Jeksenbi kýni jasyl sayabaq ishindegi oryndyqtyng bir shetine jayghastym, jalghyz edim. Japyryqtardyng ólgenine qarap otyrmyn. Ár japyraqtyng demi ýziletin kýni tuady. Pәlen saghattyng pәlen minutynda pәlen sekundynda jerge týsui kerek. Dýnie jaralghaly solay, eshqashan japyraq kóterilip, bútaqqa qaytpaydy.

Japyraqtardyng jerge týsu sәti ghajap. Ár japyraq әr týrli óledi. Ár japyraqtyng óz tragediyasy bar. Birin jel úshyrsa, endi biri sarghayyp, qurap qalsa da, aghashqa tistenip jarmasyp túrady da, әbden әli qúryghanda bútaqtan qúlap týsedi. Keybiri jany ýzilerde ólimge barar jolyn úzartqysy kelgendey әuede úzyn iyrek syzyp, tómen qúldyraydy. Búl ‒ olardyng aqqu әni. Keybireuleri qos-qostan týsedi. Olar ‒ «ghashyq japyraqtar». Keybiri óz ystyghynan qyzaryp ketedi. Búlar ‒ derttiler. Keybireuleri aqyrlaryn kópten kýtkendey jerge bar salmaqtarymen tip-tik tómen sorghalaydy, joldaryn qysqartqysy keletin sekildi. Búlar altynshy qabattan qúlap ómirmen qoshtasatyndar  sekildi.

Osylaysha óz oilarymdy ermek qylyp otyrghanymda oryndyqtyng ekinshi shetinen estilgen dauystan «oyanyp kettim». Dauys: «Myna oryn bos pa», - dep súrady.

Búrylyp qarasam, bir boyjetken túr, óni eskirgen qysqa etekkóilek, shýikedey basyna qonyrau qalpaq kiyip alghan. Qara kóz, qasy kómirdey. Jýzi súlu.

Sasqalaqtap «bos» dep isharat bildirdim. Qyz oryndyqtyng shetine, eng shetine otyrdy da, kózin alysqa úzatty.

Endi oiym japyraqtargha emes, qyzgha audy. Búghan deyin menen kóshedegi oryndyqty «bos pa», dep eshkim súramaghan edi. Súraq abyrjytyp jiberdi. Kóshedegi oryndyq bәrine tiyesili emes pe? Kóshe oryndyghy ‒ qoghamdyq menshik.  Kóshedegi oryndyqta otyryp gazet oqimyn, tyrnaghymdy tazalaymyn, qaghaz qapshyqtan jýzim jeymin. Ashyq aspan astynda kóshe oryndyghyna jantayyp, qoryldap alam. Kerek deseng tipti ózimdi basymnan atyp tastaymyn.

Búl qyz: «Otyrugha bola ma», - dep nege súrady. Jasyq, júmsaq dausyna qarap qyzmetshi-au dep oiladym. Kóz salyp edim, boljamym ras ekenin týsindim. Jasyrugha tyrysqan qoldary ýy sharuasynan qasandanyp ketken. Alghashqy payymym ‒ basyna shytyrman oqigha izdep jýrgen synayly. Shynymen solay-au. Onda qúlannyng qasuyna myltyqtyng basuy. Tildessem be eken? Onyng da kónilin kóterip, ózim de kónil kóterer edim. «Sizge ghashyq bolyp qaldym»,- desem she? Tipti sóz aitugha dayynmyn.

Biraq qyzdyng búl meyramy jýrisinde basqa maghyna bar. Kóshedegi oryndyqta tegin jasyryp, aqsýiektershe otyrghysy keletin sekildi. Olay bolsa mening aqsýiek qauymynan bolghanym ghoy? Beykýnә jasqanshaqtyqpen otyrugha rúqsat súrady, onysy jaqsy әdepten habary baryn kórsetip, qyzmetshi ekenin jasyrghysy kelgeni, shyn mәnisinde qyzmetshi ekenin kórsetip túr. Endi men de soghan layyq әreket etuim kerek. Janyna barmaymyn. Juyp ketsem mynau ghajap qiyaldy byt-shyt qylyp, bәrin býldirmekpin. Sonyng mýddesinen shyghuym kerek.

Shamam jetkenshe soghan qyzmet etem. Qyzdyng kim ekenin biletinime tittey de kýmәn tudyrmaymyn. Jasqanshaq, úyang kórinemin. Eshtene bilmegendey, ol jaqqa bir qúrmetpen qaraymyn da, kózimdi alysqa qadaymyn. Sóitip ekeumiz úzaq baqytty júp bolyp otyramyz. Alayda aramyzdaghy alynbas alshaqtyq qysqarmady. Tóbemizde júmsaq múqabaly romandardaghy úly qúshtarlyq qalyqtap túr.

Arasynda mazasyzdanyp tamyrynda sonau krest joryqtarynan beri kók qan tulaghan sharshanqy qolymdy oryndyqtyng jaqtauyna asamyn. Graftyn, ómirden talay týnilgen graftyn, keypine enip otyrmyn. A ol bolsa ‒ grafinya-mys.

***

Dejó Kostolaniy ‒ «homo aestheticus»
(1885-1936)

Dejó Kostolaniy (Kosztolányi Dezső)   – majardyng úly aqyny, jazushysy jәne audarmashycy, synshysy, jurnalisti.

Majarshadan audarghan Raushangýl Zaqanqyzy

Abai.kz