جەكسەنبى كۇنى جاسىل ساياباق ىشىندەگى ورىندىقتىڭ ءبىر شەتىنە جايعاستىم، جالعىز ەدىم. جاپىرىقتاردىڭ ولگەنىنە قاراپ وتىرمىن. ءار جاپىراقتىڭ دەمى ۇزىلەتىن كۇنى تۋادى. پالەن ساعاتتىڭ پالەن مينۋتىندا پالەن سەكۋندىندا جەرگە ءتۇسۋى كەرەك. دۇنيە جارالعالى سولاي، ەشقاشان جاپىراق كوتەرىلىپ، بۇتاققا قايتپايدى.

جاپىراقتاردىڭ جەرگە ءتۇسۋ ءساتى عاجاپ. ءار جاپىراق ءار ءتۇرلى ولەدى. ءار جاپىراقتىڭ ءوز تراگەدياسى بار. ءبىرىن جەل ۇشىرسا، ەندى ءبىرى سارعايىپ، قۋراپ قالسا دا، اعاشقا تىستەنىپ جارماسىپ تۇرادى دا، ابدەن ءالى قۇرىعاندا بۇتاقتان قۇلاپ تۇسەدى. كەيبىرى جانى ۇزىلەردە ولىمگە بارار جولىن ۇزارتقىسى كەلگەندەي اۋەدە ۇزىن يرەك سىزىپ، تومەن قۇلدىرايدى. بۇل ‒ ولاردىڭ اققۋ ءانى. كەيبىرەۋلەرى قوس-قوستان تۇسەدى. ولار ‒ «عاشىق جاپىراقتار». كەيبىرى ءوز ىستىعىنان قىزارىپ كەتەدى. بۇلار ‒ دەرتتىلەر. كەيبىرەۋلەرى اقىرلارىن كوپتەن كۇتكەندەي جەرگە بار سالماقتارىمەن ءتىپ-تىك تومەن سورعالايدى، جولدارىن قىسقارتقىسى كەلەتىن سەكىلدى. بۇلار التىنشى قاباتتان قۇلاپ ومىرمەن قوشتاساتىندار  سەكىلدى.

وسىلايشا ءوز ويلارىمدى ەرمەك قىلىپ وتىرعانىمدا ورىندىقتىڭ ەكىنشى شەتىنەن ەستىلگەن داۋىستان «ويانىپ كەتتىم». داۋىس: «مىنا ورىن بوس پا»، - دەپ سۇرادى.

بۇرىلىپ قاراسام، ءبىر بويجەتكەن تۇر، ءوڭى ەسكىرگەن قىسقا ەتەككويلەك، شۇيكەدەي باسىنا قوڭىراۋ قالپاق كيىپ العان. قارا كوز، قاسى كومىردەي. ءجۇزى سۇلۋ.

ساسقالاقتاپ «بوس» دەپ يشارات ءبىلدىردىم. قىز ورىندىقتىڭ شەتىنە، ەڭ شەتىنە وتىردى دا، كوزىن الىسقا ۇزاتتى.

ەندى ويىم جاپىراقتارعا ەمەس، قىزعا اۋدى. بۇعان دەيىن مەنەن كوشەدەگى ورىندىقتى «بوس پا»، دەپ ەشكىم سۇراماعان ەدى. سۇراق ابىرجىتىپ جىبەردى. كوشەدەگى ورىندىق بارىنە تيەسىلى ەمەس پە؟ كوشە ورىندىعى ‒ قوعامدىق مەنشىك.  كوشەدەگى ورىندىقتا وتىرىپ گازەت وقيمىن، تىرناعىمدى تازالايمىن، قاعاز قاپشىقتان ءجۇزىم جەيمىن. اشىق اسپان استىندا كوشە ورىندىعىنا جانتايىپ، قورىلداپ الام. كەرەك دەسەڭ ءتىپتى ءوزىمدى باسىمنان اتىپ تاستايمىن.

بۇل قىز: «وتىرۋعا بولا ما»، - دەپ نەگە سۇرادى. جاسىق، جۇمساق داۋسىنا قاراپ قىزمەتشى-اۋ دەپ ويلادىم. كوز سالىپ ەدىم، بولجامىم راس ەكەنىن ءتۇسىندىم. جاسىرۋعا تىرىسقان قولدارى ءۇي شارۋاسىنان قاساڭدانىپ كەتكەن. العاشقى پايىمىم ‒ باسىنا شىتىرمان وقيعا ىزدەپ جۇرگەن سىڭايلى. شىنىمەن سولاي-اۋ. وندا قۇلاننىڭ قاسۋىنا مىلتىقتىڭ باسۋى. تىلدەسسەم بە ەكەن؟ ونىڭ دا كوڭىلىن كوتەرىپ، ءوزىم دە كوڭىل كوتەرەر ەدىم. «سىزگە عاشىق بولىپ قالدىم»،- دەسەم شە؟ ءتىپتى ءسوز ايتۋعا دايىنمىن.

بىراق قىزدىڭ بۇل مەيرامي جۇرىسىندە باسقا ماعىنا بار. كوشەدەگى ورىندىقتا تەگىن جاسىرىپ، اقسۇيەكتەرشە وتىرعىسى كەلەتىن سەكىلدى. ولاي بولسا مەنىڭ اقسۇيەك قاۋىمىنان بولعانىم عوي؟ بەيكۇنا جاسقانشاقتىقپەن وتىرۋعا رۇقسات سۇرادى، ونىسى جاقسى ادەپتەن حابارى بارىن كورسەتىپ، قىزمەتشى ەكەنىن جاسىرعىسى كەلگەنى، شىن مانىسىندە قىزمەتشى ەكەنىن كورسەتىپ تۇر. ەندى مەن دە سوعان لايىق ارەكەت ەتۋىم كەرەك. جانىنا بارمايمىن. جۋىپ كەتسەم مىناۋ عاجاپ قيالدى بىت-شىت قىلىپ، ءبارىن بۇلدىرمەكپىن. سونىڭ مۇددەسىنەن شىعۋىم كەرەك.

شامام جەتكەنشە سوعان قىزمەت ەتەم. قىزدىڭ كىم ەكەنىن بىلەتىنىمە تيتتەي دە كۇمان تۋدىرمايمىن. جاسقانشاق، ۇياڭ كورىنەمىن. ەشتەڭە بىلمەگەندەي، ول جاققا ءبىر قۇرمەتپەن قارايمىن دا، كوزىمدى الىسقا قادايمىن. ءسويتىپ ەكەۋمىز ۇزاق باقىتتى جۇپ بولىپ وتىرامىز. الايدا ارامىزداعى الىنباس الشاقتىق قىسقارمادى. توبەمىزدە جۇمساق مۇقابالى روماندارداعى ۇلى قۇشتارلىق قالىقتاپ تۇر.

اراسىندا مازاسىزدانىپ تامىرىندا سوناۋ كرەست جورىقتارىنان بەرى كوك قان تۋلاعان شارشاڭقى قولىمدى ورىندىقتىڭ جاقتاۋىنا اسامىن. گرافتىڭ، ومىردەن تالاي تۇڭىلگەن گرافتىڭ، كەيپىنە ەنىپ وتىرمىن. ا ول بولسا ‒ گرافينيا-مىس.

***

دەجو كوستولاني ‒ «homo aestheticus»
(1885-1936)

دەجو كوستولاني (Kosztolányi Dezső)   – ماجاردىڭ ۇلى اقىنى، جازۋشىسى جانە اۋدارماشىcى, سىنشىسى, جۋرناليستءى.

ماجارشادان اۋدارعان راۋشانگۇل زاقانقىزى

Abai.kz