Býgin Astanada alghashqy Ortalyq Aziya mediaforumy ótip jatyr. 100-den astam spiykerdi, halyqaralyq dengeydegi belgili ghalymdar, sayasatkerler, jurnalister, bedeldi sarapshylar men media salasyndaghy halyqaralyq úiym ókilderin jinaghan forumda Ortalyq Aziyada ortaq media kenistik qúru iydeyasy eki kýn boyy talqylanbaq.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng I Ortalyq Aziya mediaforumy qatysushylaryna qúttyqtau hat joldady. Ony preziydent kenesshisi Erlan Qarin oqyp berdi.

«Sizderdi I Ortalyq Aziya media forumynyng ashyluymen qúttyqtaymyn! Búqaralyq kommunikasiyalar qarqyndy damyghan qazirgi zamanda media salasynda tәjiriybe almasu jәne ónirdegi mәdeniy-gumanitarlyq yntymaqtastyq ayasyn keneyte týsu airyqsha manyzdy. Aymaqtaghy tanymal jurnalisterdin, sarapshylar men media menedjerlerding basyn qosqan forum mamandardyng kәsiby payymdaryn birlese talqylaugha mýmkindik beretin biregey pikirtalas alany. Osy ólkedegi memleketterding jan-jaqty yqpaldastyghy bauyrlas halyqtardyng bay tarihy men ortaq múrasyna negizdelgen. Biyl aghayyn elderding arasynda diplomatiyalyq qarym-qatynas ornaghanyna 30 jyl tolyp otyr», - delingen preziydent qúttyqtauynda.

Sonday-aq preziydent osy forumda Ortalyq Aziya memleketteri basshylarynyng 4-konsulitativtik kezdesuinde úsynghan ónirlik ortaq telearna ashu nemese arnayy sayt qúru iydeyasynyng talqylanatynyn atap ótken.

Ortalyq Aziya media forumynyng qatysushylary ónirlik biregeylik, jana mediany damytu, jasandy intellekt tehnologiyalaryn mediada qoldanu, Ortalyq Aziyadaghy kreativti industriyanyng damuy, post-shyndyq kezenindegi aqparattyq qauipsizdik, media salasyndaghy bilim beru tranformasiyasy, ózara yntymaqtastyqtaghy halyqaralyq úiymdardyng orny, azamattyq qoghamdy damytudaghy genderlik tendikting róli, ónirlik jәne jahandyq kooperasiya mýmkindikteri siyaqty kókeykesti mәselelerdi nazargha alady.

Forumda sóz sóilegen Týrkiyanyng 11-shi preziydenti Abdulla Gýl Qazaqstandaghy reformalardyng elder arasyndaghy yntymaqtastyqty damytugha ýlken ýles qosatynyn atap ótti.

«Preziydent Qasym-Jomart Toqaev eldegi ýlken ókilettikterdi Parlamentke beru, júrtshylyqpen jәne Ýkimetpen qarym-qatynasty arttyru ýshin, sheshim qabyldauda qazaqstandyq instituttargha ýlken ókilettikter beru ýshin tanghajayyp reformalargha bastamashy boldy. Búl reformalar biylikting ortalyqsyzdanuyna, monopoliyanyng aldyn alugha yqpal etedi jәne әriyne, adamdardyng memleketti basqarugha qatysuyn qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, búl reformalar halyqaralyq seriktesterge týrli salalardaghy yntymaqtastyqty damytugha mýmkindik beredi», - dedi Abdulla Gýl.

Ol sonday-aq ýkimetterding erkin búqaralyq aqparat qúraldarynan qoryqpauy keregin aitty.

«Osylaysha biz adamdardyng arman-mýddesin kórsetetin reformalargha shaqyra alamyz. Ekinshi jaghynan, búl reformalar paketining kórinisi boluy mýmkin. BAQ instituty memlekettik basqarugha eleuli qiyndyq tudyratyn kez kelgen dezinformasiya әreketterinen tazartady. BAQ qoghamdy aghartyp, jalghan aqparattan qorghauy kerek, aghartushylyq, bilim beru rólin atqaruy kerek. Jasandy intellekt pen ýlken derekterding arqasynda BAQ jana tehnologiyada artyqshylyqqa ie bola alady, olarsyz qazirgi ómirdi elestete almaymyz. Osylaysha, biz búl tehnologiyalardy qogham iygiligi ýshin paydalanuymyz kerek, qúqyqbúzushylyq pen kiyberqylmysqa jol bermeuimiz kerek. Osylaysha, әleumettik jelilerde arazdyqty, jalghan aqparatty sebuge tyrysudyng aldyn alu qajet. Sonymen birge, ýkimetter erkin, ashyq búqaralyq aqparat qúraldarynan qoryqpauy kerek. Erkin BAQ esep beru, ashyqtyq ýshin ózderi kýresedi jәne dúrys basqarugha yqpal etedi. Jahandyq manyzdylyghyn kórsetetin Ortalyq Aziya elderi әlem bostandyghymen bir tolqynda bolatyn BAQ-ty damytuy kerek. Osylaysha, búl bizdi bolashaqqa dayyndaydy», - deydi Abdulla Gýl.

Al «Valday» halyqaralyq pikirtalas klubynyng damu jәne qoldau qory basqarmasynyng tóraghasy Andrey Bystriskiy qazirgi zamanghy jurnalistikanyng basty mәselelerimen tanystyrdy.

«Eng basty problema - aqparattar derekkózining kóptiginen baghdar jasau qiyngha týsip otyr. Ártýrli dengeydegi medialar arasyndaghy aiyrmashylyq joyylyp barady. Shartty týrde aitar bolsaq, qanday da bir jurnal salmaqty dýnie jazsa, endi bir gazet keshe ghana әrip tanyghan, eshtene bilmeytin adam da jenil oqy alatyn maqala basady.

Múnday jaghdayda ne isteuge bolady? Aqparatty barynsha qysqa nemese orayly jazugha tyrysu kerek. Týrli әdister oilap tabugha bolady. Jalpy, saraptamalyq aqparatty qoldanatyn adamdardyng mindeti - baghdarlamasyna qyzyghushylyqty arttyru, auditoriyasyn úlghaytu. Al búl aqparatty shygharugha jәne týsinuge tyrysatyn adamdardyng mindeti – shynayy jaghdayda ne bolyp jatqanyn týsinikti tilde jetkizu. Alayda, býginde jauaptan saual kóp», - dedi ol.

QR Preziydenti janyndaghy ortalyq kommunikasiyalar qyzmetining diyrektory Asqar Omarov aituynsha, býginde býkil bir redaksiyany ústap otyrudyng qajeti joq.

«Aqparattar aghyny artqan kezde búqaralyq aqparat qúraldary da kóbeye týsedi. Ózindik aqparattyq nemese kontenttik baghyt qúru mýmkindigi artyp keledi. Býginde býkil bir redaksiyany ústap otyrudyng qajeti joq. Ózing ýshin qanday da bir bos kenistik tauyp alyp, sol baghytta júmys isteu qajet. Soghan oray aqparat aghyny da arta týsedi. Eger 90-jyldardyng basynda qoldanushy kýnine 20-30 habarlama alsa, býginde ol 2-3 myng aqparat aluy mýmkin. Sondyqtan ol qatelesedi, kýmәndi aqparattar da týse bastaydy. Degenmen, erte me, kesh pe búl jayt tútynushynyng aqparatty tanday bastauyna alyp keledi. Sol sebepti mediasauat, aqparattyq gigiyena qalyptasady», - dedi Asqar Omarov I Ortalyq Aziya mediaforumy barysynda.

Abai.kz