayta ketu kerek, tabighaty ke­lis­ken Malitada túrugha Avstriya tarapy rúqsat bergen edi. Al Áliyevting qolynan zardap shekken azamattardyng qúqyghyn qorghap jýrgen berlindik Lotar de Mezier esimdi qúqyqqorghaushy Áliyevti qúryqtay almay әlek. Áytkenmen, Malita biyligi nemis qúqyq qorghau­shysynyng barlyq súranysyna til qatpay kelgen. Basty sebep - Mezier myrzanyng ótinishi araldy memleketting zandyq talaptaryna say kelmeydi-mis. Desek te, jaqy­narada atalmysh jaghday ózgeshe ór­biytin siyaqty. Ótken aidyng ba­synda Malitanyng premier-miy­niys­tri Lourens Gonsy Áliyevting araldy mekendeui qanshalyqty zandy ekenin tekseretinin aityp, Germaniyanyng kansleri Angela Mer­kelige uәde bergen edi. «Mәse­lening qanshalyqty ushyqqanyn jaqsy bilemin, Malita tarapy búghan bey-jay qaramaydy» degen premier sol sәtte. Birer aidan song Malitada kezekten tys par­lament saylauy bastalmaq. Dәl osy sayasy nauqannyng kezinde Rahat Áliyevting jaghdayy ushygha týsui mýmkin. Pre­mier Gensy Áliyev isine qatysy bar barlyq aza­mattardy tergeuge qaty­sugha ýn­dep otyr. Al germaniyada 2011 jyldyng nauryz aiynan beri Áliyevke aqsha bopsalady degen aiyp taghyldy. Qylmystyq iske Krefelid qalasynyng manynda or­nalasqan Metallwerke Bender Rhei­nland GmbH mettalurgiyalyq kom­paniyasy týrtki bolghan. Rahat Áliy­ev atalmysh kompaniyany Armorial Trading firmasy arqyly satyp alypty. Krefelid proku­ra­truasy Áliyevke tiyesili nemis kom­paniyasy adamdardan aqsha bop­salap, zansyz әreketterdi jý­zege asyru ýshin júmys istegen dep kýdiktenedi. Bender kompa­niyasy arqyly 9,45 milliona euro bop­salanghan. Bir aita ke­ter­ligi, atal­mysh soma Áliyev Avs­traiya­daghy Qazaqstannyng tótenshe jәne ókiletti elshisi bolghan tústa bop­sa­langhan eken. Tipti, sol kez­derde Rahat Áliyev adamdardan milliard­tap aqsha soratyn fiyr­malardy ash­qan. Endi Germaniya tarapy Áliye­vti tergeuge aludy kózdep otyr. malitalyqtardyng mәselening mәn-jayyn tekseruge alghanyn eskersek, Rahat myrzagha tyqyr tayanghany anyq. Áytkenmen Lon­don­da Áliyevti jaqtaushy top qú­ry­lyp, qazaqstandyq oligarh­ty ekstradisiyalaugha barynsha bóget bolyp otyr.

«Qara tizimge» qos qúda Múhtar Ábilyazov pen Viktor Hrapunov ta endi. Ótken jyly Almatynyng eks-әkimi Viktor Hrapunov «Al­ma­tynyng әkimi bolghan tústa da, miy­nistr taghynda otyrghanda da men eshbir qarajat jinaghan emes­pin. Shveysariyalyq esep-shotym bol­ghan emes, qazir de joq. Otba­sy­n­yng baylyghy - әielimning jighan-ter­geni. Ol Qazaqstanda belgili kәsip­ker bolghan. Eki balam da bizge tәuel­di emes. Mәselen, úlym Iliyas jyljymaytyn mýlik salasyndaghy bedeldi kәsipker» dep aghynan jarylghan edi shvesa­riya­lyq basy­lymgha bergen súhba­tynda. Derek­terge sensek, 2009 jyly Hrapunov myrza Shveysa­riyadaghy baylardyng tizimine engen eks-әkimning baylyghy 300-400 miyl­lion frank bolghan. Búl sha­ma­men, 288,5-384 million dol­lar­dy qúraydy eken. Al Shvey­sariyanyng RTS telearnasynyng taratqan aqparatyna jýginsek, shveysariyalyq biylik Viktor Hra­punov pen onyng otbasynyng bank­terdegi esep-shottaryn týgel jap­qan. Ol ol ma, endi shveysariya­lyq prokuratura Hrapunovty ter­geuge alyp, 323 million dol­larlyq qarjy qaydan kelgenin súrap, tergeuge almaq. Endi «IYn­ter­pol» Hrapunovty «qara tizim­ge» engizdi. Eks-әkim hәm sayasat­ker Hrapunov pen onyng bizneske jaqyn әieli Lәilә hanymnyng basyna qara búlt ýiirildi. Shvey­sariyada Hrapunov­ter otbasy ghana emes, 7 milliard tengeni qaltasy­na basyp, shetelde tayrandap jýr­gen Múhtar Ábilyazov ta ja­syrynyp jýr degen aqparat bar. «Le Monde» basylymy qos qúdagha qatysty taghy bir aqparatty ja­riya etti. «2012 jyldyng aqpan ai­ynda britandyq sot Múhtar Ábi­lyazovty Úlybritaniyada satyp alynghan 40 million dollarlyq qos mýlik jóninde jalghan aqparat taratty degen aiyppen 22 aigha týrmege toghytu turaly sheshim shygharghan. Áytkenmen Ábilyazov qashyp tyndy. Úzynqúlaqqa sen­sek, Múhtar myrza Shveysariyada boy tasalap jýr. Búl óz kezeginde shveysariyalyq biylikke taghy bir «tosyn syi» jasalyp, Shvey­sa­riya­ny jana aiyptaular men әsh­kerileu kýtip túrghanyn anghartsa kerek» dep jazylghan «Le Monde» basylymynda. Shamasy Ábilyazov qúdasy Viktor Hrapunovty pana­lap jýrse kerek.

Shveysariyadaghy esep-shoty týgel jabylghan Viktor Hrapunov, Úlybritaniya sotynan qashyp jýr­gen Múhtar Ábilyazov, Malita memleketine daugha qaldyrghan Rahat Áliyev ózderin taghy masqara etude. Endi «Interpol» «ýsh qyl­myskerdin» tiyisti jazasyn berudi kózdep otyr.

Bekarys BAQYT

"Ayqyn" gazeti