nemese agressordyng aghynan jaryluy

«Jana territoriyalar payda boldy. Mine, Resey ýshin qajet nәtiyjeler. Búl manyzdy mәseleler. Nesin jasyrayyq, Azov tenizi de RF-nyng ishki tenizine ainaldy, búl manyzdy nәrseler».

Mine, kýni keshe Bishkekte EAEO sammiytinde (aytqan jeri men auditoriya da manyzdy!) Resey preziydenti ózi «arnayy әskery operasiya» dep ataudy talap etip jatqan Ukrainagha qarsy soghystyng shyn mәnindegi, týpki maqsatyn resmy týrde jariya etti.

Soghysty jariyalar aldynda ol búl soghystyng negizgi maqsat «denasifikasiya». «demilitarizasiya» dep jariyalaghany esterinizde bolar. Yaghni, Ukrainany «últshyldyqtan aryltu», «qarusyzdandyru» siyaqty missiyalar men mindetterdi ataghan-dy. Qyrymdy anneksiyalaugha qatysty «biz orystildilerding qúqyn qorghaymyz» dep aqtalghany esterinizde bolar.

Syryn aitamyn dep, shynyn aitqan osy shyghar.

Búdan biz, qazaqtar, nendey qorytyndy shygharuymyz kerek?

Birinshiden, diplomatiya salasynda әlem alpauyttary yadrolyq qarudan bas tartqanymiz ýshin elimizding jer tútastyghyna kepildik bergen Budapesht kelisim-shartyn Birikken Últtar úiymy arqyly bekitip alu. BÚÚ Qauipsizdik kenesinde Resey bar ekeni belgili ghoy. Ol da qolyn qoyyp, dýiim júrt aldynda bekitsin. Áytpese, Budapesht kelisim-sharttaryna qatysyp, әlemdik derjavalardyng kepildigine senip qalghan Ukrainanyng jaghdayyn óz kózimizben kórip otyrmyz ghoy.

Ekinshiden, jerimizge eshkimning kóz alartpay, qol súqpauy ýshin qosymsha kepildikterdi de qarastyrghan jón. Mәselen, tayauda Qytay men Týrkiya basshylary sol turaly mәlimdedi. Ol – Qazaqstan diplomatiyasynyng jenisi. Biraq, ol jetkiliksiz: iygi niyet resmy týrde bekitilip qoyyp, zandy, bir-birine mindet jýkteytin mәrtebege ie bolsa, núr ýstine núr bolar edi.

Ýshinshiden, Qazaqstan men Resey arasyndaghy «dostyq», «tatu-tәtti kórshilestik», «strategiyalyq әriptestik» jәne basqa da tәp-tәuir sózderden qúralghan kelisim-sharttargha sene bermey, elimizding jer tútastyghyn qamtamasyz etetin tústaryn qayta rәsimdep alghan jón.

Tórtinshiden, Kremliding shynayy anneksiyalyq niyetin әshkereleytin aqparatty el ishinde keninen taratu. Áypese, týpkilikti qojayyndary Mәskeude otyrghan qanshama BAQ Qazaqstandja ózin emin-erkin sezinip, oiyna kelgenin istep jatqany ras. Sonyng ishinde, ishtey jәne jariya týrde Reseyding neoimperiyalyq sayasatyn qoldap, tiyisti aqparattyq nasihat jýrgizip otyr. Soghan tegeurindi toytarys beretin kez keldi. Ókinishke oray, memleket tarapynan tiyisti sayasy erik-jiger men tapsyrys bolmaghan son, ózimizding otandyq (ishinde qazaqtildleri de bar) BAQ ta osy ótkir de ózekti taqyryptan boyyn aulaq ústap, qashqalaqtaydy. Sóitip, el ishindegi «besinshi kolonnanyn» qoltyghyna su býrkip, «vatnikter» armiyasynyng qataryn kóbeyte týsedi.

Besinshiden, songhy kezde qoghamdyq pikirde «biylik el ishinde dýrbeleng bop qalsa, jer tútastyghyna zalalyn tiygizui mýmkin ishki jәne syrtqy qauipter turaly әdeyi aitady: eshqanday da qauip joq, bizding jerimizge egkim de kóz alartyp otyrghan joq. Onyng bәri oppozisiyalyq úmtylystardy, mitingiler men sherulerdi boldyrmaudyng amaly ghana» degen iydeologema tarap ketti. Kóp adam soghan senip qaldy. Putin sonyng bәrin joqqa shygharyp jatyr emes pe? Biylik ýshin talasyp, ókimetpen qasarysamyz dep jýrip, jerimizden airylyp qalmayyq!

Ázirshe osy. Qalghanyn uaqyt kórsete jatar. Putin taghy da niyetin bildire jatar. Ne bolsa da, bәrine dayyn boluymyz kerek.

Ámirjan Qosan

Abai.kz